Betaalstakingen zijn een alternatieve stakingsvorm waarbij treinbegeleiders wel hun drie belangrijkste functies (veiligheid, stiptheid en informatie) uitoefenen, maar weigeren hun vierde taak, het controleren van vervoerbewijzen, uit te oefenen. Op deze manier is niet de reiziger, maar wel de werkgever, meestal sowieso al het doelwit van de stakingen, de dupe. Toch worden betaalstakingen niet erkend door de werkgevers. De 32 betaalstakende treinbegeleiders die vorige week nog een sanctie kregen van de NMBS, waren hier een duidelijk voorbeeld van.

Hier wil Groen nu verandering in brengen door niet enkel te pleiten voor de legalisering van betaalstakingen, maar ook van de zogenaamde actieve of sociale staking, een andere alternatieve stakingsvorm. Stan De Spiegelaere, onderzoeker aan het European Trade Union Institut (ETUI), is zeker voorstander van het voorstel van Groen: “Elk alternatief waar de derde partij, in dit geval de reiziger, buiten schot blijft, is in mijn ogen een goed alternatief”, verklaart hij.

Nadelen

Toch houden betaalstakingen volgens de onderzoeker heel wat nadelen in, zeker nu er nog geen juridisch kader voor bestaat: “Betaalstakers zitten op dit moment vooral met een juridisch probleem. Treinbegeleiders die beslissen om te staken, kunnen er door hun werknemer van beticht worden dat ze hun werk niet (goed) doen, wat hen een boete, een negatieve vermelding in hun personeelsdossier, en zelfs hun ontslag kan opleveren”, zegt De Spiegelaere.

Verder  is een betaalstaking bij de spoorwegen volgens De Spiegelaere sowieso al van beperkte effectiviteit. “Steeds meer mensen reizen met een abonnement, dat vaak betaald wordt door de werkgever. Een verlenging van dit  treinabonnement naar het aantal stakingsdagen heeft dus noch voor de reiziger, noch voor de NMBS weinig impact.”

Individuele karakter

Daarbij zijn betaalstakingen ook voor de reiziger niet zonder risico. “Voorlopig is het voor de treinbegeleider nog een individuele keuze om eraan deel te nemen of niet. Hierdoor is het mogelijk dat reizigers die door de staking geen treinticket kopen, toch beboet worden door een treinbegeleider die niet staakt”, legt de onderzoeker uit.

Dit individuele karakter is volgens Jan Buelens, advocaat en specialist arbeidsrecht trouwens één van de belangrijkste redenen waarom betaalstakingen niet op dezelfde hoogte kunnen worden geplaatst als gewone stakingen. “Bij betaalstakingen komt het initiatief veel meer vanuit het individu, terwijl een staking van nature een collectieve dimensie heeft. Wie deelneemt aan een betaalstaking, kan zo bijvoorbeeld makkelijker onder druk worden gezet door zijn werkgever”. “Ook ligt de economische schade voor een werkgever bij een betaalstaking veel lager, zodat de kans dat hij toegevingen gaat doen ook kleiner is”. 

De jurist gelooft wel dat de betaalstakingen als extra actiemiddel kunnen erkend worden . “Maar in andere situaties, zoals bijvoorbeeld bij goederenverkeer, bieden betaalstakingen uiteraard geen oplossing”, zegt Buelens.

Actieve staking

De Spiegelaere vindt het tweede voorstel van Groen, een officiële erkenning van de zogenaamde ‘actieve’ of ‘sociale’ staking, een beter idee. “Het grote verschil met betaalstakingen is dat de werkgever gewoon zijn volledig takenpakket kan blijven uitvoeren”, legt hij uit. “De financiële compensatie door de werkgever gebeurt in het geval van actieve stakingen bijvoorbeeld aan de hand van een verplichte donatie aan het goede doel. Het is nog steeds geen ideale oplossing, maar dat is een staking in principe nooit”, besluit De Spiegelaere.