De afgelopen week maakten verschillende persdiensten melding van  rondleidingen in de haven van Antwerpen voor het ‘hoog bezoek’ uit Togo. Havenschepen Marc Van Peel en Administrateur-Generaal van Douane & Accijnzen, Noël Colpin, ontvingen in het Havenhuis namelijk de Togolese premier Gilbert Fossoun Houngbo, ambassadeur Felix Sagbo en nog enkele andere Togolese ministers.(1) De Togolese regeringsdelegatie ging ook op audiëntie bij premier Yves Leterme  (2) en Rudy Demotte, de minister-president van de Waalse regering. (3) 

Een nieuwe maritieme toegangspoort

In Antwerpen kreeg de Togolese regeringsdelegatie een uitgebreide rondleiding in de Haven van Antwerpen. Het doel van de ontvangst was een samenwerkingsverband op te starten met de autonome haven van Lomé. De nieuwsdienst van het transportmagazine De Lloyd meldt dat ongeveer 11% van de totale trafiek van Antwerpen Afrika-gericht is. Lomé maakt grote kans om uit te groeien tot de belangrijkste West-Afrikaanse haven. Met een dreigende burgeroorlog in Ivoorkust worden die kansen alleen maar groter. Samen met de haven van Cotonou in Benin, kan de haven van Lomé uitgroeien tot een lucratieve maritieme toegangspoort voor 200 miljoen consumenten.

Zaken doen met het sterk verarmde West-Afrikaanse land kan uiteraard de Togolese economie bevorderen. Maar het Antwerpse havenpatronaat schijnt te vergeten dat het opstarten van een samenwerkingsverband met de haven van Lomé gelijkstaat aan het ondersteunen van het dictatoriaal regime van Faure Gnassingbé.  Eerste minister Houngbo was tot voor kort een onbekend figuur voor de Togolose politiek. President Faure Gnassingbé stelde hem aan als verzoeningsfiguur om de aanhoudende politieke impasse in Togo te temperen. Houngbo blijft daarmee wel een representant van het Gnassingbé regime. Sinds het overlijden van zijn vader, Étienne Eyadéma Gnassingbé, in 2005 heeft Faure Gnassingbé  achtereenvolgens de presidentiële verkiezingen van 2005 en 2010 gewonnen. De eerste verkiezingen gingen gepaard met geweld dat  400 à 500 mensen het leven kostte. In 2010 won hij opnieuw de verkiezingen, zonder geweld dit keer. Maar het democratisch gehalte van die verkiezingen wordt nog altijd betwist. Talrijke betogingen van de oppositie worden sindsdien stevig onderdrukt.

All in the family

De Gnassingbéclan is een omvangrijke familie. Hun aanspraak op de machtigste en meest lucratieve functies in de Togolese samenleving is vaak onderwerp van allerhande geruchten. De verdeling van de machtsfuncties in de Togolese samenleving verloopt, zoals in elke goede familie, niet zonder interne problemen. Ook de familie Gnassingbé gaat gebukt onder familievetes. Zowel Kpatcha Gnassingbé als Rock Balakiyem Gnassingbé hebben onlangs nog geprobeerd hun broer Faure van het hoogste machtsaltaar te stoten. Maar het is wel zeker dat deze familie sinds de militaire machtsgreep van Eyadéma in 1967 – al 43 jaar lang – stevig de touwtjes in handen blijft houden. Het spreekt voor zich dat de leiding van de autonome haven van Lomé ook in de handen ligt van de Gnassingbéclan.

Net na de bloederige verkiezingsoverwinning van 2005 gaat de leiding van de haven over naar Toyi Gnassingbé, de tweelingbroer van Kpatcha Gnassingbé, en broer van Faure. De zussen Bohouzbè, Badenga en Tchitchidè controleren ondermeer de import van tweedehands voertuigen. Via de haven van Antwerpen worden ook heel wat tweedehands voertuigen naar West-Afrika geëxporteerd.  Wie de haven van Lomé bezoekt, zal onmiddellijk zien dat de handel in tweedehands voertuigen er een belangrijke economische pijler is. De zusjes schijnen ook de douaneposten in handen te hebben (4). In 2007 lijkt Rock Balakiyem Gnassingbé, een halfbroer van Faure, de fakkel in de haven over te nemen.(5) Het moge duidelijk zijn dat de volledige maritieme economie van Togo al decennialang onder leiding staat van de Gnassingbéclan.

Verandering om niets te veranderen

De mogelijke samenwerking tussen de Antwerpse haven en de haven van Lomé  kan dus duidelijk gezien worden als een stilzwijgende instemming met het dictatoriaal regime van de Gnassingbéclan. Die vaststelling heeft niets te maken met spijkers op laag water zoeken. Wie zegt dat sinds het aantreden van Faure de zaken in Togo aan het veranderen zijn, is ziende blind. De laatste verkiezingen zijn weliswaar niet gewelddadig verlopen en in de regering van Faure zitten nu ook leden van de oppositie. Maar deze zogenaamde democratische manoeuvres worden enkel doorgevoerd om alles bij het oude te laten – het is de logica van de verandering om niets te veranderen. Tegen de achtergrond van de Arabische Lente en het gegeven dat Europa zijn hand niet omdraaide om de dictatoriale regimes van Tunesië, Egypte en Libië te steunen, is deze samenwerking tussen de Haven van Antwerpen en de Gnassingbéclan dan ook ronduit weerzinwekkend.

In Frankrijk begint men te begrijpen dat de onvoorwaardelijke steun aan dictatoriale regimes ten zuiden van Sahara aan een grondige herziening toe is. In een recente toespraak omschrijft Frans oud-minister Yves Cochet Faure Gnassingbé als één van de dictators die nog steeds op de volle steun kan rekenen van het ”Françafrique netwerk en machtige Franse bedrijven.(6) De groep Bolloré heeft een stevige hand in de haveneconomie van Lomé.  Uit deze neokoloniale machtspositie haalt de meerderheid van de sterk verarmde Togolese bevolking geen enkel voordeel. Economische samenwerkingsverbanden opstarten met het Togolees regime verstevigen alleen de machtspositie van de Gnassingbéclan.  

Bronnen
(1)                 Antwerpse haven ontvangt hoog bezoek uit Togo, http://www.delloyd.be/nieuws/id31306-Antwerpse_haven_ontvangt_hoog_bezoek_uit_Togo.html
(2)                 http://premier.fgov.be/agenda/ontvangst-eerste-minister-van-togo-gilbert-houngbo
(3)                 Rencontre avec le Premier Ministre de la République du Togo: http://www.agorati.be/posts/rencontre-avec-le-premier-ministre-de-la-republique-du-togo,nl,12,2,68662.html
(4)                 Les Marabouts des affaires : http://www.africaintelligence.fr/lc-/channel/headings/MARABOUTS/24/
(5)                 Mawuli MENSAH,  Les GNASSINGBE se distribuent leur « héritage » !: http://togoliberte.blog4ever.com/blog/lire-article-129332-418062-les_gnassingbe_se_distribuent_leur___heritage____.html
(6)                 “Intervention sur les relations entre la France et l’Afrique” Yves Cochet député français: http://www.lanouvelletribune.info