De top van de Mercosurlanden vindt morgen (dinsdag) plaats in Uruguay. Een van de agendapunten is de definitieve toetreding van Venezuela; nu bestaat de douane-unie uit Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay. Maar van een toenemende integratie is niet veel te merken, zeggen analisten.

“Nog meer dan van toenemende convergentie tussen de leden, is er sprake van beperkingen van de handel binnen het blok”, zegt de Argentijnse econoom Gabriel Molteni, coauteur van een boek over de geschiedenis van de Mercosur.

In de Europese Unie is de interne handel goed voor meer dan 60 procent, in de Mercosur slechts voor 15 procent. “De intraregionale uitwisseling boekte weinig vooruitgang in verhouding tot de externe handel, die sterk groeide als gevolg van de boomende vraag naar grondstoffen, de belangrijkste exportproducten van de lidstaten.”

Meer in Argentinië

José Augusto de Castro, ondervoorzitter van de Braziliaanse Vereniging voor Buitenlandse Handel, geeft toe dat binnen de Mercosur “officieuze, geen officiële” beperkende maatregelen worden toegepast, maar wel meer in Argentinië dan in Brazilië.

Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van niet-automatische vergunningen. Die licenties zijn “wettelijk en niet protectionistisch” als de invoer van producten met zestig dagen vertraagd wordt, maar krijgen een andere betekenis als het uitstel tot 90 of zelfs 180 dagen oploopt, want dat is eigenlijk een opschorting van de handel, zegt Castro.

Argentinië maakt daar vaak gebruik van bij de invoer van onder meer huishoudtoestellen, schoenen, landbouwmachines. Op die manier hoopt het dat multinationals of Braziliaanse bedrijven zich in Argentinië zelf gaan vestigen, aldus Castro.

Bijna twee miljoen paar schoenen

Volgens de Braziliaanse Vereniging van Schoenindustrieën wachten bijna twee miljoen paar schoenen op een vergunning om Argentinië binnen te komen. In sommige gevallen is men al sinds april aan het wachten, veel langer dan de twee maanden die de procedure maximaal mag duren.

Ook Brazilië schermt zijn markt af. Zo verhoogde het de belasting op ingevoerde voertuigen die niet voor twee derde uit Braziliaanse onderdelen bestaan, met 30 procentpunt.
Bijna 30 procent van de Uruguayaanse export gaat naar Mercosurlanden, vooral naar Brazilië en Argentinië. Het heeft Uruguay meer dan eens hoofdpijn bezorgd omdat de invoervergunningen van de grote buurlanden steeds langer uitblijven.

Braziliaanse handelsbalans

De daling van de internationale prijzen voor landbouw- en andere basisproducten, de belangrijkste exportmarkten van de Mercosurlanden, kan tot een groter handelstekort leiden en zo de lidstaten tot protectionisme verleiden, zegt Castro.

Maar vandaag heeft Brazilië een handelsoverschot en is een beperking van de handel niet gerechtvaardigd, vindt hij. “Een versoepeling van de invoer vanuit de Mercosurlidstaten zou niet veel verschil uitmaken op zijn handelsbalans.” Castro zegt dat de huidige beperkingen vooral “initiatieven van bedrijven” zijn en niet zozeer van de regering-Rousseff.

Volgens de expert kan de Mercosur een antwoord bieden op de wereldwijde crisis, en vooral op de dalende vraag vanuit de industrielanden. “Het is mogelijk om te groeien binnen het blok en zo een kleine uitlaatklep te realiseren.”

Maar de behoefte aan unanimiteit is zoek, de Mercosurlanden hebben liever de handen vrij, zegt hij. Uruguay wil bijvoorbeeld een vrijhandelsakkoord sluiten met de VS en andere landen. Onder druk van de exportbedrijven zal president José Mujica morgen toestemming vragen om handelsakkoorden met landen van buiten de douane-unie af te sluiten.