Onlangs werd één van mijn ploeggenoten getackeld door een donkere speler van de tegenpartij. Andere ploeggenoten en supporters konden het niet laten om “hé neger, wat denk je dat je doet?” uit te spreken. Ik wist even niet hoe te reageren. Ik vroeg me af of ze niet beseften dat er ook in hun ploeg een donkere speler stond.

Wat volgde was een gesprek in de kleedkamer met een terugkerende vraag: waarom moeten we zo politiek correct zijn? Nu hebben sommige ploeggenoten de reflex om het woord niet meer te gebruiken “want dat heeft den Barrie niet graag.”

Een witte Belgische tiener gaf me in een gesprek over muziek het compliment: “Eerlijk, jullie negers zijn gewoon cool.” Mijn gezichtsuitdrukking? Die stond op donder! “Vind je het erg als ik n***r zeg? Want ik bedoel daar niets slecht mee, hé.”

Nee, dit zijn geen slechte mensen met slechte bedoelingen, maar toch kwetst het.

Er zijn twee zaken die zulke gesprekken in stand houden. Ons Belgisch (maar ook Europees of Amerikaans) onderwijs, waar slavernij en kolonialisme niet nauwkeurig of niet voldoende aan bod komen. En de veramerikanisering van zwarte lichamen.

Niet normaal

Woorden die nu normaal lijken, kunnen een lading met zich meedragen en roepen soms beelden op die niet fraai zijn. Het woord n***r is zo één van die creaties. Een donkere man of vrouw tot n***r branden, maakte hem of haar geen mens meer, maar een voorwerp. Zo schreef David Hume dat “negers van nature inferieur zijn ten opzichte van blanken. Ze hebben nooit iets van waarde geproduceerd in kunst, wetenschap of cultuur.”

Probleem is dat dit woord vandaag nog als synoniem wordt gebruikt voor “donkere Afrikanen” in Europa en Amerika. Velen denken dat “neger” een onschuldig woord is. Door het gebruik van het woord in rapmuziek, comedy en films is nu zelfs cool, niet slecht bedoeld of een liefkozing, maar het getuigt dus van een gebrek aan achtergrondkennis.

Het ideaal van de rapper

De term “Nigga” is de Afro-Amerikaanse variant voor het woord neger. Het is een manier om zelf te mogen beslissen over de eigenheid. Mocht het nog niet duidelijk zijn: witte mensen worden niet geacht het woord te gebruiken.

Het feit dat rappers steeds een soort moreel referentiepunt zijn voor donkere mensen, vormt een probleem. Het toont aan dat er een gebrek is representatie in mainstreamkanalen. Gaan we popartiesten als eerste referentiepunt gebruiken?

Terwijl sommige rappers het woord gebruiken om hun werkelijkheid te weerspiegelen, zijn anderen gewoon bezig met zichzelf en niet met de impact of betekenis van het woord. Velen sloten een deal met multinationals die graag veel geld verdienen. Ze mogen zich dan stoer, rijk en als dé man voordoen, door hun videoclips en het woord Nigga te gebruiken, behouden ook zij de stereotypes over donkere mannen en vrouwen.

Dat is problematisch omdat veel jongeren, ongeacht hun huidskleur, die beelden als waarheden overnemen en zich ernaar gaan gedragen. Zo verwachten witte kinderen of jongeren al gauw dat iedere donkere persoon aan het ideaal van zo’n rapper voldoet.

Omdat zwarte Amerikaanse jongeren er hun eigen – zij het positieve – draai aan geven, doen andere donkere mensen helaas hetzelfde. En zo normaliseren ze een woord dat werd gebruikt om hun voorouders te verkrachten, verbranden en mensenrechten te ontnemen. Diezelfde term blijft bovendien één van de redenen waarom donkere mensen soms nog de toegang tot de maatschappij wordt geweigerd.

Vele zwarte jongeren van Afrikaanse origine staan meer in contact met de Afro-Amerikaanse cultuur dan de eigen Afrikaanse cultuur, literatuur en geschiedenis. Daardoor eigenen ze zichzelf iets toe dat ver weg staat van hun Afrikaans-zijn. Als mensen van Afrikaanse afkomst zich spiegelen aan de Afro-Amerikaanse standaard, blijven zowel zij als witte Europeanen het zwarte lichaam zien als een n***r.

“Black doesn’t sell”

Die Afro-Amerikaanse context wordt zo een standaard voor iedere donkere persoon en is een gevolg van de bijna volledig afwezige kennis over het Afrikaanse continent – op thema’s als armoede, oorlog, epidemie en slavernij na.

In verschillende Afrikaanse landen heb ik nooit één iemand een term als “neger” horen gebruiken. Daarom vraag ik me af waarom anderen donkere mensen zo graag willen blijven benoemen.

Het woord ontmenselijkt anderen en niet iedereen accepteert dat. Het draagt nog steeds een minderwaardigheidsgevoel met zich mee. Het gebruik van dat woord plaatst iemand nog steeds in onmenselijke termen. Het bevestigt een wit superioriteitsgevoel waarvoor de term werd bedacht. Zo’n termen mag je dus niet loskoppelen van hun verleden en zomaar gebruiken om naar anderen te verwijzen.

Het heeft ook te maken met hoe de samenleving naar mensen met een donkere huidskleur en kroeshaar kijkt. Ook bij de schoonheidsidealen passen mensen met een donkere huidskleur vaak niet tussen. “Black does not sell”, is niet voor niets een gezegd in de mode- en filmindustrie.

Het gevolg van die veramerikanisering? Een onbewuste drang bij vele donkere mensen om te normaliseren en mee te gaan met het mainstream taalgebruik en stijl, met alle emotionele gevolgen van dien.

Wat mogen we dan nog zeggen?

Een donkere persoon, iemand van Afrikaanse origine, zijn of haar naam. Dat zijn alvast enkele opties.

Zelfs wanneer we zeggen dat slavernij is afgeschaft, wil je mij blijven definiëren naar datgene wat het tot slaaf maken rechtvaardigde. Jouw definities waren er nooit gezet om mijn menszijn te herkennen. Wie definieert, bezit de ander z’n ziel. De macht om mij te definiëren bezit ik zelf. Dus is mijn definitie: mijn menselijkheid.

Definieer mij zoals ik mijn menszijn definieer. Lukt dat niet, dan mag je het recht niet claimen om mijn mensheid te blijven definiëren. Het is definitief: ik ben jouw neger niet. Mijn zus is uw negerin niet. Laat los wat je niet meer bezit. In taalkundige, culturele en financiele dimensies. Mijn mensheid is niet jouw bezit. Mijn cultuur niet exotisch, maar authentiek.

Ik ben jouw neger niet, en als je denkt dat ik het nog ben dan blijft de vraag: Waarom wil je me zo graag neger blijven noemen? Is het politiek correct om mensen als mens te zien en te benoemen? Wat verlies je als een ander zijn of haar menselijkheid terug opeist?

Beschouw dit gerust als een evenwichtsoefening in ons taalgebruik en wat we normaal vinden en wat problematisch. “Als je gewend bent aan privileges, voelt gelijkheid als discriminatie”, zegt men wel eens.

Nog twee aanraders: James Baldwin en I’m not your negro

Dit stuk werd geschreven naar aanleiding van de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie

© 2017 – StampMedia – Mohamed Barrie