Dit weekeinde besteedt De Morgen meerdere pagina’s aan een interview met een schrijvend echtpaar dat in Polen woont: de VRT-correspondent en auteur van misdaadromans Marc Peirs en zijn Poolse vrouw, Maja Wolny, die in februari 2024 een boek uitbrengt dat gebaseerd is op een jaar reizen door Oekraïne, Rusland en Wit-Rusland. Ik werd niet veel wijzer door dat interview, maar verbaasde me over de voorstelling van Poetin als een “oorlogszuchtige, onbetrouwbare buurman die elk moment kan binnenvallen” en als “een dolle hond in de wereldpolitiek” die moet worden “uitgeschakeld”. Dat sluit perfect aan bij de NAVO-propaganda waarmee wij overspoeld worden. Je zou van een journalistenpaar wat meer kritische distantie mogen verwachten…
Natuurlijk heeft Poetin geen behoefte aan een aanval op Polen. Als hij daar al een reden voor zou zien, dan is er toch een elementair strategisch inzicht dat hem daarvan zou weerhouden: zo’n aanval zou alle NAVO-lidstaten verplichten om oorlog te voeren tegen Rusland. Dan wordt het principe van de proxy-oorlog, waarbij Oekraïne Rusland moet verzwakken met gigantische financiële steun en strategische hulp van de NAVO, maar zonder dat er Westerse troepen meevechten en Westerse soldaten sneuvelen, verlaten. Poetin zal wel oppassen voor zo’n scenario, hij is niet dwaas.
Integendeel. Hij speelt het politiek-strategische spel heel goed. Het wordt in de media onderbelicht of niet belicht, maar de oorlog heeft een aantal verschillende niveaus. Er is het ideologische: de VS en hun bondgenoten en hun propaganda spreken graag van een strijd tussen goed en kwaad, tussen democratie en autocratie. Daarbij wordt verdoezeld dat de democratie in Oekraïne ver zoek is en fascistische en ultranationalistische gruwel daar ongebreideld kunnen toeslaan. En ondanks de “autocratie” in Rusland staat een groot deel van de bevolking kennelijk achter de oorlog. Maja Wolny constateert: “van de 106 mensen die ik in Rusland interviewde, waren er maar twee mensen die honderd procent tegen de oorlog zijn, zonder een ‘maar’ te gebruiken.”
Waar de Westerse ideologie de strijd tegen de autocratie en de dictatuur vooropstelt, spreekt Poetin over de strijd tegen het nazisme in Oekraïne, en plaatst hij zijn oorlog in de historische traditie van de Russische strijd tegen het Duitse fascisme. Zijn “denazificatie” van Oekraïne mag dan als een doelstelling voor de oorlog vanuit Westers perspectief niet geloofwaardig zijn, zij heeft een reële basis, namelijk het acute nazisme in Oekraïne waar met name de Russisch sprekende bevolking het slachtoffer van is.
De oorlog om grondstoffen en energievoorziening
Maar de oorlog speelt zich natuurlijk op verschillende niveaus af. Naast het ideologische is er het materiële. De oorlog gaat, behalve om militaire machtsposities (denk aan de omsingeling van Rusland waar de NAVO al ver mee gevorderd is en trots op is, een militair cordon van de Baltische Zee tot de Zwarte Zee) ook en vooral om grondstoffen. Voor de kust van de Krim bevinden zich enorme voorraden gas en olie, zodat de controle over de Krim niet alleen militair essentieel is voor Rusland (om de zee van Azov en de Zwarte Zee niet tot een NAVO-zee te laten verworden) maar ook qua grondstoffen. Het militair-strategische en het energie-strategische overlappen elkaar hier.
Dat geldt ook voor het Oosten van Oekraïne, waar Rusland ideologisch gezien de belangen van de Russisch sprekende bevolking tegen Kiev verdedigt, maar meteen ook de hand legt op de olie en het gas die in de bodem zitten en op ontginning wachten.
Die onderbelichte materiële kant van de oorlog laat ook al vermoeden waar de volgende oorlog (of de uitbreiding van de huidige) kan rond draaien: de Noordpool. Die zit, zo weet Rusland (en natuurlijk ook het Westen) vol begeerde grondstoffen: platina, diamant, goud, wolfram, kobalt en noem maar op. Daar zal allicht nog voor gevochten worden.
Poetin een “dolle hond”? Nee hoor, hij is een slimme strateeg met visie, en hij doet zijn werk goed.
