Op 9 september 2023, tijdens de vergadering van de G20 in New Delhi, ondertekenden de regeringen van zeven landen en de Europese Unie een memorandum van overeenstemming over de creatie van een economische corridor India-Midden-Oosten-Europa. Enkel drie van de landen (India, Saoedi-Arabië, en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zouden rechtstreeks deel uitmaken van deze corridor, die zou beginnen in India, door de Golf zou gaan, en eindigen in Griekenland.

Zowel de Europese landen (Frankrijk, Duitsland en Italië) als de Europese Unie sloten zich aan bij dit project omdat ze verwachtten dat de IMEC een handelsroute zou zijn om hun goederen naar India te voeren en om Indiase goederen te verkrijgen, zoals ze hoopten, aan een verlaagde kostprijs.

De Verenigde Staten, die één van de initiatiefnemers was van de IMEC, duwde het door als een middel om China en Iran te isoleren, en om de normalisering van de betrekkingen tussen Israël en Saoedi-Arabië te bespoedigen. Het leek een perfect instrument voor Washington: China en Iran afzonderen, Israël en Saoedi-Arabië samenbrengen, en de band met India verdiepen. Die band leek verzwakt toen India aarzelde om de Verenigde Staten bij te staan in hun beleid ten opzichte van Rusland.

De oorlog van Israël tegen de Palestijnen in Gaza heeft de verhoudingen veranderd, en de IMEC doen stilvallen. Het is nu ondenkbaar dat Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten zo’n project aangaan met Israël.

De publieke opinie in de Arabische wereld is roodgloeiend, woedend over de willekeurige bombardementen van Israël en het catastrofale verlies aan mensenlevens. Landen in de regio die nauwe banden hebben met Israël – zoals Jordanië en Turkije – moesten hun retoriek tegen Israël verharden. Op korte termijn, ten minste, is de implementering van de IMEC niet voor te stellen.

“Pivot to Asia”

Twee jaar voor China het One Belt, One Road (OBOR) of Belt and Road Initiative (BRI) inwijdde, hadden de Verenigde Staten reeds een handelsroute gepland, gefinancierd door de privésector, om India aan Europa te koppelen en om de band tussen Washington en New Delhi te verstevigen. In 2011, gaf de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton een toespraak in Chennai, India, waar ze het had over de creatie van een Nieuwe Zijderoute, lopende van India, door Pakistan, tot in Centraal Azië. Dit nieuwe ‘internationale web en netwerk van economische en transitverbindingen’ zou een middel zijn voor de Verenigde Staten om een nieuw intergouvernementeel forum op te richten, een ‘vrijehandelszone’ waar de Verenigde Staten lid van zou zijn (zoals de Verenigde Staten deel uitmaakt van de Azië-Pacifische Economische Samenwerking (Asia-Pacific Economic Cooperation, APEC).

De Nieuwe Zijderoute was een deel van een ruimere pivot to Asia, zoals de Amerikaanse President Barack Obama het verwoordde. Deze ‘pivot’ (draaipunt) was ontwikkeld om de groei van China tegen te houden, en om Chinese invloed in Azië te belemmeren. Het artikel van Clinton in Foreign Policy (America’s Pacific Century, 11 oktober 2011) suggereerde dat deze Nieuwe Zijderoute geen vijandige zet was tegenover China. De retoriek van de ‘pivot’ ging echter samen met het nieuwe Amerikaanse militaire concept van AirSea Battle dat was ontwikkeld omtrent een direct conflict tussen de Verenigde Staten en China (het concept gebaseerd op een studie van het Pentagon uit 1999 met als titel Asia 2025 dat stelde dat “de bedreigingen zich in Azië bevinden”).

Twee jaar later, zei de Chinese regering dat het een enorm infrastructuur- en handelsproject zou bouwen, One Belt, One Road genoemd, dat later werd herdoopt als Belt and Road Initiative (BRI). Gedurende de volgende 10 jaar, van 2013 tot 2023, telden BRI investeringen $1,04 biljoen verspreid over 148 landen (drie-vierde van de landen ter wereld). In deze korte periode, had het BRI project een aanzienlijke invloed op de wereld, vooral op de armere landen van Afrika, Azië en Latijns-Amerika, waar het BRI heeft geïnvesteerd in de bouw van infrastructuur en industrie.

Afgestraft door de groei van de BRI, probeerde de Verenigde Staten het te blokkeren via verschillende instrumenten: América Crece voor Latijns-Amerika en de Millennium Challenge Corporation voor Zuid-Azië. Het zwakke punt in deze pogingen was dat beiden afhankelijk waren van fondsen van een private sector die niet enthousiast was.

Complicaties van IMEC

Zelfs voor de Israëlische bombardementen op Gaza, kende IMEC al enkele grote uitdagingen.

Ten eerste, de poging om China te isoleren leek denkbeeldig, vermits de voornaamste Griekse haven in de corridor – in Piraeus – wordt beheerd door de Chinese Ocean Shipping Corporation, en Dubai Ports aanzienljke investeringen krijgt van China’s Ningbo-Zhoushan haven en Zhejiang Seaport. Saoedi-Arabië en de VAE zijn nu leden van BRICS+, en beide landen zijn deelnemers in de Shanghai Cooperation Organization.

Ten tweede, het hele IMEC proces steunt op fondsen van de private sector. De Adani Group – dat nauwe banden heeft met de Indiase Premier Narendra Modi en dat onder de aandacht kwam voor frauduleuze handelingen – is al eigenaar van de Mundra haven (Gujarat, India) en de haven van Haifa (Israël), en tracht een aandeel te verkrijgen in de haven van Piraeus. Met andere woorden, de IMEC corridor geeft geopolitieke dekking voor Adani’s investeringen van Griekenland tot Gujarat.

Ten derde, het zeekanaal tussen Haifa en Piraeus zou lopen door waters waar Turkije en Griekenland over twisten. Dit ‘Egeïsche Dispuut’ heeft de Turkse regering aangespoord om te dreigen met oorlog als Griekenland doorgaat met haar plannen.

Ten vierde, het hele project berust op de ‘normalisering’ tussen Saoedi-Arabië en Israël, een verlenging van de Abraham-akkoorden, die Bahrein, Marokko, en de Verenigde Arabische Emiraten hadden overhaald om Israël te erkennen in augustus 2020. In juli 2022, vormden India, Israël, de Verenigde Arabische Emiraten, en de Verenigde Staten de I2U2 Group, met het voornemen, onder andere, om “infrastructuur te moderniseren” en “koolstofarme ontwikkelingstrajecten te steunen” door middel van “vennootschappen met private ondernemingen”.

Dit was de voorganger van IMEC. Noch “normalisering” met Saoedi-Arabië, noch vooruitgang van het I2U2 proces tussen de VAE en Israël, lijken mogelijk in deze context. Israël’s bombardementen op Palestijnen in Gaza hebben het proces bevroren.

Vorige projecten voor Indiase handelsroutes, zoals de Internationale Noord-Zuid Handelscorridor (met India, Iran en Rusland) en de Azië-Afrika Groeicorridor (Asia-Africa Growth Corridor) (geleid door India en Japan), zijn niet uitgevoerd, van papier naar haven, omwille van een hele reeks redenen. Deze waren ten minste vatbaar. IMEC zal hetzelfde lot ondergaan als deze corridors, deels door Israël’s bombardementen op Gaza, maar ook door Washington’s fantasie dat het China kan “verslaan” in een economische oorlog.

 Dit artikel verscheen eerder op Scoop Media. De vertaling is van Katrien Vandegaer.