Teleurgesteld, moe en opgejaagd. Ik weet niet wat eerst te voelen. Zondagochtend werd rond half zes een akkoord bereikt in Durban. Een dag later dan verwacht. Iedereen is kapot, de onderhandelaars, de ngo’s en de pers. Toch leidde deze uitputtingsslag niet tot een goed akkoord dat de wereld onder een opwarming van 2 graden zal houden. Naast de operationalisering van het aantal Cancún-elementen en een beslissing over een Roadmap voor een globaal bindend akkoord, werden geen échte politieke beslissingen genomen omtrent een Kyoto-bis. Een overzicht van twee dagen non-stop onderhandelen.
Vrijdagochtend: bij het binnenlopen van het conventiegebouw voel ik onmiddellijk een andere sfeer. Vandaag is het de laatste dag. Vandaag moet een beslissing vallen. Toch blijft het de hele ochtend rustig, tot het opeens rond de middag ontploft. Binnen in het conventiegebouw beginnen tientallen ngo-mensen te protesteren. In geen tijd groeit het protest aan en schreeuwen we met zeker honderd tegelijk: “Climate Justice Now”, “Don’t kill Africa” en “Power to the People, not the Polluters.” De ngo-wereld heeft eventjes de macht overgenomen in het conventiegebouw.
Uitstel
Maar in de namiddag gaan meer en meer geruchten de ronde dat de partijen nog niet klaar zijn voor een akkoord. Binnenkamers gaan de onderhandelingen door. Toch neemt iedereen het zekere voor het onzekere en maakt zich klaar de nacht door te brengen in het conventiegebouw. De uren die volgen zijn omhuld door onzekerheid. Rond half twee komt het bericht dat het niet meer voor vandaag zal zijn. Alles wordt uitgesteld naar morgenochtend tien uur. Naar bed dan maar. Het ongeduld wint van de vermoeidheid. Van slapen komt weinig in huis.
Zondagmorgen vertrek ik vroeg richting het conventiegebouw. Ik niet alleen, sommigen hebben er zelfs de nacht doorgebracht. De onderhandelaars trekken zich terug om achter gesloten deuren hun gesprekken verder te zetten. En wij wachten. Uren wachten. In de wandelgangen doen de wildste scenario’s de ronde. Een failliet van het onderhandelingsproces of een Durban bis in maart, alles lijkt mogelijk. Na een frustrerende dag krijgen we eindelijk nieuws. Vanavond om zeven uur wordt een plenaire vergadering samengeroepen. Na uren moedeloosheid hangt opeens spanning in de lucht. Omdat we nog niet weten of we nadien tijd zullen hebben om iets te eten, halen we nog snel een zakje chips. Op dat moment weten we nog niet dat de vergadering tot zes uur de volgende ochtend zal duren…
Koffie en sigaretten
De uren die volgen zijn moeilijk te omschrijven. Iedereen (over)leeft op een soort rush. Wanneer er een pauze van een paar minuten wordt ingelast, worden liters koffie en pakken sigaretten verzet. Maar de vermoeidheid eist zijn tol. In het conventiegebouw liggen overal mensen opgerold te slapen, maar ook onderhandelaars zie ik hier en daar wegdommelen op hun stoel. Zelfs de Zuid-Afrikaanse minister van Buitenlandse Zaken, die de conferentie voorzat, ziet er geradbraakt uit.
Maar de tijd dringt. En dat maakt vooral de Russische onderhandelaar duidelijk. “Binnen een paar uur vertrekt mijn vlucht. Een klein beetje spoed zou wenselijk zijn.” Na een paar emotionele tussenkomsten van onder andere India en Venezuela, die gevolgd worden door minutenlang oorverdovend applaus, is het omtrent half zes eindelijk zover. Een akkoord. Een aantal belangrijke elementen uit de Cancún-akkoorden, zoals het Green Climate Fund, worden geoperationaliseerd en er wordt beslist over een Roadmap om tegen 2020 een globaal akkoord te hebben. Het Kyoto-protocol, tot nu toe het enige akkoord dat bindende emissiereducties oplegt aan landen, wordt niet losgelaten, maar echte politieke beslissingen worden niet genomen.
‘We did it’
Pas om zes uur loopt het conventiegebouw helemaal leeg. Hier en daar nog een journalist die het akkoord de wereld instuurt. Ondanks de weinig concrete beslissingen heerst tevredenheid binnen Europa. Zij maken immers hun doel waar van een ‘Roadmap naar een globaal klimaatakkoord’. Om half vijf gooide India het, via een tussenkomst van Brazilië over de woordkeuze in het verdrag, het op een akkoord met de EU. In ruil gaat de EU akkoord met een nieuwe versie van het Kyoto-protocol, maar de tekst zegt weinig. De echte beslissingen worden naar volgend jaar uitgesteld. Als ik om zes uur van plan ben naar huis te gaan zie ik Connie Hedegaard, de Europese commissaris voor klimaatactie, in de gang lopen. In de verte roept iemand haar: ‘Hi Connie! Good work!’. Met een grote glimlach omhelzen de twee elkaar en klinkt in koor: ‘We did it’.
Wat is nu concreet beslist in Durban?
• Operationalisering Cancún-akkoorden met als belangrijkste de operationalisering van het Green Climate Fund (Groene Klimaat Fonds). Over innovatieve financieringsbronnen, zoals Bunkers, werd geen consensus bereikt
• Nieuwe tekst over het Kyoto-protocol, maar échte politieke beslissingen worden verschoven naar COP 18 volgend jaar. Rusland, Canada en Japan stappen niet mee in een Kyoto-bis.
• Een Roadmap voor een nieuw bindend juridisch kader tegen 2015. Die moet tegen 2015 onderhandeld worden zodat in 2020 een nieuw akkoord in werking kan treden. India was hier geen voorstander van de woordkeuze ‘Legally Binding’ of wettelijk verplicht. Zij stelde een andere, zwakkere omschrijving voor: ‘Legal Outcome’. Té zwak volgens EU die deze woordkeuze verwierp. Uiteindelijk kwam Brazilië tussen met een compromis. ‘Een akkoord met Legal Force’. (Figueiredo Compromise).
Het bereikte resultaat is onvoldoende voor zowel het klimaat als voor het Zuiden. Durban toonde een zekere (vage) politieke wil, maar véél te weinig ambitie. Hierdoor blijft een belangrijke groep in de kou staan: de grootste slachtoffers van de klimaatverandering. Gezien de huidige wetenschappelijke kennis en de realiteit is dit akkoord onvoldoende.
• Er werden géén afspraken gemaakt rond internationale financieringsbronnen zoals bunkers. Op die manier kan het Green Climate Fund een lege doos worden.
• Kyoto: weinig ambitie. Geen akkoord over looptijd van een tweede Kyoto-periode en welke doelstellingen er zullen nagestreefd worden. Zo wordt de juridische kloof alleen maar groter.
• Het nieuw bindend juridisch kader zal maar ten vroegste vanaf 2020 in voege treden. Tot 2020 hoeven grote uitstoters dus weinig te doen. Dat is veel te laat om het klimaatprobleem aan te pakken en onder de 2 graden Celsius te blijven.
Sarah Lamote, beleidsmedewerker klimaat 11.11.11
