De klimaatopwarming laat zich voelen

Het KMI voorspelt voor woensdag en donderdag temperaturen van 38 en 39°C. Het worden de warmste dagen in ons land sinds het begin van de metingen. Nog nooit waren er zoveel hittegolven als in de laatste vijf jaar.

Volgens een studie van het wetenschappelijke blad PLOS One zal Brussel tegen 2050 een gelijkaardig klimaat hebben als het Australische Canberra vandaag. Tijdens de warmste maand zou de gemiddelde maximumtemperatuur stijgen met maar liefst 5,2°C.

West-Europa bereidt zich noodgedwongen voor

Terwijl de uitstoot van broeikasgassen doorgaat en het probleem van de klimaatverandering dus politiek en economisch niet opgelost wordt, bereidt West-Europa zich wel voor om de gevolgen van de klimaatopwarming op te vangen. In 2015 stelde Deutsche Bahn dat het spoor de economische sector is die het zwaarst getroffen wordt door de effecten van de klimaatverandering en dat het een prioriteit is om de onderneming er zo goed mogelijk tegen te wapenen.

Enkele jaren eerder was er reeds een zwaar incident met de “sauna-ICE” dat nationaal de aandacht op het hitteprobleem in de treinen vestigde. Op 10 juli 2010 kwamen reizigers vast te zitten in een hogesnelheidstrein tussen Berlijn en Keulen waarbij de airco was uitgevallen. 9 reizigers moesten naar het ziekenhuis worden overgebracht.

In Duitsland hebben vandaag 100 procent van de hogesnelheidstreinen, 93 procent van de IC-treinen en 80 procent van de lokale treinen airco. De debatten gaan er over de verbetering van de betrouwbaarheid van de airco, want in een trein waar deze uitvalt en geen of nauwelijks raampjes kunnen geopend worden, wordt het snel bloedheet. En jaarlijks zijn er nog defecten in 2 à 3 procent van de rijtuigen.

Duitsland, Nederland, Frankrijk, Luxemburg

In de andere buurlanden vinden we gelijkaardige situaties. In Nederland heeft 95% van de treinen airco, tegenover 5% lokale treinen zonder. Ook hier zijn de inspanningen gericht op het onderhoud en reparaties van de 5000 treinairco’s.

In Frankrijk zijn alle hogesnelheids- en IC-treinen voorzien van airco, evenals 90% van de lokale treinen buiten de Parijse regio. Het netwerk rond de hoofdstad loopt echter achter met slechts 35% van de treinen met airco. In Luxemburg hebben 86% van de zitplaatsen airco, maar de regering belooft 100% aan te bieden tegen 2024 na de aankoop van 34 nieuwe treinstellen.

België hinkt achterop

In ons land zijn 53 procent van de treinen voorzien van airco. Het betreft het materiaal dat werd aangekocht vanaf de jaren 1990. De treinen uit de jaren 1960, 1970 en 1980 werden in de voorbije jaren wel gemoderniseerd, maar zonder het plaatsen van airco in de reizigersgedeeltes. Dit brengt ons tot een situatie waarbij een derde van de reizigers voor wat verfrissing afhankelijk is van de raampjes van de rijdende trein.

Maar wat wanneer deze luchtcirculatie wegvalt bij een lange stilstand in volle baan? De komende dagen verwachten we ons aan – en houden we ons hart vast voor – temperaturen in de rijtuigen tussen 40 en 50°C. In mijn rijdende trein vandaag steeg de binnentemperatuur alvast tot 38°C bij een buitentemperatuur van 32°C.

Elke grote hittedag zijn er dan ook incidenten, of het nu gaat om defecte airco’s in bijvoorbeeld M6-dubbeldekrijtuigen (in dat geval is het niet mogelijk om een raampje te openen) of om problemen op meerdere van de honderden treinritten zonder airco. Bovendien is het risico op dergelijke incidenten veel groter dan op een normale dag: spoorstaven en bovenleidingen zetten uit, treinen vallen sneller in panne,…

In de komende jaren zou de situatie wat moeten verbeteren door de vervanging van de M4-rijtuigen door 445 M7-dubbeldekrijtuigen. Maar zelfs met die aankoop van 1,3 miljard euro blijven we achterop hinken op de buurlanden. Hoe lang gaan we nog blijven rijden met treinmateriaal zonder airco?

Investeren in materieel, maar ook in personeel

Om haar rol te kunnen waarmaken als klimaatvriendelijk en sociaal transport van de toekomst, heeft het spoor nood aan grootschalige investeringen. De aankoop van modern rollend materieel maakt daar deel van uit. In Luxemburg begrijpt de politiek dat er iets aan het fileleed op de weg moet gedaan worden en investeert men 2,2 miljard euro in het spoor op een periode van 6 jaar.

Om de hitte efficiënt te trotseren is ook een andere factor van belang: de spoormensen. We hebben genoeg stationspersoneel nodig om flesjes water te bedelen aan de reizigers. Voldoende depanneerders moeten klaarstaan om in real time in te grijpen om defecte airco’s te herstellen. In goed draaiende werkplaatsen kunnen de treinen helemaal op punt worden gesteld.

Het kader van treinbegeleiders dient uitgebreid te worden: diensten van 8-9u op materiaal zonder airco moeten verlicht worden, maar daarvoor heb je voldoende personeel nodig, wat precies de reden is van het lopende conflict. Enzovoort. Dit gaat echter in tegen de tendens van productiviteitsverhogingen en afbouw van personeel.

Voor een maximale openbare dienstverlening

De politieke partijen hadden het in de kiescampagne over het belang van het spoor. Die beloftes moeten nu waar gemaakt worden, te beginnen met het verlengen van de publieke dienstopdracht van de NMBS tot 2033. In plaats van te dreigen met liberalisering en de onderneming aan te manen om ‘performanter’ te worden met minder subsidies, moet de politiek net meer investeren in een maximale openbare dienstverlening. Dat is een politieke keuze.

Tenslotte de volgende boodschap aan de collega’s en reizigers de komende dagen: wees waakzaam voor je gezondheid, voor die van de anderen en neem geen risico’s. Als je kan, vermijd dan voor een keer de trein te nemen en zeker treinen zonder airco.