Een historisch
moment in de betrekkingen tussen Frankrijk en Haïti: François Hollande is de allereerste
Franse president die een staatsbezoek aan Haïti heeft gebracht. Een
land dat met zijn rijke natuurlijk bronnen te boek heeft gestaan als de meest
lucratieve kolonie van Frankrijk.

Het is niet
de eerste keer dat een Franse president Haïti bezoekt.  Enkele weken na de aardbeving in 2010 bracht
voormalige president Nicolas Sarkozy een informeel flitsbezoek van enkele uren
aan het land.

President Michel
Martelly ontving Hollande afgelopen week in de hoofdstad  Port-au-Prince. De staatshoofden hebben een
krans gelegd bij het standbeeld van Toussaint Louverture, een volksheld van de
negentiende eeuwse slavenopstand tegen de Fransen.

Schadevergoeding

Het was in 1804
dat een grote slavenopstand Haïti tot de eerste zwarte republiek maakte in de
wereld. Deze titel werd de Haïtianen niet in dank afgenomen. Na een  zwaar internationaal embargo, werd Haïti  in 1825 onder druk gezet om 150 miljoen  gouden franken
aan de vroegere koloniale mogendheid te betalen.

De geldsom was
bedoeld  als schadevergoeding voor  het geleden verlies van Frankrijk aan grond
en slaven. Dan pas zou Frankrijk de jonge republiek erkennen. Ondanks
een sanering naar 90 miljoen bracht de zogenaamde “onafhankelijkheidsschuld”
een slopende aflossingsperiode voor de bevolking. Pas na 122 jaar heeft Haïti
deze schuld kunnen afbetalen.

Het Franse
staatsbezoek maakte de herinneringen aan dit pijnlijke verleden weer springlevend. “Franse herstelbetalingen moeten er komen! Naar scholen,
ziekenhuizen en wegen!”, riep een student. Door een muur van politietroepen en veiligheidsmannen
probeerden ongeveer 200 mensen een luid protestgeluid  tegen de komst van Hollande te maken.

Onderwijssysteem

Maar  er waren ook omstanders met een andere boodschap. “Misschien kan de Franse president ons meer banen bezorgen’, zei  Giles Jean Sava, een werkloze vader van
zeven kinderen, tegen The Guardian. Zowel de regering als het
bedrijfsleven zien het staatsbezoek als een belangrijke kans om de politieke en
economische samenwerking te verstevigen. Volgens Minister van Communicatie
Rotchild Francois Jr. bespraken Martelly en Hollande hierover nieuwe plannen.

Hollande beloofde
dat Frankrijk een grootschalig moderniseringsprogramma zal financieren voor het
Haïtiaanse onderwijssysteem. Aan de pers vertelde hij dat de Franse en
Haïtiaanse regering afspraken zullen ondertekenen “op het gebied van  onderwijs, landbouw en energie.”

Tijdens de  inhuldiging van een slavernijmonument  op het Franse eiland Guadaloupe in de Caraïbische
Zee heeft Hollande vlak voor zijn vertrek naar Haïti verkondigd: “Wanneer ik
in Haïti ben, zal ik mijn deel van de schulden die wij hebben, afhandelen.”

Morele schuld

“Wordt Haïti’s [onafhankelijkheids]schuld betaald?
Droom ik?” vroeg een enthousiasteling zich
op Twitter af. Na luttele seconden werden de woorden van de president  “honderden
keren” gedeeld op sociale media, berichtte France 24. Maar bij zijn aankomst in Haïti, op zondag 10 mei, heeft
Hollande een correctie geplaatst. “We kunnen de geschiedenis niet veranderen,
maar wel de toekomst”, aldus Hollande “Er bestaat een morele schuld.”

Franse
woordvoerders benadrukten dat het vooral om die morele schuld gaat, die
overigens niet uit te drukken zou zijn in financiële compensaties voor het
slavernijverleden. Hiermee was alles gezegd, want het onderwerp van herstelbetalingen
aan Haïti heeft de Franse president niet ter sprake gebracht.

Martelle deed nog
een extra duit in de zak. Hoewel de Haïtiaanse president de onafhankelijkheidsschuld  als een grote onrechtvaardigheid beschrijft,
vindt hij dat “herstelbetalingen de geschiedenis niet kunnen veranderen.”

Misdaad tegen de mensheid

Tijdens zijn flitsbezoek
in 2010 beloofde Sarkozy 300 miljoen euro aan noodhulp voor de natuurschade die
Haïti toen had opgelopen. Door de chaotische nasleep van de aardbeving heeft
Haïti maar 22 miljoen euro voor de wederopbouw gekregen. Wel heeft Frankrijk
Haïti een schuld van 56 miljoen euro volledig kwijtgescholden. Maar de regering
Sarkozy wees een brief af waarin een groep activisten, schrijvers en
enkele parlementsleden namens Haïti 17 miljard euro aan herstelbetalingen eisten.

De laatste jaren
hebben Franse regeringen fouten in het slavernijverleden toegegeven. In 2001
heeft men bijvoorbeeld slavernij en slavenhandel erkend als een misdaad tegen
de mensheid. Maar net als hun voorvaderen blijven de Franse staatshoofden elke
bewering weerleggen dat Frankrijk herstelbetalingen zou moeten betalen.

Het staatsbezoek
aan Haïti was onderdeel van een reis van een week door Midden-Amerika waarbij Hollande ook stops maakte op de Caribische Eilanden en Cuba.