Bron: Pixabay
Opinie -

5 argumenten voor opkomstplicht

De regering-Jambon is druk bezig de opkomstplicht af te schaffen voor gemeente- en provincieraadsverkiezingen. Daarmee is het slechts een kwestie van tijd voor de opkomstplicht voor parlementsverkiezingen in het vizier komt. Vragen over de spelregels van de democratie zijn niet zomaar belangrijk, ze zijn meta-belangrijk. Ze gaan niet over welk beleid we als samenleving willen, maar over ons vermogen om daar überhaupt samen vreedzaam over te beslissen.

vrijdag 18 juni 2021 09:59
Spread the love

 

Het afschaffen van de opkomstplicht, vind ik een gevaar voor de democratie, en wel hierom:

Garantie op stemrecht

Stemplicht is de beste garantie op stemrecht. In België krijgt iedereen een oproepingsbrief in de bus met duidelijke instructies. In landen zonder opkomstplicht zien we vaak dat er bijkomende drempels worden opgeworpen.

Als u even “US voter suppression” googelt, dan vindt u berichten over kiezersregistraties van politieke opponenten die juridisch worden aangevochten, bijkomende identiteitsdocumenten die plots worden gevraagd om te mogen stemmen, stemloketten in zwarte buurten die maar half werken met lange rijen tot gevolg, … Was stemmen niet verplicht, een mens zou voor minder opgeven.

Ook in ons eigen Vlaanderen liep het mis in de aanloop naar 14 oktober 2018. EU-burgers en niet-Belgen die hier minstens 5 jaar wonen, hebben bij gemeenteraadsverkiezingen stemrecht – geen opkomstplicht. Dat is democratisch zo bepaald in onze wetten. Maar de Vlaamse regering bracht hen niet op de hoogte. Dan vraag ik u: wat hebben niet-Belgen aan hun stemrecht als de Vlaamse overheid hen daar niet spontaan van op de hoogte brengt vóór het verstrijken van de registratiedeadline die niemand kent? Resultaat: maar 10 procent van de EU-burgers en zelfs maar 6 procent van de stemgerechtigde niet-EU-burgers hebben zich geregistreerd. Meer dan 90 procent werd dus niet gehoord.

Niemand uitsluiten

Iedereen heeft recht op vertegenwoordiging, ook degenen die niet meer kunnen volgen, degenen die zich niet competent voelen om een geïnformeerde stem uit te brengen en degenen die het gewoon spuugzat zijn. De democratie is van ons allemaal en heeft ons allemaal nodig.

Academici waarschuwen dat vooral kortgeschoolden, vrouwen en kansengroepen zullen afhaken als de opkomstplicht wegvalt. We kunnen in dit voorstel dan ook een laf en ondemocratisch manoeuvre zien om de opkomende politieke tegenstanders die goed scoren bij kortgeschoolden – PvdA en Vlaams Belang – een hak te zetten.

Aan de Vlaams-Belangkiezer wil ik daarom dit zeggen: mocht de opkomstplicht worden afgeschaft, blijft u dan alstublieft naar de stembus gaan. Ik ben het hartsgrondig oneens met uw keuze die volgens mij veel schade zal aanrichten. Maar de problemen die u drijven zijn reëel en politici van alle strekkingen worden op deze manier gedwongen om na te denken hoe ze die beter kunnen beantwoorden dan het Vlaams Belang. Dat levert wisselende resultaten, maar is hoogstnodig om onze samenleving bij elkaar te houden. Uw stem is niet zonder gevolg.

De stemming moet geheim zijn

Volgens de wet moet de stemming geheim zijn en daar is een goede reden voor. In Noord-Korea is die geheimhouding bijvoorbeeld optioneel (met consequenties – ik moet er geen tekening bij maken). Maar als iemand op zondag zijn deur niet uitkomt, dan is het nogal duidelijk hoe die heeft gestemd. En als iemand krap bij kas zit en die kan een centje bijverdienen door heel de zondag te werken, dan is diens stemgedrag te koop.

Om ter saaist

De afschaffing van de opkomstplicht zou zogezegd maken dat politici méér moeite doen om kiezers uit hun kot te krijgen. In Duitsland weten ze beter: Angela Merkel staat ervoor bekend dat ze de Duitse verkiezingscampagnes zo saai mogelijk maakt om eventuele kiezers van tegenpartijen in slaap te wiegen. “Asymmetrische Demobilisierung“, noemen ze dat daar.

Bovendien moeten we niet alle verantwoordelijkheid op onze o zo verguisde politiekers afschuiven. De taak van politici is om te leiden. Maar het kiezen van die leiders is in een democratie zonder enige discussie de taak van de burgers. Vandaag reeds moeten politici (hard) concurreren tegen de populaire blanco-stem; het lonkende comfort van een luie zetel zal die afweging tussen stemmen en niet stemmen niet méér beredeneerd maken.

Respect voor de wet

Een vaak aangehaalde drogreden is dat de opkomstplicht toch niet meer wordt afgedwongen. Dat is echt een non-argument. Uit verschillende polls en uit opkomstcijfers in het buitenland valt toch op te maken dat er zonder opkomstplicht veel minder mensen zouden gaan stemmen. Bij heel wat burgers bestaat er immers zoiets als respect voor de wet. “Het moet niet” of “Het moet wel, maar we gaan niet babysitten”, dat is voor heel veel mensen totáál niet hetzelfde. Een niet afgedwongen plicht getuigt van geloof in burgers, en dat is waar een democratie op steunt.

Nee, niet al die landen zonder opkomstplicht zijn bananenrepublieken. Maar de opkomstplicht vormt in België een extra dijk rond onze broze democratie. Ze verplicht én helpt iedereen te participeren en geeft beleidsmakers een beeld van wat élke burger denkt van hun beleid. Daarom: handen af. Stemmen is die ene burgerplicht die al onze rechten mogelijk maakt. We zijn het aan elkaar verplicht om mee te doen. We zijn het verplicht aan degenen die er hun leven voor hebben gegeven.

 

Andreas Nuyts is wiskundige, postdoctoraal onderzoeker computerwetenschappen aan
de VUB, en bestuurslid van Jong Groen Leuven.

Geen copyrightvermelding

take down
the paywall
steun ons nu!