Zardari was de echtgenoot van de in 2007 vermoorde premier Benazir Bhutto. Zijn reis in een privéjet en verblijf in zijn Franse ‘château’ en de royal suite van een vijfsterrenhotel – kostprijs 7.000 pond of zo’n 8.500 euro per nacht – zet nu kwaad bloed bij het Pakistaanse volk.

Terwijl president Zardari bij het hotel woedende betogers passeerde die slogans droegen als “Zardari, koning der dieven”, “100% corruptie” en “GO Zardari GO”, lijden zo’n veertien tot zestien miljoen mensen in de noordwestelijke regio van Pakistan onder de gevolgen van de watersnood.

In grote delen van het land dreigen er voedseltekorten in gebieden die vanwege landverschuivingen en aanhoudende regens onbereikbaar zijn geworden voor hulpverleners. Het Voedselprogramma van de Verenigde Naties (WFP) schat dat twee miljoen mensen de komende weken dringend voedselhulp nodig hebben.

Het dodental wordt geschat op 1.200 tot 1.600 mensen. Meer dan 700.000 huizen en meer dan 6.000 dorpen zijn beschadigd of vernield. Het water overstroomde 150.000 vierkante kilometer landbouwgrond.

De bakermat van de Indus

Intussen is er nog geen hoop op beterschap. Ook andere provincies worden door het water bedreigd. De langste rivier van Pakistan, de Indus, dreigt buiten haar oevers te treden, waardoor de provincie Punjab een ‘heel hoge tot uitzonderlijk hoge’ waterstand mag verwachten.

Ook de zuidelijke provincie Sindh – samen met Punjab de regio waar het meeste voedsel wordt geproduceerd – is in gevaar. De VN schat dat minstens één vijfde van het land nu overstroomd is, en er worden nog meer overstromingen aangekondigd.

Ook het Pakistaanse erfgoed dreigt verloren te gaan. Het oprukkende water zou immers ook Mohenjo-Daro kunnen overspoelen, de bakermat van de Indusbeschaving en de eerste geplande stad ter wereld, die uit 2400 voor Christus dateert.

Pijnlijke timing

President Zardari reist dikwijls naar het buitenland, maar dit keer is zijn timing bijzonder pijnlijk. Niet alleen voor zijn volk, maar ook voor de mensen die hij wilde bezoeken.

Twee van hen weigerden hem te ontvangen. “Een hoop mensen zijn aan het sterven”, zei het Britse parlementslid Khalid Mahmood. “Hij zou in Pakistan moeten zijn, niet in Groot-Brittannië of Frankrijk”.

Een andere volksvertegenwoordiger, Lord Ahmed, vond dat “Zardari zijn verantwoordelijkheid moest nemen en voor zijn volk gaan zorgen”.

Het protest lijkt echter aan dovemansoren gericht, wat op zich geen verrassing is voor wie Zardari’s regering van dichtbij heeft gevolgd. De overstromingen zijn maar het laatste, tragische voorbeeld van de onbekwaamheid van de Pakistaanse staat, zegt schrijfster Fatima Bhutto, een nicht van Benazir.

“De overstroming was te voorspellen. Elk jaar krijgt Pakistan op precies hetzelfde tijdstip moessonregens over zich heen. Maar in een corrupt land met een even corrupte president is het onmogelijk geworden om met gebeurtenissen om te gaan die perfect voorkomen hadden kunnen worden.”

“Er is gewoon geen goede wil, en belangrijker – geen geld, om voor het volk te zorgen. De schatkist wordt voortdurend gebruikt voor dwingender programma’s, of om iemands zakken te vullen.”

Bijna vervolgd voor corruptie

Voor hij president werd, riskeerde Zardari in Zwitserland, Spanje en Groot-Brittannië overigens vervolgd te worden voor corruptie, vertelt Fatima Bhutto nog.

Als president trok hij echter de samenwerking van Pakistan met de Britse en Spaanse rechtbanken in. Vanwege de onschendbaarheid van zijn functie kon de Zwitserse zaak niet meer heropend worden.

Ook bij vroegere pijnlijke gebeurtenissen verdween Zardari uit het land, zegt Fatima Bhutto. “Dat gebeurde ook bij de zwaarste vliegramp uit de Pakistaanse geschiedenis enkele weken geleden, waarbij driehonderd mensen omkwamen. En bij de moorden op zo’n driehonderd politici en politieke activisten in Karachi.”

Nog een lelijker kantje

Door een gebrek aan fondsen en initiatief werden er geen evacuatieplannen gemaakt voor natuurrampen, noch is er geld voor instellingen die de slachtoffers zouden kunnen helpen.

“Wel is er geld, bijna 470.000 euro, voor programma’s als de Martyr Benazir Bhutto Income Support Scheme”, klaagt Fatima Bhutto aan. “een persoonlijkheidscultus die leden een handvol geld geeft en hen op de verkiezingslijsten van de regerende partij zet.”

Als de geruchten in de Pakistaanse media correct zijn, krijgt het verhaal van Zardari’s trip nog een lelijker kantje: zijn bezoek zou de aftrap moeten zijn voor de politieke loopbaan van zijn jongste zoon Bilawal. Hij zou daarvoor naar het buitenland trekken om de onvermijdelijke vijandige reacties te vermijden die zo’n troonsopvolging in Pakistan zou losweken.

Zardari zelf heeft zich intussen verdedigd: “Op dit moment heb ik als democraat geen verantwoordelijkheden tegenover het volk”, zei hij. “Ik heb de senaat en het parlement immers de macht gegeven om met deze ramp om te gaan.”

Gammele dammen

Bij het zoeken naar de diepere oorzaken voor de huidige malaise wijzen sommige experts naar de gammele constructie van kleine versperringen en dammen langs de Indus. Mushtaq Gaadi, hoogleraar aan de Quaid-e-Azam-universiteit in Islamabad is een van hen.

“De renovatiewerken aan de Taunsa-dam in Punjab, betaald met fondsen van de Wereldbank, werd amper zes maanden geleden afgerond, en nu al zijn er scheuren in de dam. Uiteraard waren de overstromingen enorm, maar de breuken in de dijken verhoogden hun vernietigende impact.”

“Drie jaar geleden startte de Wereldbank de herstellingswerken aan de Taunsa-dam, met een budget van zo’n 108 miljoen euro. We vroegen hen rekening te houden met milieuaspecten, en dan vooral met de sterke helling van de rivier, de positie, het bezinksel van de dam, en andere mogelijke gevolgen van de renovatie. Amper zes maanden later bleek de dam het water niet tegen te kunnen houden, waardoor hij scheurde.”

Mushtaq Gaadi wijst erop dat niet enkel de natuurlijke overstromingen tot de rampen hebben geleid, maar dat hieruit blijkt dat ook moet worden gewezen op de gammele structuren die werden gebouwd en slecht onderhouden door de dienst voor irrigatiewerken.

Balochistan

Een van de gebieden die erg veel schade opliepen door de overstromingen is Balochistan, een regio waar de overheid ook in het verleden weinig oog voor had.

“Balochistan heeft geen sterk ontwikkeld onderwijsnetwerk”, zegt Qalander Memon van de Pakistaanse Arbeiderspartij. “De inwoners ervan zijn veel vaker werkloos of ondervertegenwoordigd in de staatsinstellingen, zowel militair als in de bureaucratie. En op dit moment is er een opstand aan de gang voor afscheiding of autonomie.”

De overheid heeft weinig gedaan om de slachtoffers van de ramp te helpen, vindt Qalandar Memon. De overstroming trof meer dan 40.000 mensen; de overheid leverde amper 5.000 voedselpakketten. “Natuurlijk leidt dit tot meer problemen en onlusten. Ze gooiden de pakken neer en vertrokken, en de mensen moesten zelf maar uitzoeken hoe ze het eten verdeelden.”

“We hoorden ook al verhalen over massale corruptie bij ambtenaren. Wie betaalt, krijgt hulp. De anderen blijven lijden. Ze hebben geen onderdak, proper drinkwater en voedselreserves, omdat de meeste mensen er leefden van hun veestapel, die nu meestal verdronken is.”

“Tal van mensen proberen naar grotere steden te geraken, wat moeilijk is omdat de wegen geblokkeerd zijn, maar volgens de laatste berichten slapen in Balochistan nog meer dan 50.000 mensen in de open lucht.”

350 miljoen euro

De VN heeft een oproep gedaan om 350 miljoen euro voor hulpverlening bijeen te krijgen. “Het aantal getroffen mensen is veel hoger dan bij de tsunami in 2004, de aardbeving in Pakistan in 2005 en de ramp in Haïti van begin dit jaar”, zegt John Holmes, ondersecretaris van de VN voor humanitaire zaken en coördinator voor hulpverlening.

“We vragen zo’n hoog bedrag om de gevolgen van deze ramp op korte termijn zoveel mogelijk te beperken. 560.000 mensen hebben nog geen noodverblijf, en 2,7 miljoen kinderen hebben dringend levensreddende hulp nodig.”

Met het ingezamelde geld hoopt de VN de eerste dertig tot zestig dagen de ergste nood te lenigen. “Stel dat we nu niets doen en er breekt cholera uit”, vreest Holmes. “Dan zullen we heel wat meer geld nodig hebben.”

De humanitaire coördinator van de VN voor Pakistan, Martin Mogwanja, vermoedt dat de kosten voor de heropbouw op lange termijn kunnen oplopen tot meer dan een miljard dollar, bijna 780 miljoen euro.

Amerikanen in Pakistan

Intussen heeft het Amerikaanse leger vanuit buurland Afghanistan 6 helikopters, 91 soldaten en honderdduizenden maaltijden gestuurd. De aanwezigheid van VS-troepen in Pakistan doet de controverse echter oplaaien, omdat sterk getwijfeld wordt aan de ware motivatie van de Amerikanen.

Bijna wekelijks vliegen er immers Amerikaanse onbemande vliegtuigen (‘drones’) over Pakistan, en dit jaar alleen al kwamen meer dan 200 Pakistani’s om bij dergelijke aanvallen.

Daarnaast zijn ook islamistische groeperingen erg actief in de hulpverlening. “De totale afwezigheid van de staat in sommige delen van het land creëerde een vacuüm”, legt Fatima Bhutto uit.

“Militante groepen nemen die plaats in, verzorgen de rechtspraak en bieden bijvoorbeeld onderwijs aan, wat voor sommige kinderen wel eens de enige kans kan zijn om te leren lezen en schrijven. Het is logisch dat dit hun populariteit zienderogen doet toenemen. Met de overstromingen is dat niet anders.”