“In elke oorlog wordt iedereen die voorzichtig is, die naar de argumenten van beide partijen luistert alvorens een standpunt te vormen, of die officiële informatie in twijfel trekt, onmiddellijk beschouwd als medeplichtig aan de vijand”, aldus historica Anne Morelli.

Daar doet DeWereldMorgen niet aan mee. Wij veroordelen heel sterk de militaire invasie van Rusland in Oekraïne en alle oorlogsmisdaden die gepleegd worden. Het is een criminele agressie die ingaat tegen het internationaal recht. Maar wij hoeden ons voor zwart-wit versies. De geopolitieke situatie is buitengewoon complex. Wij willen aspecten naar voor brengen die in de mainstream media worden verzwegen of onderbelicht, om alzo het debat meer genuanceerd te kunnen voeren. Geloof niets zomaar, ook onszelf niet. Blijf kritisch denken. (n.v.d.r.)

Dat er ogenschijnlijk door de Russen gruweldaden zijn begaan in Oekraïne, staat buiten kijf. In een perfecte wereld zouden de daders aansprakelijk gesteld worden, maar onze wereld is verre van perfect als het gaat over aansprakelijkheid voor internationale misdaden.

Toen het Internationaal Strafhof in 2020 de vermeende misdaden van Israël in bezet Palestina ging onderzoeken, bestempelde de Israëlische premier dat meteen als “zuiver antisemitisme”.

Waarom juist Oekraïne? Ongetwijfeld ligt een deel van de verklaring in het feit dat de Oekraïense slachtoffers witte Europeanen zijn en het Westen de mainstream media mobiliseerde om president Zelensky wereldwijd een prominente plaats toe te bedelen.

Ook toen het Hof onderzoek wou doen naar Amerikaanse misdaden in Afghanistan, werd de beslissing ongeldig verklaard, omdat de VS het Statuut van Rome (d.i. het oprichtingsverdrag van het Internationaal Strafhof) niet heeft getekend of geratificeerd.

President Trump ging zelfs over tot persoonlijke sancties tegen de openbare aanklager, wellicht omdat hij het waagde de VS op die manier uit te dagen, ook al handelde hij in overeenstemming met zijn professionele functie en met respect voor de regels van de rechtspraktijk.

Richard Falk. Foto: pressenza.com/CC BY-SA 4:0

Wanneer zich dus enerzijds flagrante misdaden voordoen en anderzijds er sprake is van zuivere geopolitieke hypocrisie, ontstaat een typisch liberaal dilemma. Was het na de Tweede Wereldoorlog wenselijk om de nog in leven zijnde Duitse en Japanse politieke en militaire leiders te vervolgen, als je het afweegt tegen de “wettelijke” prijs van het door de vingers zien van hun misdaden. Er was immers geen instelling voorhanden die atoombommen op Japanse steden of strategische bombardementen op burgerdoelwitten in Duitsland en Japan kon onderzoeken.

Ik ben niet zeker wat beter is: een internationale wetgeving uitwerken of de beperkingen van de bestaande wetgeving doen respecteren. De essentie van wetgeving is dat gelijken ook gelijk behandeld worden, maar onze wereldorde steekt zo niet in elkaar. Er is zoals gezegd enerzijds de “overwinnaarsrechtspraak” die de verslagen leiders dwingt rekenschap af te leggen, en anderzijds de totale afwezigheid van aansprakelijkheid voor de misdaden van de geopolitieke winnaars.

Bovendien is het VN-Handvest zodanig opgesteld dat geopolitieke straffeloosheid grondwettelijke status verwierf door de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog een onvoorwaardelijk vetorecht toe te kennen, Rusland incluis. In die zin ruimt liberalisme baan voor geopolitiek realisme. De eenzijdige oplegging van wettelijkheid triomfeert dan in de naïeve hoop dat de zaken in de toekomst anders zullen verlopen.

“Waarom juist Oekraïne?” Sinds het einde van de Koude Oorlog hebben zich nog meer afschuwelijke gebeurtenissen voorgedaan, onder andere in Syrië, Jemen, Afghanistan, Myanmar en Palestina. In elk van deze gevallen is nooit sprake geweest van strafrechtelijke vervolging of sancties.

Uit de post-Neurenbergverslagen blijkt nochtans dat voor geopolitieke actoren de beperkingen om ten oorlog te trekken veeleer een beslissing blijven die ze mogen nemen naar eigen goeddunken (wat Amerikaanse liberalen ‘keuzeoorlogen’ noemden in het debat over het al dan niet lanceren van een aanval op Irak in 2003 om Saddam Hoessein uit het zadel te lichten en vervolgens Irak te bezetten) in plaats van een verplichting.

Bij aansprakelijkheid geldt nog altijd het principe van twee maten, twee gewichten, wat blijkt uit de terechtstelling van Saddam Hoessein voor oorlogsmisdaden na een agressieoorlog tegen Irak.

Waarom juist Oekraïne?

Nog een hangende vraag is “Waarom juist Oekraïne?”. Sinds het einde van de Koude Oorlog in het begin van de jaren 1990 hebben zich nog afschuwelijke gebeurtenissen voorgedaan, onder andere in Syrië, Jemen, Afghanistan, Myanmar en Palestina. In elk van deze gevallen is nooit sprake geweest van strafrechtelijke vervolging en sancties.

Ongetwijfeld ligt een deel van de verklaring in het feit dat de Oekraïense slachtoffers witte Europeanen zijn en het Westen de mainstream media mobiliseerde om president Zelensky wereldwijd een prominente plaats toe te bedelen. De Oekraïense leider kreeg ongeziene toegang tot de invloedrijkste cenakels van de wereldopinie.

Bombardementen op burgerwoningen in Gaza. Foto: Osps7/CC BY-SA 4:0

Niet dat de empathie met Oekraïne of de steun voor de nationale weerstand van Zelensky misplaatst is, maar het lijkt er wel op dat beide georkestreerd zijn in tegenstelling tot de totale afwezigheid van empathie en steun in even wanhopige situaties in andere landen, waardoor er achterdocht rijst en mogelijk andere, meer duistere beweegredenen worden vermoed.

Er is reden tot bezorgdheid, want die uitvergrote belangstelling is voor de westerse NAVO het belangrijkste instrument geweest om van de oorlog in Oekraïne meer te maken dan alleen maar Oekraïne.

Bombardementen op burgerwoningen in Kiev. Foto: State Emergency of Ukraine/CC BY-SA 4:0

Voor het grotere plaatje moeten we oog hebben voor de twee niveaus: een traditionele oorlog tussen de invasietroepen van Rusland en het verzet van Oekraïne, gekoppeld aan een geopolitieke oorlog tussen de VS en Rusland.

En net de voortzetting van die tweede oorlog vormt een veel groter gevaar voor de wereldvrede, een gevaar dat in grote mate wordt weggemoffeld of voorgesteld als niet meer dan een facet van de confrontatie tussen Rusland en Oekraïne.

Als de tweezijdige beoordeling van deze oorlog met inachtneming van de verschillende actoren en hun verschillende prioriteiten correct is, dan is de VS net zo goed de agressor in de geopolitieke oorlog als Rusland in de traditionele oorlog.

In die geopolitieke oorlog blijft president Biden stelselmatig de militaire kaart trekken en op confrontatie aansturen: hij schildert Poetin af als de baarlijke duivel, maar verwaarloost tegelijk de diplomatie als mogelijke weg om een einde te maken aan het moorden en de gruwelijkheden.

Hij blijft de oorlog op het terrein aanwakkeren, omdat er voor de Amerikaanse “grand strategy” veel meer op het spel staat.[1]

Als die tweezijdige beoordeling van de oorlog met inachtneming van de verschillende actoren met hun verschillende prioriteiten correct is, dan is de VS net zo goed de agressor in de geopolitieke oorlog als Rusland in de traditionele oorlog.

Tot dusver neemt de geopolitieke oorlog de vorm aan van ideologische agressie, geruggensteund door wapenleveringen en sancties die Rusland zoveel mogelijk moeten verzwakken. Poetin van zijn kant dreigt met tegenmaatregelen, onder andere met de waarschuwing dat hij onder bepaalde voorwaarden bereid is kernwapens in te zetten.

Het VN-Handvest is zo opgesteld dat geopolitieke straffeloosheid grondwettelijke status verwierf door de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog een onvoorwaardelijk vetorecht toe te kennen, Rusland incluis.

In de huidige context van een in de hoek gedreven autocratische leider, is die normalisering van het nucleaire gevaar op zich al een gevaarlijke evolutie. De Amerikanen mogen dan nog beducht zijn voor een mogelijke escalatie van het gevaar en zich weerhouden van directe militaire betrokkenheid aan de zijde van Oekraïne, ze zijn hoegenaamd niet gehaast om een einde te maken aan de gevechten.

Blijkbaar geloven ze dat de Russen nu al de gevolgen van hun grove onderschatting van de Oekraïense wilskracht en verzetscapaciteit aan den lijve ondervinden en ze zullen moeten toegeven dat hun, bij een voortzetting van de oorlog, een vernederende nederlaag te wachten staat, met als strategisch voordeel voor de VS dat China in de toekomst twee keer zal nadenken voor het de kant van Rusland kiest.

De wereldleiders spelen Armageddon Roulette zonder oog voor het welzijn en de overleving van de menselijke soort, een roekeloos spel dat begon op de dag dat de eerste atoombom werd gedropt op Hiroshima, meer dan 75 jaar geleden.

De westerse architecten van die geopolitieke oorlog met Rusland lijken winst en verlies vanuit militair oogpunt te beoordelen en onverschillig te zijn voor de vernietigende economische overloopeffecten, vooral op het vlak van voedselveiligheid in de al extreem moeilijke omstandigheden in het Midden Oosten, Afrika en Centraal-Azië.

Volgens Amerikaans econoom Fred Bergston is ook de algemene stabiliteit van de wereldeconomie in gevaar tenzij de VS en China zich realiseren dat ze alleen een diepe, dure en langdurige crisis van de wereldeconomie kunnen voorkomen door de handen in elkaar te slaan.

Deze geopolitieke oorlog leidt ook de aandacht af van de dringende en noodzakelijke actie tegen de opwarming van de aarde, zeker nu de klimaatdeskundigen ons op basis van de recentste vaststellingen waarschuwen dat het op dat vlak verder bergaf gaat. Ook andere kwesties zoals migratie, biodiversiteit, armoede en apartheid verdwijnen erdoor naar de achtergrond.

Ondertussen blijven de wereldleiders Armageddon Roulette spelen zonder oog te hebben voor het welzijn en de overleving van de soorten. Een roekeloos spel dat begon op de dag dat de atoombom werd gedropt op Hiroshima, meer dan 75 jaar geleden.

De vraag “waarom juist Oekraïne?” moet beantwoord worden. Als de geopolitieke oorlog buiten beschouwing wordt gelaten, is de standaardoplossing van omgekeerd racisme, morele hypocrisie en westerse controle van het discours niet verkeerd, maar wel heel erg onvolledig. Want hoewel die geopolitieke oorlog niet rechtstreeks verantwoordelijk is voor de ellende in Oekraïne, vanuit een globaler perspectief is hij nog gevaarlijker en vernietigender dan die afschuwelijke traditionele oorlog.

Why Ukraine? werd vertaald door Marina Mommerency

Note:

[1] Grand Strategy is de strategie die de doelstellingen van een staat op lange termijn vastlegt en bepaalt hoe de gestelde doelen te bereiken met alle beschikbare machtsmiddelen, militaire, diplomatieke, economische en andere.