Dennis Brutus (1924-2009) overleed op 26 december 2009 in Kaapstad (foto: UKZN)
Nieuws, Wereld, Afrika, Cultuur, Racisme, Wereld Sociaal Forum, Andersglobaliseringsbeweging, Zuid-Afrika, ANC, Geweldloosheid, Poëzie, Apartheid, Literatuur, Sportbonden, Gedicht, Dennis Brutus, South African Sports Association, Sportboycot, War Resisters League Peace Award, Archbishop Tutu Statement, Antiapartheidsactivisme -

“I don’t follow people, I follow ideas”: twee jaar na de dood van Dennis Brutus

Professor Dennis Vincent Brutus overleed twee jaar geleden op 26 december 2009 op 85-jarige leeftijd in zijn huis in Kaapstad. Brutus was jarenlang een bekende antiapartheidsactivist en een groot dichter en bleef tot op hoge leeftijd actief in de andersglobaliseringsbeweging. Zo eiste hij onder meer compensaties van Zuid-Afrikaanse ondernemingen die hadden kunnen profiteren van de apartheid.

woensdag 28 december 2011 18:40
Spread the love

Brutus werd op 28 november 1924 geboren in het toenmalige koloniale Salisbury, de huidige Zimbabwaanse hoofdstad Harare. Al snel verhuisden zijn Zuid-Afrikaanse ouders naar Port Elizabeth (Eastern Cape) waar hij opgroeide en school liep. In 1940 kreeg hij een beurs om Engelse literatuur te gaan studeren aan de Fort Hare University, waar onder anderen ook Nelson Mandela en vele bekende ANC-figuren hun opleiding hadden genoten.

Voor Brutus was dit een leerschool die hem voor de rest van zijn leven zou blijven inspireren. Later studeerde hij ook nog psychologie en rechten aan de universiteit van Witwatersrand, maar vanwege zijn antiapartheidsactivisme moest hij die studie onderbreken.

Multiraciaal alternatief voor exclusief blanke sportbonden

Zijn politiek leven begon hij met journalistieke activiteiten en met het organiseren van een zwarte lerarenvakbond en vooral de South African Sports Association, die een multiraciaal alternatief moest bieden voor de exclusief blanke sportbonden.

In 1961 werd hij net als vele anderen het slachtoffer van de Suppression of Communism Act. Hij ging in ballingschap naar Mozambique, maar werd er opgepakt en aan Zuid-Afrika uitgeleverd. Toen hij in 1963 probeerde te ontsnappen uit een politiecel werd hij in de rug geschoten voor het hoofdkantoor van de Anglo American Corporation en bleef hij bloedend op het trottoir liggen tot er een ambulance voor zwarten beschikbaar was.

Hij werd opgesloten in de Johannesburg Fort Prison waar ooit nog Mahatma Gandhi gevangen zat. Later zal hij op Robbeneiland terechtkomen waar toen ook Nelson Mandela zijn straf uitzat.

Gevangeniservaring inspireerde hem tot poëzie

Deze harde gevangeniservaring inspireerde hem tot de beste bundels poëzie die hij ooit schreef: Sirens Knuckles and Boots en Letters to Martha (1964-1965). Tot op vandaag worden deze bundels regelmatig opnieuw uitgegeven en gebruikt in het literatuuronderwijs. Zijn gedichten waren een middel om mensen te inspireren en te mobiliseren.

Later vestigde hij zich in Londen waar hij succesvol campagne voerde tegen de deelname van Zuid-Afrika aan internationale sportevenementen. Zo werd het land uitgesloten van deelname aan de Olympische Spelen van Mexico in 1968.

In 1977 werd hij hoogleraar literatuur en Afrikaanse studies aan de Northwestern University (Chicago) en de universiteit van Pittsburgh (VS). De regering-Reagan probeerde hem enkele keren het land uit te zetten, maar dat mislukte. Hij kreeg o.a. steun van Nigeriaanse collega’s als Wole Soyinka en Chinua Achebe.

Na het einde van de apartheid in Zuid-Afrika (1994) zette Brutus zich opnieuw in voor allerlei grassrootsorganisaties in zijn eigen land. Elk jaar was hij te gast op het Wereld Sociaal Forum en was hij betrokken bij protesten tegen de WTO en de G8.

Pleidooi voor een ‘klimaatschuld’

In augustus 2009 hield hij nog een opgemerkt pleidooi voor een ‘klimaatschuld’ in de het kader van de VN-Klimaattop van Kopenhagen (COP15). Met de top van het regerende ANC – zeker onder president Thabo Mbeki – was zijn relatie de laatste jaren minder goed. Brutus behoorde tot de uitgesproken linkervleugel van het ANC. Hij verweet de ANC-top haar ideologische principes vanuit de strijd tegen de apartheid te hebben opzijgeschoven ten gunste van een neoliberaal economisch beleid. 

Vele universiteiten verleenden hem eredoctoraten en in 2008 kreeg hij een onderscheiding voor zijn hele oeuvre van het Zuid-Afrikaanse ministerie van Kunst en Cultuur. Brutus zou zijn hele leven een overtuigd geweldloos strijder blijven tegen onrechtvaardigheid, kapitalisme en racisme.

Twee van Brutus’ gedichten werden als huldebetoon onlangs opnieuw onder de aandacht gebracht:

There will come a time
There will come a time we believe
When the shape of the planet
and the divisions of the land
Will be less important;
We will be caught in a glow of friendship
a red star of hope
will illuminate our lives
A star of hope
A star of joy
A star of freedom.

(http://links.org.au/node/711)

Gull

Gull gliding against
gray-silver autumn sky
sees a vast miasma of greed
slowly encompass our entire planet
cries out to unheeding stars
to whom wails of children rise
in shrill unending caterwauls

Gull sees traps and snares
lethal pellets of noxious lead
noisome sewers of excreta
dribbling across continents
rivers of pesticide
oozing from lush golfcourses

Gull gasps, chokes on acrid billows
from rainforests rampaging fires
rancid with roasting flesh
ashen with cindered bones

Gull breasts with buckling wing
fierce gusts of questions
strives, resists against questions
slowly droops against questions
succumbs twisting against question
submits to extinction: Questions

(Voorgelezen door Dennis Brutus toen hij op 18 september 2009, nauwelijks enkele maanden voor zijn dood, in de Judson Memorial Church in New York de War Resisters League Peace Award kreeg voor zijn inzet voor een vreedzame overgang van de apartheid, de Archbishop Tutu Statement)

(http://ccs.ukzn.ac.za/default.asp?11,65,3,1846)

Overzicht van Brutus’ gepubliceerde gedichtenbundels

Sirens Knuckles and Boots (Mbari Productions, Ibaden, Nigeria and Northwestern University Press, Evanston Illinois, 1963)

Letters to Martha and Other Poems from a South African Prison (Heinemann, Oxford, 1968)

Poems from Algiers (African and Afro-American Studies and Research Institute, Austin, Texas, 1970)

A Simple Lust (Heinemann, Oxford, 1973)

China Poems (African and Afro-American Studies and Research Centre, Austin, Texas, 1975)

Strains (Troubador Press, Del Valle, Texas)

Stubborn Hope (Three Continents Press, Washington, DC and Heinemann, Oxford, 1978)

Salutes and Censures (Fourth Dimension, Enugu, Nigeria, 1982)

Airs and Tributes (Whirlwind Press, Camden, New Jersey, 1989)

Still the Sirens (Pennywhistle Press, Santa Fe, New Mexico, 1993)

Remembering Soweto, ed. Lamont B. Steptoe (Whirlwind Press, Camden, New Jersey, 2004)

Leafdrift, ed. Lamont B. Steptoe (Whirlwind Press, Camden, New Jersey, 2005)

Poetry and Protest: A Dennis Brutus Reader, ed. Aisha Kareem en Lee Sustar (Haymarket Books, Chicago and University of KwaZulu-Natal Press, Pietermaritzburg, 2006)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!