Het regenwoud geniet hoe langer hoe minder van de essentiële regen om zijn naam volledig eer aan te doen. Vooral de delen aan de zuidelijke uiteinden van het uitgestrekte woud, een van de belangrijkste opslagplaatsen voor CO2 op aarde, lopen volgens onderzoekers het grootste risico om in een kale savanne te veranderen.

Niet toevallig zijn dat ook delen van het woud die jarenlang werden vrijgemaakt voor intensieve vee- en sojateelt.

Regenwoud zonder regen

Dat gebrek aan regen bedreigt het hele ecosysteem omdat het woud water ‘ademt’. Dat werkt zo: eens de regen is gevallen, wordt die opgenomen door de grond en de planten waarna beide een grote hoeveelheid vocht teruggeven door verdamping en transpiratie. Bij dit proces van atmosferische vochtrecyclage creëert het bos zijn eigen weer. Zo wordt onder meer de helft van de regenval over het Amazonebekken door dit systeem zelf in gang gezet.

Hoewel dat systeem zeer efficiënt is, is de vochtrecyclage uiteindelijk toch afhankelijk van de hoeveelheid water die er in eerste instantie in het systeem wordt gepompt.

Het onderzoeksteam heeft immers ontdekt dat als een periode van droogte slechts één specifieke regio van het woud treft, de schade zich met een factor één tot drie buiten die regio uitstrekt. Omdat verminderde regenval het waterrecyclagevolume sterk doet afnemen, zal er ook minder regen vallen in aangrenzende regio’s, waardoor nog meer delen van het bos onder aanzienlijke druk komen te staan.

Ontwricht systeem

Door ontbossing geraakt een uniek ecosysteem dat tot voorheen z’n eigen regen grotendeels kon regelen dus ontwricht, legt hoofdonerzoeker Nico Wunderling uit. “Minder bomen houden minder water vast dat nadien terug in het systeem kan worden afgegeven”, zegt hij. “Dat heeft disproportionele gevolgen. Het betekent in essentie dat als je één hectare woud ontbost, je uiteindelijk 1,3 hectare vernietigt.”

“Gelukkig is niet alles verloren”, zegt Ricarda Winkelmann, coauteur van de studie. “Dat komt omdat een groot deel van het regenwoud nog in relatief stabiele staat is. De effecten van droge perioden zijn waarschijnlijk beperkt tot bepaalde gebieden in het zuidoosten en zuidwesten van het bos – toevallig die gebieden waar het bos al te lijden heeft gehad van menselijke ingrepen zoals houtkap voor grasland of sojatelt”, zegt Winkelmann.

“Er is ook nog veel dat we kunnen doen om de Amazone te stabiliseren, aangezien het behoud ervan en zijn ecologische diensten van het grootste belang zijn voor de lokale, regionale en mondiale klimaatstabiliteit. We weten hoe we dat kunnen doen: door het regenwoud te beschermen tegen houtkap en door de uitstoot van broeikasgassen snel te verminderen om verdere opwarming van de aarde te beperken.”