Wat staat er in het federaal regeringsakkoord?
Abortus en anticonceptie:
- De stemming over decriminalisering en uitbreiding van de voorwaarden voor abortus worden uitgesteld tot na een studie van de Commissie Justitie van de Kamer van Volksvertegenwoordiger en een “multidisciplinair wetenschappelijk comité”.
- Een betere toegang tot anticonceptie wordt vooropgesteld (een budget van 11 miljoen euro op jaarbasis werd al besloten).
Huishoudelijk werk:
- Het ouderschapsverlof wordt hervormd.
- Het geboorteverlof neemt trapsgewijs toe van 10 tot 20 dagen.
- Verschillende verlofstelsels worden herzien, met name die rond zorg en “het combineren van beroeps- en gezinsleven”.
- Plannen voor ouders, eenoudergezinnen en gezinsbelasting, maar zonder concrete elementen.
Genderspecifieke maatregelen in de arbeidsmarkt:
- Vrouwelijk ondernemerschap zal worden gestimuleerd.
- Aanvullende maatregelen om de loonkloof te bestrijden.
- Maatregelen die voor een evenwicht moeten zorgen tussen mannen en vrouwen in overheidsbedrijven en bestuursraden van overheidsbedrijven.
- De specifieke status van kinderverzorgers wordt herbekeken.
Geweld tegen vrouwen:
- Deskundigen zullen geraadpleegd worden om ‘vrouwenmoord’ op te nemen als specifieke misdaad in het nieuwe strafwetboek.
- Gendergeweld bestrijden wordt een prioriteit.
- Gecoördineerde aanpak van huiselijk en seksueel geweld.
- Betere toegang tot hulp alsook een betere opleiding voor professionals.
Asiel en migratie:
- Herbekijken van de voorwaarden voor gezinshereniging.
Sekswerk:
- Seksuele uitbuiting zal worden bestreden.
- Nadenken hoe leef- en werkomstandigheden van vrouwelijke sekswerkers kunnen verbeterd worden.
Beleid voor gendergelijkheid:
- Monitoring versterken.
- Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen https://igvm-iefh.belgium.be/nl zal worden versterkt.
Laten we beginnen met de analyse van de politieke bedoelingen achter deze aangekondigde maatregelen.
De abortusvooruitgang wordt op de lange baan geschoven
Het dossier wordt in de koelkast gezet en uit de actualiteit gehaald. De CD&V blijkt winnaar, terwijl alle andere zes partijen van de coalitie het wetsvoorstel voor de abortusdecriminalisering en de verbreding van de voorwaarden juist steunden.
In 2020 is het recht van vrouwen om over hun lichaam te beschikken nog steeds onderwerp van onderhandelingen tussen politieke partijen. Het uitstel toont aan dat België, net als veel andere Europese en niet-Europese landen, niet gespaard blijven van de conservatieve golf. Dit is verontrustend voor de komende jaren.
Het valt toe te juichen dat “belemmeringen” voor de toegang tot anticonceptie worden weggenomen. Zonder meer concrete uitleg is het echter moeilijk om zich over deze maatregel uit te spreken.
Enige vooruitgang op vlak van ouderschapsverlof
Het regeerakkoord gaat herhaaldelijk in op de ouderlijke realiteit en stelt hen in staat om meer tijd met hun kinderen door te brengen. Het geboorteverlof wordt geleidelijk verhoogd van 10 naar 20 dagen. Deze toename was een belangrijke eis van de feministische bewegingen. Het blijft echter ver onder de verlangde duur.
Bovendien wordt de maatregel aangekondigd als een geleidelijke maatregel zonder dat een datum voor de volledige uitvoering werd afgesproken. Daarnaast vervangt tijdelijke werkloosheid het corona-ouderschapsverlof. Vermits grotendeels vrouwen de kinderopvang voor zich blijven nemen, dragen deze maatregelen bij om de ongelijkheid in de arbeidswereld en binnen huishoudelijk werk te bestrijden. Desondanks blijven deze maatregelen ontoereikend.
Pensioenen en armoede: nauwelijks verbetering voor vrouwen
Hoewel de nieuwe federale coalitie verkondigt dat de sociale zekerheid versterkt wordt, doen de concrete elementen die op tafel liggen ons twijfelen, met uitzondering van de gezondheidszorg (zoals verwoord in het hoofdstuk sociale zekerheid van het regeringsakkoord).
Bovendien zullen vrouwen weinig genieten van de aangekondigde verhoging van het minimumpensioen: dit geldt namelijk alleen voor een volledige loopbaan. Daarnaast is de regering van plan om een voorwaarde toe te voegen aan de feitelijke tewerkstelling.
Tussen de regels door kan men een bereidheid bespeuren om periodes van niet-tewerkstelling niet meer mee te tellen in de berekening van de loopbaan (zie eveneens het hoofdstuk sociale zekerheid).
Deze twee aspecten zijn vooral nadelig voor vrouwen, die een meer versnipperde en kortere loopbaan hebben, door hun (onbetaald) werk voor kinderen en/of ouderen. Ten tweede voorziet de overeenkomst niet in een doeltreffend plan om de armoede te bestrijden. Armoede is een overwegend vrouwelijk fenomeen. Dit is een stap terug in vergelijking met de toezeggingen van eerdere regeringen (zoals verwoord in het hoofdstuk armoede).
Bovendien heeft de COVID-19-crisis aangetoond dat veel inkomensverlies en armoede verband houden met herstructureringen van bepaalde statuten en bescherming die de sociale zekerheid biedt. (Zie eveneens in het hoofdstuk armoede). Vooral vrouwen zijn hier het slachtoffer van (opgelegd deeltijds werken, enz.).
Ten slotte bevat het akkoord geen duidelijk voorstel over de individualisering van de rechten (ze zijn niet gekoppeld aan de individuele gezinssituatie en/of huisvesting). Dit is nochtans een bestaande eis van feministische bewegingen.
Hier moet wel worden toegevoegd dat het akkoord bepaalt dat “het beginsel van de splitsing van de pensioenrechten zal worden bestudeerd” (d.w.z. dat opgebouwde pensioenrechten gelijk over twee echtgenoten zullen worden verdeeld). Dit is een andere eis van partners.
Onvoldoende voorstellen om geweld tegen vrouwen te bestrijden
De wil om geweld tegen vrouwen te bestrijden wordt duidelijk uitgesproken, maar met weinig concrete voorstellen. Het akkoord vermeldt de (belangrijke) opleiding van professionals die in contact komen met vrouwelijke slachtoffers van geweld. Het akkoord gaat echter niet in op de eisen van organisaties op het terrein wat betreft personeel en financiële middelen. Dit akkoord voorziet evenmin een breder preventiebeleid.
Wat moeten we daar nu van denken? Dit is feminisme voor de show waar slechts een minderheid van vrouwen baat bij heeft.
Bovendien zou de mogelijke aanscherping van de voorwaarden voor gezinshereniging voor vrouwelijke migranten (voor meer, zie het hoofdstuk over asiel en migratie) die hier via gezinshereniging toekomen, hen nog meer kwetsbaar kunnen maken voor huiselijk geweld. Hun status is namelijk afhankelijk van effectief samenwonen gedurende ten minste drie jaar voor gehuwde personen (en vijf jaar voor wettelijk samenwonenden).
Arbeidsmarkt: weinig concrete maatregelen die slechts een minderheid raken
Maatregelen specifiek op de arbeidsmarkt gericht (ondersteunen van het ondernemerschap, de loonkloof, het evenwicht tussen mannen en vrouwen in de hiërarchie van overheidsdiensten en ondernemingen) zijn weinig concreet en gaan slechts een bepaalde groep van vrouwen aan: vrouwen actief in de middenklasse en hogere beroepen en zij die “carrière” maken.
Deze maatregelen laten vrouwen die zich in de minst omkaderde en laagstbetaalde segmenten van de arbeidsmarkt bevinden in de kou staan. De herfinanciering van zorgmedewerkers is daarentegen wel een positieve maatregel om de zeer vrouwelijke beroepen te herwaarderen.
Weinig verbetering voor sekswerkers
Het akkoord wil de levens- en arbeidsomstandigheden van sekswerkers verbeteren, maar geeft daar geen concrete voorstellen voor. Hoewel het akkoord voorstelt om actoren in het veld te raadplegen, stelt het niet voor om ze te versterken (met meer middelen).
Magere balans
Uiteindelijk blijkt uit het akkoord dat de toekomstige regering weinig belangstelling toont voor de realiteit van vrouwen in België. De ongelijkheden tussen mannen en vrouwen worden wel steeds meer aan de kaak gesteld en op de voorgrond geplaatst, maar de overheid promoot een feminisme voor de show. Mooie ideeën en mooie woorden, maar weinig concrete elementen om op verder te bouwen.
De enige concrete progressieve maatregel is de geleidelijke verlenging van het geboorteverlof. Er wordt geen rekening gehouden met de genderdimensie in beleidskeuzes rond de sociale zekerheid.
Sommige andere elementen van de overeenkomst (zoals de strijd tegen geweld of de toegang tot anticonceptie) wijzen in de goede richting, maar eveneens zijn weinig concreet en middelen lijken niet aanwezig om ze te bereiken.
Ten slotte betreffen de meeste aankondigingen over werkgelegenheid slechts een klein specifiek deel van de vrouwen (bedrijfsleiders, managers, ondernemers, enz.). De overheid wil het glazen plafond wel breken, maar laat de meerderheid van de vrouwen niet toe daar te geraken.
Bovendien neemt het akkoord een verontrustend conservatieve houding aan over het recht op abortus.
Dit akkoord is een magere balans in vergelijking met het discours in het akkoord waarin wordt gesteld dat “gelijkheid van mannen en vrouwen een fundamentele waarde is die de regering actief zal uitvoeren in zijn binnenlandse beleid”.
Deze analyse werd geschreven door Charlotte Casier, zij is onderzoekster demografie en migratie aan de Université Libre de Bruxelles (ULB). Vertaling door Roebi Block.
