‘Socialisme en Democratie in de 21ste Eeuw’ van Matthias Lievens was tijdens de ‘Dag van het Socialisme’ in de Gentse Vooruit één van de best verkopende werken. Maar was dit inhoudelijk ook terecht? Verkoopt de auteur ons geen oude wijn in nieuwe zakken? Een proeve tot recensie.

De eerste paragraaf van de Epiloog van het boek vat heel goed samen waar het in het socialisme om te doen is daarom citeer ik deze zinnen hier integraal:

“Het doel van de socialistische democratie is ambitieus en bescheiden tegelijk. Het gaat er niet om een soort utopie te realiseren, waarin alle problemen, conflicten en bronnen van ongenoegen verdwenen zijn. Het gaat er wel om de democratische instrumenten te voorzien om een aantal grote, structurele problemen zoals uitbuiting, imperialisme, ecologische destructie, vrouwenonderdrukking, achterstelling van minderheden en heteroseksisme aan te kaarten en aan te pakken.”

De huidige crisis van het kapitalistisch systeem is niet uit de lucht komen vallen. Het begin ervan situeert zich begin van de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Af en toe kwam er een opflakkering maar de dalen werden steeds talrijker en gingen dieper om uit te monden in de crisis die wij nu kennen. Het is ook niet de eerste diepe systeemcrisis en telkens zijn de kapitalisten er in geslaagd om weer uit het dal te kruipen ook in tijden dat er belangrijke tegenmacht was. Ik schrijf dit omdat sommige anti-kapitalisten de indruk hebben dat het einde van het kapitalisme is ingezet. Zij dwalen en dit boek bezondigt zich niet aan dergelijke uitspraken.

Het boek is eigenlijk een variant op fameuze ‘Socialisme of Barbarij’ van Marx. Lievens legt haarfijn uit hoe enkel een socialistische democratie de planeet kan redden van een totale ondergang. Daarbij schuwt hij het niet om sommige heilige huisjes van het marxisme, zoals de rol van dè partij of nog de éénpartijstaat… met de grond gelijk te maken zonder daarom het  marxisme te verraden. Hij maakt ook duidelijk dat er ook binnen een socialistische wereld nog conflicten zullen zijn zoals bv. de vrouwenstrijd, de strijd van holebi’s en van minderheden tegen discriminatie enz. Daarom kan het socialisme niet anders zijn dan democratisch want enkel binnen een vrije, democratische, socialistische wereld kunnen dat soort conflicten opgelost worden omdat iedereen min of meer op voet van gelijkheid staat.

Natuurlijk onderstreept de auteur ook het belang van de economische democratie en van de arbeidersstrijd maar hij ziet die arbeidersstrijd niet langer als de enige weg die tot een socialistische wereld kan leiden. Hij stelt, terecht, ook dat de verbinding moet gemaakt worden tussen de strijd tegen de klimaatverandering en de arbeidersstrijd. Daar laat Lievens echter een kans liggen. Bij een grote groep mensen groeit hand over hand het bewustzijn dat het zo niet verder kan en dat de planeet naar de verdoemenis aan het gaan is. Daar ligt een kans om de verpletterende verantwoordelijkheid van de kapitalisten ook op dat vlak duidelijk te maken en er strijd rond te voeren.

Mijn belangrijkste kritiek op het boek is echter dat de auteur het niet of nauwelijks heeft over het reusachtige militaire apparaat dat volledig ter beschikking staat van het systeem. Dat heeft het verleden overduidelijk bewezen en dat zal ook nu weer gebeuren op het moment dat landen zoals bv Venezuela en Bolivië de belangen van de kapitalisten echt zullen gaan bedreigen. Zelfs al zijn de kapitalisten in aantal slechts een kleine minderheid, zij hebben wel alle instrumenten in handen om massabewegingen neer te slaan.

Voor de rest echter niets dan lof voor dit boek. Het levert een essentiële bijdrage aan het debat om links weer aan zet te brengen. Een aanrader voor iedereen die begaan is met een democratisch socialisme.

‘Socialisme en Democratie in de 21ste Eeuw’ is uitgegeven door Socialisme 21 (www.socialisme21.be).

*Matthias Lievens schreef eerder ‘Het neoliberaal bedrog’ (2005) en samen met David Dessers ‘Gebroken Vitrines’ (2009).