Aangezien de centrumrechtse regering van premier Pedro Passos Coelho (PSD) over een comfortabele meerderheid beschikt in het éénkamerparlement was de uitslag van de definitieve stemming over de begroting 2012 geen verrassing meer. De regeringspartijen PSD en CDS stemden voor, de socialistische PS onthield zich en de parlementsleden van de communistische PCP, het linkse Bloco de Esquerda en de Groenen stemden tegen.  

PS onthield zich bij stemming

De socialistische fractievoorzitter, Carlos Zorrinho, had al lang aangekondigd dat zijn partij zich zou onthouden bij de definitieve stemming. De socialistische minderheidsregering van ex-premier José Sócrates had in mei immers een akkoord bereikt met de trojka over het hulppakket van 78 miljard euro dat Portugal dringend nodig had nadat het land in het voorjaar van 2011 door het toenemende begrotingstekort en speculatie tegen overheidsobligaties in financiële moeilijkheden was geraakt.

Het harde besparingsbeleid om het begrotingstekort tegen eind 2013 onder de drie procent van het BBP te brengen, werd als voorwaarde door de trojka (Europese Commissie, Europese Centrale Bank en IMF) opgelegd in ruil voor het financiële hulppakket. De ontslagnemende regering-Sócrates kon niet anders dat de strenge voorwaarden van de trojka te aanvaarden, waardoor Portugal als derde land van de eurozone – na Griekenland en Ierland – eigenlijk onder curatele kwam te staan. Bij de vervroegde parlementsverkiezingen van 5 juni werden de socialisten zwaar afgestraft door de kiezers.

Enkele kleine aanpassingen aan drastisch besparingsplan

De nieuwe centrumrechtse regering onder leiding van Passos Coelho besloot om nog verder te gaan met snoeien in de staatsuitgaven dan door de trojka werd geëist. Vooral de voorgestelde maatregelen om de dertiende en veertiende maand voor ambtenaren en gepensioneerden geleidelijk aan op te schorten tot einde 2013 zette veel kwaad bloed bij de bevolking.

Begin november was het openbaar vervoer al in staking gegaan en op donderdag 24 november verlamde een algemene staking een groot deel van het openbare leven in het hele land.

Toch zet de regering haar rigoureus besparingsplan door. In de definitieve begroting voor 2012 zijn wel enkele kleinere aanpassingen aangebracht. Zo zal de geleidelijke afschaffing van de dertiende en veertiende maand maar gelden voor inkomens vanaf 600 euro/maand in plaats van 484 euro in het oorspronkelijke voorstel.

Deze regeling betekent een verlies van 130 miljoen euro aan inkomsten voor de staat. Dit wordt onder meer gecompenseerd door het verhogen van de bevrijdende tarieven op rente, dividenden en meerwaarden op effecten tot 25 procent. Ook de vennootschapsbelasting en de BTW-tarieven gaan fors omhoog. Voor de horeca gaat het BTW-tarief naar 23 procent. Vooral het toerisme vreest hier de negatieve weerslag van.

De cultuursector heeft na veel lobbywerk nog een BTW-tarief van 13 procent uit de brand kunnen slepen. De wijnbouw, de landbouw en de visserij kunnen als enige ‘essentiële economische’ sectoren blijven genieten van het laagste tarief: 6 procent. De personenbelasting gaat omhoog en gezinnen zullen minder fiscale voordelen kunnen inbrengen. Ook de gezondheidszorg en het onderwijs zullen het met veel minder moeten doen. Een hele reeks overheidsbedrijven wordt op termijn geheel of gedeeltelijk geprivatiseerd.  

“Totaal irrelevant”

Fractieleider Nuno Magalhães van de conservatieve CDS was erg scherp voor de ‘ja, maar nee’-houding van de PS: “Zeggen dat drastische hervormingen nodig zijn, maar niet nu en niet zo veel; zeggen dat er moet worden bespaard, maar niet zo en zeker niet in deze sector, getuigt van niet veel staatsmanschap in moeilijke tijden”, verweet hij de vroegere regeringspartij.

Aan de linkerzijde werd de onthouding van de PS bij de definitieve stemming op de korrel genomen door Francisco Louçã van het Bloco de Esquerda. “De PS heeft er voor gekozen om zich totaal irrelevant te maken. Eerst heeft de PS de regering een stevige arm geboden in de onderhandelingen met de trojka en nu is ze blij met wat kleine aanpassingen.”

“Deze begroting is de slechtste ooit sinds de Anjerrevolutie en komt neer op een overval van de regering op het inkomen uit arbeid van gewone mensen”, sneerde Francisco Lopes van de communistische PCP.

Oproep tot ‘burgerzin’, recessie van meer dan 3 procent

Minister van Financiën Vítor Gaspar verdedigde het gevoerde regeringsbeleid en zei dat alleen drastische besparingen de overheidsfinanciën op termijn weer gezond kunnen maken. Hij deed ook een oproep tot ‘burgerzin’ bij alle Portugezen: “Samen moeten we de strijd aangaan tegen fraude en belastingontduiking. Iedereen moet offers brengen, maar vooral de zwaarste schouders moeten de zwaarste lasten dragen”.

In een interview waarschuwde premier Passos Coelho zijn landgenoten dat 2012 “zonder twijfel het moeilijkste jaar uit de recente geschiedenis van Portugal zal worden”. Hij zei ook dat een recessie van meer dan 3 procent onvermijdelijk zal worden om het begrotingstekort te kunnen beperken tot 3 procent van het BBP tegen einde 2013.

Gevraagd naar zijn mening over de toekomst van de euro, zei de premier: “We moeten tot het uiterste gaan om de eenheidsmunt te verdedigen. Het einde van de euro zou een catastrofe zijn voor de hele EU, ook voor de sterkste landen.”

Stakingsaanzegging piloten TAP

Woensdag raakte ook bekend dat de Sindicato dos Pilotos da Aviação Civil (SPAC), die onder meer de piloten van de nationale luchtvaartmaatschappij TAP vertegenwoordigt, een stakingsaanzegging heeft ingediend voor 9 december. Nog meer stakingsacties staan op stapel begin januari. De vakbonden vrezen voor de werkgelegenheid en de statuten van het TAP-personeel bij de voorgenomen privatisering van het bedrijf.