Het coronavirus legt niet enkel de sociale ongelijkheid bloot, maar werkt structurele ongelijkheid ook verder in de hand. De internationale organisatie UNWomen waarschuwt dat meisjes en vrouwen wereldwijd zwaarder door de coronacrisis getroffen zijn. Een wereldwijde pandemie bestrijden, kan enkel door gendergelijkheid centraal te stellen.
2020 zou wereldwijd in het teken staan van gendergelijkheid, door de 25ste verjaardag van het baanbrekende Peking Actieplatform (zie kader). Maar een globale pandemie strooide roet in het eten. Ook de jaarlijkse Commission on the Status of Women, waar regeringen en vrouwenrechtenorganisaties verder bouwen op het Peking Actieplatform, ging slechts één dag door. Het uitstellen van dergelijke internationale bijeenkomsten is nefast voor de progressie en het behoud van vrouwenrechten. Zeker nu steeds duidelijker wordt dat deze gezondheidscrisis allesbehalve genderneutraal is.
| Op de vierde internationale vrouwenconferentie van de Verenigde Naties in 1995 werd een baanbrekende agenda voor de emancipatie van vrouwen wereldwijd naar voren geschoven. Voor het eerst werd het concept gender opgenomen en verspreid. Uit de conferentie kwamen de Verklaring en het Actieplatform van Peking voort. Lidstaten verbonden zich er toe om zich zowel nationaal als internationaal in te zetten op twaalf kerngebieden waaronder gezondheidszorg, geweld en armoede. Het erkent gendergelijkheid als een mensenrecht en als voorwaarde voor sociale rechtvaardigheid. |
Intrafamiliaal geweld
De verplichte quarantaine staat niet voor iedereen gelijk aan een toename van gezellige familiemomenten, integendeel. Cijfers tonen een wereldwijde toename aan van het aantal meldingen en oproepen van huislijk geweld. Voor slachtoffers zijn de aanhoudende coronamaatregelen een regelrechte ramp. In België krijgt de Vlaamse hulplijn voor geweld en misbruik 1712 aanzienlijk meer oproepen binnen sinds de lockdown.
Ook in Ecuador, waar het probleem van feminicide al ernstig was, is de impact van corona niet evenredig. Verschillende organisaties trekken aan de alarmbel. Ze zetten alles aan het werk om de seksuele en reproductieve rechten van slachtoffers van gendergeweld tijdens de pandemie te verdedigen.
“Voor veel vrouwen houdt thuisblijven een permanent risico in”
De vrouwenrechtenorganisatie Surkuna, waar FOS in Ecuador mee samenwerkt, ziet een duidelijke toename van gendergeweld. Dagelijks krijgt de feministische organisatie oproepen binnen die te maken hebben met intra-familiaal geweld. Vrouwen kunnen bijna nergens heen, omdat de bestaande hulp tijdens de lockdown is opgeschort. “‘Blijf in je kot’, is het niet voor iedereen hetzelfde”, vertelt Mayra Tirira, activist en jurist bij Surkuna. “Voor veel vrouwen houdt thuisblijven een permanent risico in. Ze zijn opgesloten met hun agressor in een kleine ruimte en zonder de mogelijkheid om hulp te zoeken of dit aan te klagen.”
© Eneas De Troya
Zorg
Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie is 70 procent van de werknemers wereldwijd in de gezondheidszorg vrouw. Zij zijn de eersten die tijdens hun job in direct contact komen met het virus. Meer dan de helft van alle arbeiders die actief zijn in de informele economie, zijn vrouwen. Zij kunnen niet terugvallen op een sociaal beschermingssysteem. Neem daar nog eens de loonkloof en het onbetaalde zorgwerk bij en het is duidelijk wie het hardst getroffen wordt door deze pandemie.
Voor velen is de combinatie met dat onbetaald zorgwerk thuis trouwens amper houdbaar. Wanneer (zieke) gezinsleden komen inwonen en de kinderen niet meer naar school kunnen, komt de grootste zorglast meestal op de schouders van de vrouwen binnen het gezin terecht. Zo vergroot hun kans op inkomensverlies en is er een risico op impact op de mentale gezondheid.
In Bolivia en Peru alarmeren de vakbonden van huishoudwerkers die situatie. Een sector die vooral bestaat uit vrouwelijke werkkracht. Onveilige werkomstandigheden, plotse ontslagen of verplicht blijven slapen bij de werkgever … het is maar een greep uit de negatieve impact van het coronavirus op huishoudwerkers.
Gezondheidsimpact
Hoe langer de gezondheidscrisis aanhoudt, des te minder prioriteit gegeven wordt aan seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten. Als toegang tot anticonceptie en veilige abortusdiensten steeds moeilijker wordt, zal het aantal tienerzwangerschappen en onveilige abortussen stijgen. De Britse ngo Marie Stopes vreest dat er 9,5 miljoen vrouwen en meisjes door het virus geen toegang zullen hebben tot voorbehoedsmiddelen en abortus.
Het Peruaanse comité dat zich buigt over seksuele en reproductieve rechten – waar Promsex, Foro Salud en FOS in Peru deel van uitmaken – pleit daarom om de toegang tot die rechten tijdens de pandemie te garanderen. Vooral omdat jongeren en vrouwen in armoede het zwaarst getroffen worden. Zo vragen ze onder andere aan de Peruaanse overheid om alle diensten op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheidszorg als prioritair te verklaren.
Bovendien lijken anti-genderbewegingen in Latijns-Amerika hier gretig op in te spelen. Ook in de Verenigde Staten misbruiken verschillende republikeinse staten de coronacrisis om het recht op abortus in te perken. Abortus zou een niet-essentiële medische ingreep zijn. Het is een zoveelste poging van de conservatieve bewegingen om greep te krijgen op het zelfbeschikkingsrecht van miljoenen meisjes en vrouwen.
© KB Mpofu/ILO
Mondiale én feministische strijd
Het coronavirus is niet de eerste pandemie waar vrouwen mee te maken hebben, verduidelijkt Mayra Tirira. “Wij overleven elke dag verschillende vormen van geweld die ons allemaal overkomen sinds onze geboorte. De feministische strijd bestaat omdat we ons verzetten tegen een wereld met ongelijkheden. We verzetten ons tegen een maatschappij die ons dwingt om onzeker, verarmd en geschonden te leven.”
#COVID19 could reverse the limited but important progress that has been made on gender equality and women’s rights.
Women’s leadership and contributions must be at the heart of #coronavirus resilience & recovery efforts.https://t.co/ZrwlsbwIZc pic.twitter.com/iyJeFOoF7p
— António Guterres (@antonioguterres) April 9, 2020
Om het virus te bestrijden zal er dus een genderinclusieve aanpak nodig zijn. Een die gendergeweld aanpakt in de kern, zorgberoepen herwaardeert en de genderloonkloof dicht. Antonio Guterres, huidig Secretaris-Generaal van de VN, roept overheden op om vrouwen en meisjes centraal te stellen in de strijd tegen het Covid-virus. “Gender equality and women’s rights are essential to getting through this pandemic together”, zei hij daarover.
Laat deze gezondheidscrisis een opportuniteit zijn om de zaken anders aan te pakken. Overheden moeten deze kans aangrijpen om structurele problemen aan te pakken. Er is nood aan een nieuwe post-coronasamenleving, een waar zowel mondiale solidariteit als gendergelijkheid centraal staan.
Auteur: Michelle De Baene
