De blogberichten lopen enigszins vertraging op, zoals een paar trouwe lezers- waarvoor dank- reeds lieten verstaan. De reden daarvoor is dat we het elke dag zo druk hebben gehad dat ik simpelweg niet de tijd vond om alle opgedane indrukken in tekst te verwerken. Daarom besloot ik om eerst alle informatie te verzamelen en vervolgens pas te schrijven, om zeker niets te missen. Om meer ongeruste berichtjes van mijn moeder te vermijden en ook omdat ik het niet meer uithoud om de stilte nog langer te rekken, trek ik de nacht door om zoveel mogelijk verhalen neer te pennen.

Op dinsdagochtend 23 augustus kwamen we alsnog aan op Lampedusa, na zo’n 10 uur varen. Het Italiaanse mini-eiland, moet je weten, ligt op zo’n 200km van de Siciliaanse kust. Veel dichter tegen het Afrikaanse continent, op slechts 113km verwijderd van Tunesië. Door haar inwoners (officieel zo’n 6000, maar tijdens de wintermaanden slechts een duizendtal) wordt het eiland een ‘paradiso terrestre’ of aards paradijs genoemd. Zo zou je het dan ook perfect aan toeristen kunnen verkopen: een pareltje in de Middellandse Zee, slechts 11km lang, met prachtige stranden en een tropisch klimaat.

Ik probeerde me voor te stellen een Amerikaanse toerist te zijn met een minimum aan interesse voor politiek die –kan het vandaag nog?- nooit eerder van immigranten op Lampedusa heeft gehoord. In dat geval zou ik hier waarschijnlijk probleemloos 2 weken kunnen doorbrengen zonder te ontdekken wat er zich in werkelijkheid afspeelt op dit stukje hemel op aarde.

Het verschil met eender welk ander toeristisch eilandje zit hem immers in de details waar de gemiddelde vakantieganger geen oog voor heeft. De inwoners van Lampedusa op hun beurt zitten niet verscholen om een leugentje om bestwil als het gaat om de bescherming van hun grootste bron van inkomsten. Jaarlijks tijdens de zomermaanden verzevenvoudigt het inwonersaantal, gevoed door de stroom aan voornamelijk middenklassers uit Noord-Italië.

Voor wie twee keer kijkt, zijn de rariteiten echter makkelijk te zien. Zo zijn er de tenten van het rode kruis die ons begroetten wanneer we de haven binnen voeren met de overzet, de Arabische opschriften met graffiti op de muur gespoten, het botenkerkhof dat 24u op 24u wordt bewaakt door militairen, de graven van aangespoelde kadavers verstopt op het kerkhof tussen de graven van Lampedusanen en tenslotte de dagelijkse ontscheping van met vluchtelingen volgestouwde vissersbootjes  uit Tunesië of Libië.

De eerste avond al, waren we getuige van twee boten met daarop zo’n 140 Tunesische vluchtelingen die aanlegden in de militaire zone van de haven. Na een eerste informatieronde van Rode Kruis tot plaatselijke bars besloten we om ’s avonds bij de haven te blijven, in de hoop een schip te zien aankomen. Toen we een lift kregen van op de camping naar de haven van een Roemeen, bleek die een afgevaardigde te zijn van Frontex, het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen. Er van overtuigd dat hij drie toeristen in zijn auto had, vertelde hij ons dat er om 20u twee boten zouden ontschepen aan de haven. Achteraf wisselden we nog nummers uit voor een afspraak voor een ‘niet-officieel’ gesprek de dag erop. Die belofte werd achteraf echter diplomatisch ongedaan gemaakt. Na vijf telefoontjes van onze kant bleek hij het zo druk te hebben, dat er zelfs geen half uurtje afkon om samen iets te gaan drinken.

Hoe het ook zij, die avond stonden we samen met een vijftal journalisten van Italiaanse media op het dak van een gebouwtje net buiten de militaire zone af te wachten tot de iets minder gewenste gasten zouden arriveren. Het verkeer rond de zone werd omgeleid, militairen, carabinieri, polizia, medewerkers van het Rode Kruis en Save the Children stroomden toe.

Het zijn nooit de vissersloepjes zelf maar wel boten van de Guardia Costiera (‘kustwacht’) die in de militaire zone van de haven aanleggen. De boten die vertrekken vanuit Tripoli of Tunesië raken nooit aan wal zonder onderweg onderschept te worden. Eén keer –zo vertelde de aanwezige pers- slaagde een kleine Tunesische boot erin om de kust te bereiken zonder ontdekt te worden. Vervolgens werden 5 mensen wegens gezondheidsredenen van boord gehaald en naar het hospitaal gebracht. De anderen werden meteen weer terug gestuurd, zonder ooit voet op Italiaanse bodem te hebben gezet.

Vooraleer ze in Lampedusa aankomen, worden inzittenden van de bootjes met andere woorden in volle zee overgebracht op schepen van de Italiaanse kustwacht. Eens aan wal wordt een eerste check-up gedaan voor eventuele gewonden, minderjarigen en vrouwen met kinderen. Alle mannen worden op een bus gezet naar het CPSA, het ‘Centro di Primo Soccorso e Accoglienza’ (centrum voor eerste hulp en opvang) waar 804 plaatsen zijn. Vrouwen en kinderen verblijven in een afzonderlijk centrum, aan het andere uiterste van het eiland.

Een medewerker van Save the Children wist te vertellen dat er 10 dagen voor onze komst op 1 dag ongeveer 2000 personen arriveerden op Lampedusa en dus in de centra. Dat maakt vrij ondubbelzinnig het plaatsgebrek duidelijk. De bedoeling van het opvangcentrum in Lampedusa is om de aangekomen vluchtelingen in de eerste plaats te ontvangen maar hen vooral ook te identificeren. Zo worden Tunesische immigranten na de Maroni-Essid akkoorden van 5 april ’11 na enkele dagen in het centrum terug naar af gestuurd. Sommigen blijven het echter proberen. Bij de medewerkers staat een geval bekend van een Tunesiër die reeds 20 keer de oversteek waagde.

Anderen worden doorverwezen naar centra van tweede orde, verspreid over heel Italië. Naast de CSPA bestaan er nog twee types. Enerzijds zijn er de CARA, ‘Centri Accoglienza Richiedenti Asilo’ (Opvangcentrum voor Asielzoekers). Zo zijn er 5 in Trapani en voorts ook in Caltanissetta, Crotone, Foggia en Gorizia.  Daarnaast zijn er over heel Italië verspreid ook 13 CIE, ‘Centri d’Identificazione ed Espulsione’ (Centra voor identificatie en uitwijzing).

De details van de vluchtelingenpolitiek zijn echter voor later. Om de situatie ten volle te begrijpen is belangrijk in te gaan op alle verschillende invalshoeken. Daarom zal ik één voor één alle menselijke factoren op het eiland bespreken en hun verhaal uit de doeken doen. Want Lampedusa is niet alleen een vluchtelingeneiland. Het is voor velen ook een thuis, een vakantiebestemming, een werkplaats of een onderzoeksobject. Het is vooral wat je er zelf van maakt.

Vooraleer deze post af te sluiten nog een belangrijke mededeling. Het originele team heeft een ledenwissel ondergaan. Francesco kon er wegens gezondheidsproblemen jammer genoeg niet bijzijn. Hij blijft tijdens de reis wel met ons in contact. In de plaats kregen Andrea en ik er gelukkig wel Katrien bij. Op het laatste nippertje besloot ze ons te vervoegen en samen dit avontuur aan te gaan.

(Bronnen voor officiële data: www.interno.it, www.affariinternazionali.it)