Het boek is verademend omdat het stevig gestructureerd en gedocumenteerd is en de sociale zekerheid in gans zijn complexiteit benadert. De auteur toont zich positief kritisch en slaagt erin de materie op een zeer levendige wijze te doorgronden. Hij analyseert de sociale wetgeving als een levende evolutieve materie. Ondanks het feit dat de geschriften van Maes van een oprecht sociaal engagement blijk geven, waakt Maes er nauwgezet over dat de correcte weergave van de feiten nooit in het gedrang komt. Zijn vorming als historicus is hier wellicht niet volledig vreemd aan. De  auteur verstrekt de sociale zekerheid de plaats, die het in de samenleving toekomt, met name deze van de solidaire ruggengraat en van eerste sokkel van de democratie. Het werk steekt tenslotte ook schril af tegen de neoliberale prietpraat over de sociale bureaucratie en de valse aantijging van het inefficiënt beheer van de sociale verzekeringen.

Zoals hieronder mag blijken heeft Jef Maes zijn betoog dus volgens een strikte logica opgebouwd.

De auteur begint zijn verhaal terecht met het wegwerken en weerleggen van ‘fake news’ over onze sociale zekerheid. Zo heeft hij het onder meer over: Onze sociale zekerheid hebben we te danken aan de politiek, België doet te veel sociale uitgaven, de pensioenuitgaven zijn onhoudbaar, de sociale bijdragen wegen steeds zwaarder op de concurrentiepositie van onze werkgevers, privatisering is efficiënter, …

Het corpus van het werk bevat zes belangrijke delen, waarvan de titel telkens reeds de essentiële gedachte verwoordt: pensioenen: voortdurende strijd; de werkloosheidsverzekering: de paria’s; de ziekte- en invaliditeitsuitkering; gezondheidszorg: dé uitdaging; arbeidsongevallen: een voorbeeld van hoe het niet moet en als laatste: zelfstandigen: een gepriviligeerde sector.

Maes slaagt erin zijn stellingnames op een duidelijke wijze te verwoorden en terzelfdertijd te onderbouwen met cijfergegevens

Maes slaagt erin zijn stellingnames op een duidelijke wijze te verwoorden en terzelfdertijd te onderbouwen met cijfergegevens. Het boek kan dus perfect ook als naslagwerk worden gebruikt. Niet enkel de analyse zelf is klaar en duidelijk, maar ook de conclusies die de auteur aan zijn oefening koppelt, zijn niet mis te verstaan. “Ons socialezekerheidssysteem is een geweldige verwezenlijking. Wij betalen niet meer aan sociale bescherming dan landen met een vergelijkbare rijkdom, en toch liggen onze armoedecijfers en onze inkomensongelijkheid lager.”

Maes argumenteert op een overtuigende wijze waarom hij een lans breekt voor de deugdelijkheid van ons sociaal verzekeringssysteem en waarom hij er bij het standpunt blijft als zou de Vivaldi-regering de meeste sociale bewindsploeg zijn geweest die België in de voorbije decennia heeft gekend. De auteur waarschuwt ook voor enkele dreigende gevaren die het verder bestaan van het gedegen systeem kunnen ondergraven. Hij waarschuwt voor de zeer nefaste gevolgen van een eventuele splitsing van het stelsel onder druk van de Vlaamse liberalen en nationalisten en roept ook op om alles in het werk te stellen om de welvaartsvastheid van de uitkeringen met klem te verdedigen. De sociale zekerheid is in hoofdzaak de verdienste van de sociale gesprekspartners, die logischerwijze dan ook bij elke  fundamentele aanpassing ervan zouden moeten betroken worden. Terecht vergelijkt de auteur de sociale zekerheid met een ‘kathedraal van de arbeidersbeweging’, waarover we alle reden hebben om trots te zijn.

Trouw aan de openheid en de ondubbelzinigheid die het ganse werk overheersen, eindigt Maes zijn betoog met het formuleren van vijftien concrete voorstellen voor verbetering. Enkele van deze beleidsaanbevelingen in dit kort bestek aanhalen, lijkt niet zonder gevaar. Immers daar waar alle door Maes geformuleerde voorstellen even nuttig zijn om van de sociale zekerheid een nog efficiënter en vooral sociaal rechtvaardiger beleidsinstrument te maken, zou een selectieve bespreking van sommige van hen de geest waarmee de auteur zijn werk beëindigt maar enkel kunnen schaden.

Voor sommige rechtse politici is sociale zekerheid te vergelijken met ‘de voltooid verleden tijd’. Voor sociaal geëngageerde beleidslui zoals Jef Maes is het nog steeds de ‘onvoltooid tegenwoordige tijd’.

Onze sociale zekerheid, ervaringen en voorstellen verscheen bij EPO