Vandaag werd ik teleurgesteld door onze zorg, iets wat je deze dagen bijna niet luidop durft te zeggen in het midden van alle heldendaden. Wees gerust, onder dat laatste zit geen vleug sarcasme, ik ben oprecht vol bewondering voor de veerkracht van al wie zorg draagt. De komst van COVID-19 trekt alleen niet magisch recht wat al krom liep in de gezondheidszorg. #Beternacorona, hoe doen we dat? Hoe krijgen we bijvoorbeeld meer menselijkheid in de communicatie tussen arts en patiënt?
Teleurstelling troef
Mijn eerste ervaring met de ombudsdienst van een ziekenhuis had ik me – naïef misschien? – anders voorgesteld. Het verhaal zelf ga ik hier niet uitsmeren, daar heeft niemand baat bij en dat voelt ook gewoon niet correct. Maar, de onderliggende systeemfouten en de collateral damage mogen misschien wel meer gezien worden. Mankemensen zijn en blijven in de eerste plaats mensen, geen opstapeling van mankementen waar je een verdienmodel aan kan koppelen. Patiënten verlangen meer dan x-aantal keer per jaar slaafs de testbatterij ondergaan. Vragen, onzekerheden en zorgen zouden ook welkom moeten zijn in het kabinet van de (top)dokter.
De verhalen van (en over) mensen met een al dan niet zichtbare ziekte of beperking (voor wie wil: de definitie volgens het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap) die zich ongezien en ongehoord voelen, zijn talrijk en vaak schrijnend. Dat je in veel gevallen ook nog eens diep in je zakken moet tasten om daar soms weinig voor in ruil te krijgen, doet de wonde alleen maar etteren. Klant is toch koning? Of telt dat niet niet als je (te) kwetsbaar bent? Boosheid is een besmettelijk beestje, zeker wanneer het verdriet dat eronder zit moeilijk gedeeld kan worden. Een gezonde dosis begrip zou al veel doen. Meer dialoog.
Daar openheid voor creëren is een gedeelde verantwoordelijkheid. Zenders en ontvangers moeten een goede verbinding willen hebben. In een ideale wereld dus zonder de ruis van onredelijkheid en zonder dovemansoren. Een veelgestelde vraag: Is de coronacrisis een momentum voor duurzame verandering? Het meest gegeven antwoord: Misschien. ‘Dat hangt integraal af van de keuzes die we maken’, stelt historische supersamenvatter Yuval Noah Harari. Misschien hangt alles toch vooral af van onze kijk op wat ‘geen keuze’ is?
Tante TINA
There Is No Alternative, de geliefde leuze.
Is dat zo?
‘Nu zie je de macht die politiek heeft en dat het uiteindelijk neerkomt op keuzes maken. Dingen als ‘we moeten wel bezuinigen want …’ zijn geen must, het zijn allemaal politieke keuzes […] Ik hoop dat er politici zijn die deze macht erkennen, daar rekenschap van geven en de bijbehorende keuzes gaan maken. Kiezen, niet alleen nu, maar voortaan, voor de gezondheid van onze burgers. Niet alleen de gezondheid die door een virus kan worden aangevallen, maar ook de mentale gezondheid. Zorgen dat mensen rond kunnen komen’, uit de coronababbel met de Amsterdamse opiniemaker Marian Donner.
Dat sluit naadloos aan bij wat ik daarstraks las in dit rake artikel op De Correspondent. Ik deel graag de stellingen die hier het hardste binnenkwamen:
‘Wat we nu zien, is kortsluiting in de pendule: een overheid die enerzijds de meeste bevoegdheden uit handen heeft gegeven, en als het uit de hand loopt, probeert de regie in één keer naar zich toe te trekken. Dat werkt niet. Wat goed is gegaan tijdens deze crisis, is door de zorg zelf klaargespeeld.’
[…]
‘Wat de overheid ook kan bevorderen: meer tijd vrijmaken voor het gesprek tussen arts en patiënt. Dat leidt misschien wel tot betere zorg en minder behandelingen.’
[…]
‘De noodkreten van huisartsen, fysiotherapeuten, wijkverpleegkundigen en andere zorgverleners buiten het ziekenhuis gaan niet over meer geld verdienen en ook niet over macht. Iedereen is het er over eens dat de reguliere zorg zo veel mogelijk thuis en in de wijk of de regio moet worden geregeld. Met het ziekenhuis als plek voor specialistische behandelingen. Idealiter is de zorg één soepele estafette-samenwerking in het beste belang van de patiënt.’
[…]
‘Het wordt wennen: de economisering van de samenleving is te ver doorgeschoten. De kunst is daar verstandig afscheid van te nemen. De gedeeltelijke stilstand en ingrijpende overschakeling op crisisstand geven een unieke kans in de zorg op iets beters over te gaan: samenwerking als normale praktijk.’
[…]
‘Het zou goed zijn als de tocht door de coronawoestijn zou leiden naar betere zorg met minder nodeloze ballast. Dat lukt alleen als de toekomstige deelnemers in de regering dat willen, en hun verantwoordelijkheid niet outsourcen naar ambtenaren die de rituelen van gisteren uitvoeren.’
Nodeloze ballast
Zwier inderdaad alle nodeloze ballast in ons systeem over de rand, en laat dat vooral niet de mensen met een zware zorgnood of -last zijn. Geef wie zorgt de nodige tijd en (adem)ruimte om dat ook ‘goed’ te doen en maak de patiëntenstem hoorbaar. Durf omdenken en kijken naar wat tot nu toe niet eens als een optie gezien werd. Maak beleid bespreekbaar zodat mensen met minstens één oog dicht durven te vertrouwen op ons sociaal weefsel.
Hoe? Dat hangt ook integraal af van de keuzes die we (niet) maken.
Kiezen we bijvoorbeeld om personen met beperkingen (chronische ziekten, handicaps, mentale kwetsbaarheid, …) meer eigenaarschap te geven in hun zorgtraject en de manieren waarop ze participeren aan de samenleving?
Investeren in mensen
Als we onze huidige Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding mogen geloven:
‘Onze economie in Vlaanderen – en dat is misschien paradoxaal – is meer dan ooit een menseneconomie, een diensteneconomie. De maakeconomie is belangrijk, maar in toenemende mate hangt het af van mensen, en dan moet je investeren in mensen. Als we in het verleden, de voorbije twintig, dertig, veertig jaar, investeerden in welzijn op het werk, dan ging het over de fysieke arbeid, over de vraag hoeveel kilogram iemand mag heffen, over de ergonomie van de stoelen en over het maximaal respecteren van de regels rond arbeidsveiligheid. Welzijn op het werk is veel te weinig het mentale welzijn op het werk geweest. De vraag of iemand zich wel of niet goed in zijn vel voelt, en als het niet goed gaat, hoe dat dan komt. Of wanneer iemand geconfronteerd wordt met een ziekte die hem (soms) kan hinderen. Hoe kunnen we er toch voor zorgen dat die maximaal comfort heeft om te gaan werken? Ik denk dat er heel veel mensen zijn die ziek thuis zijn, maar die niets liever zouden willen dan op één of andere manier te kunnen gaan werken.’
Benieuwd …
Tot schrijfs
