De afgelopen maanden hebben er belangrijke bewegingen plaatsgevonden in het Vlaamse medialandschap. Vitaya kwam in de handen terecht van de Vlaamse Media Maatschappij (VMMa) en VT4 en VijfTV werden overgenomen. De bestaande machtsverhoudingen kwamen ook onder druk te staan van nieuwe technologieën. In welke mate steeg de mediaconcentratie en werden er kansen gecreëerd voor meer diversiteit, of net niet?

De Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) heeft in Leuven een symposium gehouden over de mediaconcentratie in Vlaanderen. Een panel van vijf boog zich over enkele stellingen voorgelegd door Rik van Cauwelaert (Knack). Het symposium was een aanloop naar de publicatie van het jaarlijkse rapport van de VRM dat op 15 december gepubliceerd wordt.

Enorme uitdagingen

De mediasector is in constante evolutie. De technologische evolutie gaat razendsnel en de digitale televisie is daarvan een perfect voorbeeld. De kijker neemt zelf het roer in handen en bepaalt wat hij bekijkt en wanneer. Daardoor wordt bijvoorbeeld reclame een bedreigde vorm van inkomsten.

De crossmedialiteit en de multimedialiteit raken steeds meer ingeburgerd. Kranten plaatsen filmpjes op hun websites en televisiezenders maken gebruik van tekst. Een website zoals deredactie.be combineert alle soorten media: print, radio en televisie. Een samenwerking tussen die media dringt zich op, maar in de praktijk is dat niet altijd eenvoudig.

Er worden mediabedrijven overgenomen en doorverkocht, vaak door dezelfde spelers. Dat doet de vraag rijzen of sommige spelers niet te machtig worden. Als dat het geval zou zijn, heeft dat zowel economische als democratische gevolgen. Een monopolist kan naar believen de prijs opdrijven of de informatie naar zijn hand zetten.

De mediasector staat voor grote uitdagingen, zowel extern als intern. Het is belangrijk om na te gaan hoe geconcentreerd het Vlaamse medialandschap is om er adequaat op te kunnen reageren. Een te hoge concentratie valt te vermijden, maar een te grote fragmentering evenzeer.

Het nut van crossmedialiteit

Stefan De Keyser (voormalig SBS Belgium) is overtuigd van het nut van crossmedialiteit. Als voorbeeld verwijst hij naar VT4 en VijfTV. Die zenders waren gedurende een hele tijd stand-alones, maar haalden voordeel uit een samenwerking met bijvoorbeeld Het Laatste Nieuws. De krant maakte reclame voor de zenders en kreeg in ruil ruimte voor publiciteit op televisie. Volgens De Keyser is een samenwerking van televisie, print en radio niet alleen nuttig, maar ook nodig.

Ernest Bujok (Concentra) spreekt De Keyser tegen. Hij maakt een duidelijk onderscheid tussen crosspromotie, zoals de samenwerking van VT4 en VijfTV met Het Laatste Nieuws, en crossmedialiteit. Bujok erkent het nut van crosspromotie, maar vindt dat crossmedialiteit gefaald heeft. “We vullen elkaars media, maar daar blijft het bij. Op de werkvloer zelf zitten mensen uit twee werelden samen”, besluit Bujok. Hij gelooft dan ook niet dat crossmedialiteit ooit echt succes zal hebben in de Vlaamse media.

Minder reclame, meer herhalingen?

De reclamemarkt stagneert, maar er komen wel constant nieuwe mediaspelers. Zullen de mediahuizen minder investeren in nieuwe programma’s omdat zij minder inkomsten halen uit reclame? Kristel Vandenbrande (OIVO) denkt dat de klassieke reclameblokken hun nut zullen blijven behouden, maar dat ze moeten aangevuld worden met andere modellen. Op die manier kunnen de reclameopbrengsten terug omhoog getrokken worden. Onder andere de vele herhalingen op de Vlaamse televisie zijn een gevolg van de lagere reclameopbrengsten. Het aanbod blijft volgens haar wel voldoende uitgebreid, mede dankzij de vele buitenlandse producties zoals Prison Break of de CSI-reeksen. Ook Benny Salaets (Telenet) vindt dat het televisieaanbod in Vlaanderen best meevalt in vergelijking met het buitenland. Dat bijvoorbeeld betaaltelevisie nog niet erg ontwikkeld is, ligt volgens Salaets meer aan de kleine Vlaamse markt, dan aan de lagere inkomsten uit reclame.

De pax media

Stefan de Keyser vindt het een goed idee dat productiehuizen, zenders en operatoren samenwerken. De zogeheten pax media – een stilzwijgende overeenkomst dat concurrenten ook collega’s zijn – mag er zijn, volgens de Keyser, maar ze mag niet te ver gaan. Een samenwerking kan helpen om het verlies van inkomsten van de traditionele zenders te compenseren. Dat kan door bijvoorbeeld vergoedingen te vragen wanneer kijkers reclame overslaan.

Een sterk geconcentreerd medialandschap met bijvoorbeeld slechts twee grote spelers – VRT en VMMa – vindt Ernest Bujok flauwekul en nutteloos. Concurrentie is nodig. Hij verduidelijkt ook dat er in België geen digitale televisie bestaat, maar enkel betaaltelevisie. Dat soort televisie moet door iemand betaald worden en dat is de consument. Benny Salaets benadrukt op zijn beurt nogmaals dat het televisieaanbod in België best goedkoop is in vergelijking met de rest van Europa, onder andere door de prijsregulatie.

Gezond medialandschap

“De mediaconcentratie valt in Vlaanderen best mee”, besluit Rik van Cauwelaert. Het medialandschap bestaat nog steeds uit verschillende bedrijven, elk met een verschillend publiek. De online platforms worden nog steeds gevoed vanuit de traditionele redacties. Bovendien is een zekere mate van mediaconcentratie niet slecht, want enkel op die manier kan er meer geld gehaald worden uit een krimpende markt. Het Vlaamse medialandschap is nog steeds gezond, maar zal voor uitdagingen komen te staan. Nauwer samenwerken kan bedrijven helpen sneller te evolueren, maar ze moeten er blijven over waken dat die samenwerking de diversiteit niet in het gedrang brengt.