Jan Blommaert. Foto: diggitmagazine.com
Boekrecensie -

Jan Blommaert: ‘Kennisactivist en onverzadigbare leerling’

Tja, je moet het maar meemaken: je bent 58 en zeer actief als ‘kennisactivist’ - want zo noemt Jan Blommaert zichzelf - en je krijgt van je dokter dat lelijke woord ‘kanker’ op je bord. Wat doet zoiets met een mens en hoe gaat hij daarmee om? Dat weet je ook niet na lectuur van deze tekst waarin Blommaert alleen terugblikt om te achterhalen wat er nu echt belangrijk was in zijn academisch leven. Zijn privéleven blijft achter de schermen, de menselijke tragedie ook.  

donderdag 8 oktober 2020 17:43
Spread the love

 

Ongelijkheid als thema

Lezers van zijn heel bijzondere blog (https://jmeblommaert.wordpress.com) waartoe ik behoor, wisten al op 2 augustus dat het niet goed ging met hem. Het is deze tekst die hij eerst in het Engels schreef (Looking back: what was important?) die de basis werd voor deze kleine publicatie van zijn huisuitgever EPO. Samen met de inleiding van Ico Maly, zijn zeer bekwame discipel en bewonderaar, zijn het niet meer dan 60 pagina’s. Het is een kleine verzameling van wijze en beklijvende woorden geworden van de taalkundig antropoloog-sociolinguist die Jan Blommaert, naast politiek publicist, is. Zijn werkterrein is dus zeer breed en discipline-overschrijdend.

Niet alleen daardoor is de man die ooit een proefschrift schreef over politiek taalgebruik in het toenmalige socialistische Tanzania onder Julius Nyerere academisch moeilijk te classificeren, ook als persoon beantwoordde hij zo weinig aan het beeld van de hoogleraar Taal, Cultuur en Globalisering aan de Tilburgse Universiteit die hij nochtans is. Door zijn studenten uit het Zuiden – vanuit Dar Es Salaam en vanuit Zuid-Afrika – is hij op een andere, meer betrokken manier naar ongelijkheid, het centrale thema in zijn werk, gaan kijken. 

Atypisch academicus

Zijn beschouwingen over dat academische wereldje waarin megaconferenties de vorm aannemen van popfestivals, waarin academisch publiceren een bedrijfstak is geworden en de druk ertoe een vorm van terreur is geworden, zeker voor jonge wetenschappers, zijn ongenadig scherp. Terwijl ik las moest ik denken aan die zeer sterke roman ‘Perlmann’s zwijgen’ van de Zwitserse filosoof en romancier Pascal Mercier waarin het hoofpersonage, de wetenschapper Philipp Perlmann een internationaal congres in Italië moet voorzitten en daar helemaal uit de academische bocht gaat.

Met dat wereldje wil Blommaert niets te maken hebben, maar toch meent hij als academicus een belangrijke rol te kunnen spelen, maar dan eerder als een soort van uitdagende vormingswerker die een bredere educatieve rol moet vervullen méér dan als een docent in de klassieke betekenis van het woord ‘doceren’. Blommaert noemt zichzelf een eeuwige, onverzadigbare leerling en die drive, die innerlijke kracht van de echt zoekende onderzoeker hoopt hij ook door te geven aan zijn studenten. 

Publieke intellectueel

Ico Maly, de inleider van deze tekst, is daar zelf een mooi voorbeeld van. Deze geëngageerde wetenschapper treedt als docent Digital Media & Politics aan de Tilburgse Universiteit in de voetsporen van zijn leermeester. Maly is vooral gekend van enkele dikke en geleerde boeken, onder andere N-VA, analyse van een politieke ideologie waarmee hij in 2012 promoveerde als doctor in de cultuurwetenschappen aan de universiteit van Tilburg en recenter Nieuw Rechts, waarin hij Nieuw Rechts en haar rechts gramscianisme  als een antwoord ziet op de New Left en het denken en handelen van de soixante-huitards van vijftig jaar geleden.

Voor Maly is Jan Blommaert een klassiek voorbeeld van een publieke intellectueel, van iemand die een enorm rijke en veeleisende academische loopbaan op topniveau combineert met een uitzonderlijk maatschappelijk engagement. Blommaert noemt zichzelf een kennisactivist: ‘Een neutrale houding ten opzichte van kennis is onmogelijk, want het zou kennis slap, machteloos, van weinig betekenis maken in de ogen van degenen die eraan worden blootgesteld. Daarom hebben we een activistische houding nodig, een waarin de strijd om kennis door macht, waarbij kennis wordt geactiveerd als een belangrijk instrument voor de bevrijding van mensen, en als een centraal instrument ter ondersteuning van elke poging om tot een rechtvaardiger en eerlijker maatschappij te komen.’ (p. 59)

Het is zeker ook niet toevallig dat Jan Blommaert al in 1993, samen met Jef Verschueren, de Arkprijs voor het Vrije Woord kreeg voor hun gezamenlijk dissident onderzoek – toen al – over Het Belgische Migrantendebat met als ondertitel ‘de pragmatiek van de abnormalisering’. Het was een uitstekend boek waarin ze het toenmalige integratiebeleid van het Koninklijk Commissariaat voor de Migranten onder leiding van Paula D’Hondt die volgens hen de migrantenproblematiek zonder omwegen aan de deur van de allochtonen en hun cultuur legde, aan de kaak stellen.

Het boek is nu jammer genoeg niet meer te vinden (tenzij in mijn bibliotheek) maar in een blog van 2015 komt Blommaert daar op terug en vergelijkt hij de uitspraken van De Wever en andere N-VA-coryfeeën met het toenmalige Vlaams Blok-discours. Die blog verdient meer aandacht. [1] Blommaert typeert hem als volgt: ‘Met deze blog leg ik een soort archiefje aan van mijn eigen standpunten doorheen de jaren. “Wie ze hebben wil, die mag ze komen halen”.’ 

Wetenschap als commons

Deze uitspraak sluit aan bij Blommaerts visie dat wetenschap een commons moet zijn. Vandaar ook zijn aanwezigheid op academische deelplatforms zoals Academia.edu en ResearchGate waardoor veel wetenschappelijk materiaal ook toegankelijk wordt voor studenten uit het Zuiden, zo benadrukt hij. Alles wat hij schrijft komt eerst op die blog terecht – open acces dus – en gaat dan meestal over naar een werkdocumentenformaat in de Tilburg Papers in Culture Studies voordat het zijn weg vindt naar dure tijdschriften of boeken. 

‘Ik stop hier graag’ 

Zo breekt Blommaert wat bruusk zijn tekst af. Die vier woordjes blijven nazinderen bij me. Hoort ‘graag’ hier wel bij? ‘Stoppen’ – ja – noodgedwongen, maar Blommaert is toch zo goed bezig, denk ik dan … 

 

Note:

[1] Misschien moet de uitgever daarvoor nog maar eens bij Jan Blommaert gaan aankloppen om wat van dat rijk materiaal te publiceren.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!