Het is een drukke zomer voor het spoor, niet alleen in aantallen reizigers, maar ook in nieuws en gebeurtenissen. Het openbaar vervoer kan een efficiënt antwoord zijn op de sociale en ecologische mobiliteitsproblemen. In de verkiezingscampagne van de lente leken de verschillende politieke partijen hier een punt van te maken.

Kort na de verkiezingen en in fase van regeringsvormingen, krijgen we echter week na week zorgwekkend nieuws te horen vanuit het spoor, of het nu gaat om personeelstekorten, achteruitgang van de werkvoorwaarden, de impact van het veranderend klimaat, slecht gecoördineerde werkzaamheden, afbouw van loketten, mogelijk zelfs van spoorlijnen, …

Een overzicht van een bewogen (halve) zomer:

5/7: faling van de onderhandelingen voor een sociaal protocol

In de voorbije jaren moeten de spoormensen steeds meer doen (het aantal reizigers is in stijgende lijn) met steeds minder middelen en personeel. Dit is het gevolg van de besparingen van de regeringen Di Rupo en Michel op de dotatie en investeringen. Met het plan-Galant werd de productiviteit opgedreven met 4% per jaar, oftewel 20% op vijf jaar tijd.

Terwijl ACOD Spoor en ACV-Transcom bij de onderhandelingen voor een nieuw sociaal protocol verbeteringen vroegen op het vlak van tewerkstelling, welzijn op het werk en koopkracht om het spoorwegpersoneel tegemoet te komen voor de geleverde inspanningen, kwam de directie met nieuwe productiviteitseisen die onaanvaardbaar zijn voor de vakbonden. Zal de directie in september met een ander voorstel komen of zullen de bonden overgaan tot acties om de Belgische spoorwegen te verdedigen?

1-27/7: alarmbelprocedure en staking voor het personeelstekort bij de treinbegeleiders

In verschillende operationale diensten zijn er grote personeelstekorten. Dit zorgt ervoor dat de werkdruk verhoogt en belemmert het opnemen van vakantiedagen. Wanneer duidelijk werd dat er bij de treinbegeleiders zeer weinig verlof zou kunnen worden toegekend in juli-augustus, trok ACOD Spoor op 1 juli aan de alarmbel.

In het sociaal overleg dat daarop volgde, werden een reeks concrete verbeteringen afgedwongen. De onafhankelijke vakbond OVS pleit echter voor een onmiddellijke ondergrens van 15% verlof en staakte op 27 juli.

23-26/7: infrastructuur en materieel zijn niet bestand tegen de hitte

De extreme hittegolf van 23-26 juli werd een nachtmerrie op het spoor. Bovenleidingen begaven het, treinen vielen in panne, reizigers en treinpersoneel werden onwel door de hitte in niet-geklimatiseerde treinen,… De opgelegde besparingen hebben precies de modernisering van het rollend materieel vertraagd, met als resultaat nog veel treinen zonder airco.

Sommige treinbegeleiders -en bestuurders namen zelf hun verantwoordelijkheid door te weigeren te vertrekken met treinen met een binnentemperatuur van meer dan 40 graden Celsius. ACOD Spoor eist dat vanaf code oranje voor grote hitte een aangepast transportplan wordt opgesteld met uitsluitend geklimatiseerd materieel.

27/7: 13 spoorlijnen bedreigd met sluiting

Op 27 juli bericht de zakenkrant De Tijd dat volgens een audit van Infrabel jaarlijks 82 miljoen extra nodig is om de Belgische spoorweginfrastructuur op peil te houden. Zo niet komen 13 spoorlijnen in gevaar van sluiting. De regio’s rondom Bergen, Charleroi en Luik zouden zwaar getroffen worden. Dit betekent in de eerste plaats een mobiliteitsdrama voor de lokale inwoners, die worden aangewezen op de auto. Maar ook de binnenlandse toerist kan zich aangesproken voelen: kan u zich inbeelden dat er geen treinen meer zouden rijden naar Spa, Vielsalm, Dour, …?

De reizigersorganisaties en lokale overheden reageerden dan ook woedend. De politieke partijen hadden het voor de verkiezingen over de trein als sociale en ecologische mobiliteitsoplossing. Zal de nieuwe regering haar verantwoordelijkheden nemen? Zou de politieke discussie net niet moeten gaan over het (her)openen van meer spoorlijnen?

30/7: infrastructuurwerken in de Noord-Zuidverbinding in de herfst

Op 30 juli kondigt Infrabel aan dat het tussen 14 oktober en 8 november infrastructuurwerken zal uitvoeren te Brussel-Zuid, waardoor het verkeer door de Noord-Zuidverbinding moet beperkt worden. Het voorstel is om op weekdagen de piekuurtreinen niet te laten rijden en gedurende 2 weekends de “lijn 0” volledig te sluiten.

ACOD Spoor reageert dat sinds de splitsing van de spoorwegen in 2005, de communicatie tussen de infrastructuurbeheerder en de spoorwegonderneming een structureel probleem vormt. De dubbele structuur is duur want vergroot het aantal managers, heeft een negatieve impact op de stiptheid en verslechtert de operationele communicatie naar de reizigers.

In een hereengemaakt spoorbedrijf zouden belangrijke infrastructuurwerken, zoals de vernieuwing van de Noord-Zuidverbinding of de talrijke werven in de weekends, beter georganiseerd kunnen worden voor het personeel en de reizigers.

5/8: de afbouw van de loketten zet zich voort

Op maandag 5 augustus werden de openingsuren van de loketten van verschillende tientallen stations ingekort. Er lijkt geen einde te komen aan het afbouwbeleid van de voorbije jaren. Voor de vakbonden, reizigersorganisaties en lokale overheden is een fysieke aanwezigheid van stationspersoneel net belangrijk voor de veiligheid, informatie en dienstverlening aan de reizigers.

De ontwikkeling van digitale verkoopkanalen moet een bijkomende dienstverlening zijn, geen vervanging van de commerciële bedienden. Voor een betere mobiliteit hebben we net nood aan meer spoorlijnen, stations en spoorwegpersoneel.

Welke wissel neemt het spoor: die van de liberalisering of die van de heropbouw van een sterk overheidsbedrijf?

Het gaat niet de goede kant uit met ons openbaar vervoer, wat erg contrasteert met de noden en de politieke discours. De onderinvestering blijft zich doorzetten en de liberalisering zet ons openbaar spoorwegbedrijf en de werkomstandigheden onder druk.

De vakbonden stellen daartegenover een sociaal en ecologisch project: statutaire tewerkstelling en welzijn op het werk, meer personeel voor een betere dienstverlening aan meer reizigers, een hereenmaking van de spoorbedrijven en publieke investeringen.

De liberalisering is hierbij geen fataliteit. De volgende regering kan perfect beslissen om de missie van openbare dienstverlening van de NMBS met 10 jaar te verlengen tot 2033. Ook nadien voorziet de Europese regelgeving nog voldoende mogelijkheden om de liberalisering te weigeren.