“Als je je ‘neutraal’ opstelt tegenover situaties van onderdrukking kies je de kant van de onderdrukker”, aldus Zuid-Afrikaans bisschop Desmond Tutu die in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg.
DeWereldMorgen veroordeelt de recente aanvallen van Hamas tegen Israëlische burgers, maar ziet die niet los van 75 jaar staatsterreur van Israël tegen het Palestijnse volk. Het internationaal erkende recht op gewapend verzet tegen een kolonisator is geen vrijbrief voor aanslagen op burgers. Een onderhandelde vrede kan alleen bereikt worden wanneer 75 jaar verdrijving, 56 jaar bezetting, kolonisatie en apartheid en 16 jaar blokkade van Gaza worden erkend als de oorzaken van dit geweld. DeWereldMorgen onderzoekt deze oorzaken die door de politiek en door mainstreammedia worden verzwegen, onderbelicht of ontkend, om zo een debat te stimuleren dat kan leiden tot onderhandelingen en vrede. (nvdr)
* * *
De Israëlische beschuldigingen kwamen op dezelfde dag dat het Internationaal Gerechtshof (ICJ), het hoogste gerechtshof van de VN, oordeelde dat de aanklachten van Zuid-Afrika die Israël beschuldigen van genocide in Gaza “aannemelijk” waren. De uitspraak van het ICJ beval Israël om onmiddellijk stappen te ondernemen om burgerslachtoffers te voorkomen, aanzetten tot genocide te stoppen en te bestraffen, en dringende noodzakelijke humanitaire hulp in de enclave mogelijk te maken.
“Gezien de timing, de inhoud en het feit dat de uitspraak van het ICJ gebaseerd is op UNRWA-rapporten, kan ik de beschuldigingen alleen maar zien als een opzettelijke poging om de uitspraak te ondermijnen en de aandacht af te leiden,” stelt Lex Takkenberg, een voormalig UNRWA-bestuurder die in zijn 30-jarige carrière bij het agentschap onder andere werkte als algemeen adviseur en hoofd ethiek.
“Als er 12 mensen zijn die zich misdragen hebben, moeten ze gestraft worden. En ze zijn al gestraft… en de organisatie moet doorgaan met wat ze moet doen, wat de humanitaire plicht haar dicteert te doen, wat ze verbazingwekkend goed heeft gedaan,” zegt Takkenberg.
UNRWA heeft negen van de beschuldigde medewerkers ontslagen, twee zijn gedood en één wordt nog geïdentificeerd. De VN heeft een onderzoek ingesteld.
Als reactie op de Israëlische beschuldigingen hebben de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Duitsland en andere belangrijke donorlanden de financiering van UNRWA opgeschort. In een verklaring lieten bijna twee dozijn hulporganisaties weten “diep bezorgd en verontwaardigd” te zijn over de opschorting van de financiering, terwijl ongeveer 2,3 miljoen mensen in Gaza te kampen hebben met “hongersnood, dreigende hongersnood en een uitbraak van ziekten door de aanhoudende willekeurige Israëlische bombardementen en het opzettelijk onthouden van hulp”.
Volgens UNRWA vormt de opschorting van de financiering een bedreiging voor de “levensreddende” humanitaire hulp die het agentschap biedt in de erbarmelijke context van Gaza. De organisatie is de grootste hulporganisatie in Gaza, met ongeveer 13.000 werknemers – bijna allemaal Palestijnen.
Sinds 7 oktober zijn meer dan 150 UNRWA-medewerkers gedood. Meer dan een miljoen mensen die ontheemd zijn geworden door de militaire campagne van Israël, schuilen in of rond 154 UNRWA-schuilplaatsen, waar sinds het begin van de gevechten ten minste 360 mensen zijn gedood en 1.300 gewond zijn geraakt.
The New Humanitarian sprak met Takkenberg om inzicht te krijgen in de gevolgen van de opschorting van de financiering voor de activiteiten van UNRWA en de humanitaire situatie in Gaza, hoe donoren moeten reageren op de beschuldiging, de mogelijke gevolgen van de controverse en de bredere context van de betrekkingen tussen Israël en UNRWA.
“De kwestie is groter geworden dan een aanval op UNRWA; het is een aanval op de VN,” stelt Takkenberg.
The New Humanitarian: Welke invloed zal het opschorten van de financiering door een aantal van UNRWA’s belangrijkste donoren hebben op het vermogen van de organisatie om hulp te bieden in Gaza?
Takkenberg: “Op de korte termijn denk ik dat UNRWA wat speelruimte heeft. Het is vroeg in het jaar. Ik denk dat een aantal grote donoren, waaronder de VS, begin januari vooruitbetalingen hebben gedaan. Ik denk dus niet dat het onmiddellijk invloed zal hebben op de situatie ter plaatse.”
“De realiteit is dat de 13.000 lokale medewerkers in Gaza door de oorlog hun salaris niet hebben ontvangen. Ze blijven werken in de veronderstelling dat dit zo snel mogelijk zal worden uitbetaald. Er is al heel wat hulp in natura voorzien, die nu binnenkomt.”
“Ik denk dus niet dat het een onmiddellijk effect zal hebben in de zin dat de leveringen die al gepland waren, niet zullen binnenkomen. Maar het kan wel een impact hebben op nieuwe bestellingen.”
“Op de langere termijn verwacht ik, ongeacht de uitkomst van het onderzoek, dat donoren hun steun aan UNRWA zullen hervatten – UNRWA is een te belangrijk humanitair instrument voor de internationale gemeenschap om het failliet te laten gaan. Het is de enige organisatie in de Gazastrook. Er zijn andere VN-organisaties, maar die hebben geen magazijnen, geen vrachtwagencapaciteit, geen grote werkkrachten die gemobiliseerd kunnen worden, en niet de gebouwen die UNRWA tot haar beschikking heeft om te gebruiken als humanitaire schuilplaatsen. UNRWA is dus echt onmisbaar.”
“Waar ik me meer zorgen om maak, is de negatieve sfeer rond UNRWA en de humanitaire inspanning die de humanitaire ruimte zal beïnvloeden. De beschuldigingen ondermijnen de gehele geloofwaardigheid van de VN. Het heeft een negatieve invloed op de humanitaire ruimte en in die zin is het niet alleen een aanval op UNRWA, maar een bredere aanval op de Verenigde Naties.”
Wat zal de impact zijn op de humanitaire situatie in Gaza als de financiering niet wordt hervat?
“Als de financiering niet wordt hervat, zal de UNRWA snel tot stilstand komen. Dat is een reële mogelijkheid. We hebben het al een aantal keren dichtbij zien komen, zoals in 2018 toen de regering Trump de financiering introk.”
“Het zou tragisch en ongelooflijk zijn als de internationale gemeenschap, op het moment dat het Internationaal Gerechtshof eind januari de situatie in de Gazastrook bestempelt als een aannemelijk geval van genocide door Israël en zegt dat er humanitaire hulp moet worden geboden, door te snijden in de financiering, voorkomt dat Israël dat deel van de uitspraak uitvoert. De ongeveer 150 staten die partij zijn bij de Genocide Conventie van 1948 hebben de verplichting om ervoor te zorgen dat ze niet medeplichtig zijn aan het plegen van genocide.”
Hoe moeten donorlanden reageren op deze beschuldigingen? En wat als ze waar blijken te zijn?
“Het model is een soort Noorwegen. Noorwegen zei: We zijn erg verontrust door deze beschuldigingen. We weten dat UNRWA er alles aan doet om ze te evalueren. We hebben UNRWA gevraagd naar regelmatige updates. Maar we zullen onze hulp voorlopig niet opschorten.”
“Dat zou de gepaste reactie van donoren zijn geweest, om UNRWA te vragen transparant en open te zijn en te vragen waar de indruk vandaan komt dat er iets mis is, en wat ze voor ons verbergen, enzovoort. Dat is volkomen legitiem. Transparantie is het tegengif tegen corruptie; het is het tegengif tegen verkeerde informatie in alle contexten.”
“Je hebt een organisatie die al meer dan 75 jaar een fenomenale staat van dienst heeft op het gebied van hulpverlening, kwaliteitsonderwijs, gezondheidszorg, sociale voorzieningen en microfinanciering. Ze wint de ene prijs na de andere. De organisatie wordt in humanitaire evaluaties beoordeeld als een van de meest kosteneffectieve organisaties ter wereld.”
“Vanwege de beschuldiging dat een handjevol van haar werknemers zich mogelijk ernstig heeft misdragen, moet die hele organisatie en, wat nog erger is, de mensen die zij helpt en het slachtoffer zijn van genocide, daarvoor de prijs betalen?”
Wat vindt u van de timing van de beschuldigingen van Israël op dezelfde dag als de uitspraak van het ICJ?
“Het nieuws [van de beschuldigingen] kwam naar buiten toen het Internationaal Gerechtshof zijn uitspraak deed, en er is geen enkele staat die, in overeenstemming met die uitspraak, de militaire, financiële of politieke steun aan Israël heeft stopgezet of opgeschort.”
“Over de decennia heen heeft Israël een soort draaiboek en bijbehorende systemen met informatie ontwikkeld. In Israël noemen ze het de hasbara – de hele machinerie om het nieuws en de publieke opinie te beïnvloeden. Ze hebben een strategie ontwikkeld om met ongewenst nieuws om te gaan.”
“Ze zagen deze uitspraak aankomen. Iedereen, inclusief hun eigen advocaten, had voorspeld dat dit niet goed zou aflopen voor Israël. Het strategieboek zegt dat aanvallen de beste verdediging is. Dus wie kunnen we aanvallen? Niet het ICJ, want dat zou er niet goed uitzien. Dus wat doe je dan? Je begint kritiek te leveren op degenen die de informatie aan het hof hebben verstrekt waarop het zijn uitspraak heeft gebaseerd, en je creëert er een bepaalde sfeer omheen.”
“De rechter vermeldde zeer zorgvuldig dat de feitelijke bevindingen voor een groot deel gebaseerd waren op verklaringen en situatieschetsen die ter beschikking waren gesteld door UNRWA en UN OCHA (nvdr: United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs: organisatie van de VN, opgericht om de internationale respons op complexe noodsituaties en natuurrampen te versterken) waaronder verklaringen van de commissaris-generaal van UNRWA’ Philippe Lazzarini, en van het hoofd van OCHA Martin Griffiths.”
“Zelfs als de beschuldigingen blijken te kloppen, is het mogelijk dat Israël al weken over dit bewijsmateriaal beschikte, of zelfs voordat Zuid-Afrika de zaak aanhangig maakte, en het gewoon klaar hield, om vrij te geven op het juiste moment.”
“Ik wil niet de indruk wekken dat ik een soort heksenjacht op Israël voer. Ik heb in de regio gewerkt en ik heb al veel beschuldigingen ontvangen, die ik zelden onderbouwd heb gezien van Israëlische kant. Ik heb ook gezien hoe Israël over het algemeen te werk gaat bij zijn pogingen om wangedrag te verdedigen.”
Wat is belangrijk om te weten over de bredere context van de relatie tussen Israël en UNRWA om deze beschuldigingen in het grotere geheel te begrijpen?
“Toen UNRWA voor het eerst werd opgericht, had het weinig te maken met Israël omdat het opereerde in de Gazastrook, die werd beheerd door Egypte, en de Westelijke Jordaanoever, die onder Jordaanse controle stond. Israël kwam dus vooral in beeld na 1967, toen het de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever bezette.”
“Al op de derde dag van de oorlog in 1967 deed de Israëlische militaire leiding een beroep op de UNRWA, die op dat moment haar hoofdkwartier in Beiroet had, met het uitdrukkelijke verzoek aan de organisatie om haar activiteiten voort te zetten.”
“Dus, aan de ene kant blijft UNRWA in Gaza op uitdrukkelijk verzoek van Israël, wat logisch is. Anders zou Israël, als bezettingsmacht, voor de burgerbevolking moeten zorgen. Tot de oprichting van de Palestijnse Autoriteit had Israël een parallel burgerlijk bestuur in Gaza en de Westelijke Jordaanoever met scholen en klinieken voor de niet-vluchtelingenbevolking. Het bespaarde Israël dus een hoop geld en hoofdpijn dat de VN voor de vluchtelingen zorgde.”
“Aan de andere kant hebben de Israëli’s er nooit echt op vertrouwd dat UNRWA een onafhankelijke, neutrale, onpartijdige VN-organisatie was, omdat het personeel grotendeels bestond uit Palestijnse vluchtelingen. Het is dus altijd een beetje een haat-liefdeverhouding geweest. Ik denk ook dat Israël begon te ontdekken dat UNRWA een gemakkelijke prooi was om aan te vallen en te ondermijnen, op momenten dat het de aandacht wilde afleiden.”
Welke mechanismen heeft de UNRWA om vast te stellen of personeelsleden banden hebben met Hamas of een andere militante groep?
“Net als elke andere humanitaire organisatie – of welke organisatie dan ook – worden vacatures gepubliceerd en kunnen kandidaten solliciteren. Er is een normaal onderzoek, inclusief referentiechecks enzovoort. Er is geen specifiek soort neutraliteitsonderzoek, en het zou heel moeilijk zijn om dat in te stellen.”
“UNRWA wordt, meer dan enige andere organisatie, heel nauwlettend in de gaten gehouden. Ik bedoel, deze reeks beschuldigingen is niet de eerste. Er is een cyclisch patroon waarbij dit soort beschuldigingen worden geuit. In antwoord op legitieme vragen van donoren heeft UNRWA van alle humanitaire organisaties het meest robuuste neutraliteitskader en humanitaire neutraliteitsonderwijsprogramma ontwikkeld om haar hele personeel op te leiden.”
“UNRWA doet alles wat in haar macht ligt – en wordt zelfs erkend door toezichthoudende instanties zoals het US Government Accountability Office (nvdr: een onafhankelijke overheidsinstelling die audit-, evaluatie- en onderzoeksdiensten levert aan het Amerikaanse Congres.) – om ervoor te zorgen dat de hulp niet ongepast wordt gebruikt, dat het personeel de neutraliteit niet schendt en dat installaties niet worden misbruikt. In een van de vorige oorlogen ontdekte UNRWA zelf onderdelen van raketten in een van haar scholen die voor de zomer gesloten was. UNRWA maakte dit onmiddellijk bekend en informeerde de Israëli’s, de VN in New York en de media.”
“UNRWA doet dus alles. De internationale staf inspecteert de installaties eens per maand. Ze leidt haar personeel op. Ze start onmiddellijk een onderzoek als er zorgen zijn. Er werken 30.000 mensen. In elke humanitaire organisatie die zo groot is, heb je mensen die de eisen van het humanitaire beroep niet begrijpen en die over de schreef gaan. Maar de systemen van UNRWA zijn zeer robuust.”
Hoe ziet u de gevolgen op de langere termijn?
“Toen Trump in 2018 de Amerikaanse financiering terugtrok – wat ruwweg een derde van het operationele budget van UNRWA was – dacht iedereen dat dit het einde van UNRWA zou zijn. Maar andere regeringen stonden op en maakten het verschil goed. En dat laat zien hoe belangrijk een organisatie als UNRWA is voor de bredere internationale gemeenschap, waaronder met name het Westen en medestanders van Israël.”
“Als je de UNRWA op de een of andere manier zou kunnen ontmantelen, willen Israël en zijn medestanders niet dat kinderen in Gaza naar scholen gaan die door Hamas worden geleid. Dus zou een ander internationaal agentschap het moeten overnemen, en dat zou dezelfde problemen hebben als UNRWA.”
“Zolang de bezetting niet is beëindigd, zolang de apartheid voortduurt, zolang Gaza lijdt onder een blokkade, zolang de onteigening en ontheemding voortduurt, zal het verzet ertegen doorgaan. En elke humanitaire operatie die wordt opgezet om Palestijnen te ondersteunen – elke humanitaire operatie in een situatie waar een onafhankelijkheidsstrijd voor vrijheid wordt gevoerd – zal worden geconfronteerd met verzetsstrijders, bevrijdingsstrijders, die de operatie onderbreken of zelfs binnendringen. Dat is de realiteit.”
“Ik geloof dat de donoren zullen bijdraaien. We weten niet hoe lang de oorlog zal duren; we weten niet wanneer de vijandelijkheden volledig zullen worden gestaakt. Op dat moment is er een drastische verhoging van de financiering nodig, zelfs meer dan wat donoren normaal zouden geven aan UNRWA en dan de bredere humanitaire inspanning van de VN.”
“Ik maak me zorgen dat dit in gevaar komt door de negatieve energie die is losgemaakt door deze beschuldigingen.”
Dit artikel verscheen op The New Humanitarian. Vertaling Ann Dejaeghere
