De coronacijfers pieken opnieuw. Deze tweede coronagolf leidt tot een golf van nieuwe en drastische maatregelen om de verspreiding van het virus af te remmen. Neen, we vermijden om over een nieuwe – al dan niet intelligente – lockdown te spreken, maar toch gaan de nationale maatregelen en het sluiten van cafés in Brussel steeds meer die richting uit. Ook de debatten over de nieuwe maatregelen flakkeren weer op, over de spanning tussen vrijheid en verantwoordelijkheid, relativering en alarmering, egoïsme of solidariteit. Nu de urgentie weer groeit, blijft één neveneffect van deze tweede coronagolf buiten beeld: de vraag welke wereld we willen na deze coronacrisis, verdwijnt weer helemaal door de dagelijkse coronacijfers.

De afgelopen weken en dagen piekten de cijfers van de geregistreerde besmettingen in België, maar ook in Nederland, Frankrijk en heel wat andere landen. Zelfs als we verrekenen dat we meer testen, dan nog is de tweede coronagolf onomstotelijk doorgebroken. Nu ook het aantal ziekenhuisopnames en de bezetting van intensieve bedden stijgt, en niet alleen in het Brusselse, groeit de urgentie opnieuw. Waar steeds meer mensen hoopten na de zomer terug te kunnen naar ‘normaal, of ronduit corona-moe zijn, moeten beleidsmakers opnieuw draagvlak vinden voor verregaande preventiemaatregelen. De nieuwe regering heeft op dat punt haar start niet gemist: een (eerste reeks) van maatregelen en verstrengingen ging samen met een heldere en mobiliserende communicatie, die ook terug beroep deed op de burgerzin van iedereen.

In deze anderhalve-meter-samenleving zullen we – al of niet met verplichte mondmaskers – moeten leven, minstens tot er een voldoende getest en veilig vaccin op grote schaal beschikbaar is. Hoe langer de pandemie duurt, hoe meer de focus verschuift van een strijd tegen het virus naar leren leven mét het virus. Anders dan dit voorjaar speelt nu een zekere gewenning, die op heel wat plaatsen het gevoel van dringendheid gaat overheersen. Het nieuws bevat de voorbije weken opnieuw andere items. Hoe sterk de besmettingscijfers ook stijgen, ze waren minder vaak nog de opener van het journaal, al worden ze dat met de dagelijkse piekcijfers opnieuw. De gegroeide coronamoeheid leidde tot een gelatenheid, die we dringend en collectief terug van ons af moeten schudden. Tegelijk groeit gemor en verzet tegen de maatregelen, wat paradoxaal genoeg even sterk lijkt te stijgen als het aantal besmettingen.

Verontrustend is wel dat corona terug tot een gezondheidsprobleem lijkt gereduceerd te zijn. De gewenning heeft het debat over de oorzaken doen verstommen. Wetenschappelijke rapporten die het verband legden tussen massale ontbossing en het toenemend risico op pandemieën, verdwenen uit de media en van de agenda. Het debat over het onhoudbaar model van globalisering, dat mee bijdroeg aan de wereldwijde verspreiding van het virus, lijkt alweer verstomd. De zucht naar ‘normaal’ in deze abnormale tijden, doet ons vergeten dat het zogenaamde ‘normaal’ mee aan de basis lag van de snelle verspreiding van de pandemie. En nu de maatregelen steeds dichter komen bij een te vermijden lockdown, is ook de vraag naar ruimte in de stad actueler dan ooit.

Toch dreigt in de tweede golf het korte-termijn-denken opnieuw te gaan domineren. Corona tast blijkbaar ook ons gezichtsvermogen en onze verbeelding aan: we lijken minder in staat om vooruit te kijken en te denken. We vergeten hoe de coronakeuzes van vandaag bepalen hoe onze samenleving er morgen uit zal zien.

Op klimaatvlak is dat dramatisch. De internationale klimaatconferentie had einde dit jaar in Glasgow moeten doorgaan, maar is uitgesteld; mogelijk zelfs tot 2022. De Europese Green Deal is ambitieus, maar vele relancemaatregelen om de effecten van de coronacrisis op de economie op te vangen, zijn allesbehalve klimaatmaatregelen. De miljardensteun aan de luchtvaart is het meest schrijnende voorbeeld. Ondertussen pieken de klimaatcijfers nog harder dan de coronacijfers, maar omdat de incubatietijd van de klimaatopwarming trager is, ontbreekt urgentie. De bosbranden in Californië of de afsmeltende poolkappen zorgen niet voor besmettingen in Nederland of België. Het gevoel van dringendheid ontbreekt bij onze overheden. Het nieuwe regeerakkoord biedt eindelijk enig perspectief dat ons land een klimaat- en energiebeleid die naam waardig wil gaan voeren. Toch zal het niet eenvoudig zijn om naast corona andere crisissen op de agenda te zetten. Beide koppelen is de uitdaging, waarbij het relancebeleid na corona veel meer dan tot nu toe ook een onderdeel van het klimaatbeleid moet gaan vormen.

Ook het effect van corona als ongelijkheidsvirus blijft onderschat. Steeds duidelijker wordt hoe de impact van corona en van de lockdownmaatregelen de ongelijkheid en de armoede doen toenemen. Net zoals de besmettingscijfers pieken ook de aanvragen voor bijstand, of de wachtrijen voor de voedselbedelingen. Er zijn wel maatregelen om de sociale impact vandaag een beetje op te vangen, maar nog niet om de lange termijn-effecten tegen te gaan. Ook nadat er een werkbaar corona-vaccin zal zijn en de pandemie onder controle, zullen bij ongewijzigd beleid de armoedecijfers hoger blijven dan vandaag. Het is de hoogste tijd om een Marshallplan rond armoedebestrijding in de steigers te zetten, willen we morgen niet leven in een duale samenleving met onaanvaardbaar hoge armoedecijfers.

De aanpak van deze tweede coronapiek is dringend en dwingend, maar de bestrijding van het virus mag niet alle beleidsaandacht als een zwart gat naar zich toezuigen. Welke wereld we willen na corona? Die vraag moet dringend – opnieuw – op tafel komen, in het politieke én in het wetenschappelijke debat, maar ook in de media. Want niet alleen de maatregelen die we vandaag nemen, bepalen onze wereld van morgen. Ook de gemiste kansen van noodzakelijke maatregelen die we nu niet nemen omdat de blik tot de coronabestrijding hier-en-nu wordt verengd, bepalen hoe onze samenleving er morgen uit zal zien.

Prof. Dr. Dirk Geldof is socioloog (Universiteit Antwerpen) en onderzoeker aan het Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Odisee). Zijn laatste boek is ‘Als risico’s viraal gaan. Welke wereld na corona?’ (www.acco.be/corona)

Foto: Marco Verch, Flickr / CC BY 2.0