Katholieke actie voor het recht om overal in de publieke ruimte en in overheidsgebouwen kerststallen te mogen plaatsen, liefst op kosten van de staat. (Foto: twitter)
Het wordt soms vergeten: lang voordat Frankrijk naam maakte met zijn scheiding van kerken en staat van 1905, was een dergelijke scheiding in Mexico al gebeurd. Merkwaardig is dat vandaag zowel Frankrijk als Mexico conflicten over de laïciteit van de staat kennen die de vorm aannemen van een strijd over kerststallen en andere religieuze uitingen in de openbare ruimte.
De voorbije maanden gaven heel wat politiek en maatschappelijk tumult te zien rond deze kwestie. Het Mexicaanse Hooggerechtshof wilde een klacht behandelen tegen een kerststal die door het gemeentebestuur van Chocholá was geplaatst in de publieke ruimte en op zijn kosten. De jurist van het Hooggerechtshof Alcántara Carrancá schreef een uitgebreide nota van 87 pagina’s als voorstel voor wetswijziging. Hij nam de verdediging op zich van vrijzinnigen en religieuze minderheden en stelde onder meer: “Hoewel het versieren van een stad niet verboden is, is dat toch wel het geval als die versiering gebruik maakt van symbolen die duidelijk zinspelen op een bepaalde religieuze overtuiging levensbeschouwing.”
Het gemeentebestuur had volgens de jurist een enkele levensbeschouwing bevoordeeld en boven andere geplaatst, zoals jodendom, islam, new age enz. Het was ook fout dat de overheid een dergelijk project met overheidsgeld financierde. En, zo voegde hij eraan toe, er is een gefundeerde verdenking tegenover de Katholieke Kerk dat die de religieuze symbolen gebruikt met de perverse bedoeling de psyche van een gemeenschap te domineren.
SNELLE POLARISATIE
Dat was natuurlijk allemaal te veel gezegd, en onvoorzichtig en ondiplomatisch. Het Mexicaanse katholicisme ging meteen in het geweer via verschillende pistes, van straatprotest en tegenacties tot een verklaring van de bisschoppenconferentie. En de president van de republiek voelde de noodzaak om persoonlijk stelling te nemen.
Tegenacties: een snelle petitie, een oproep om overal christelijke symbolen in de openbare ruimte aan te brengen en foto’s daarvan in te sturen, een kerststal voor het Hooggerechtshof. De bisschoppenconferentie en de katholieke lekenverenigingen reageerden fel tegen wat zij zien als een poging om elke publieke religieuze uiting te weren uit de openbaarheid, zoals pelgrimstochten, heiligenvieringen, kerst- en paasvieringen…
EEN NAAR HET KATHOLICISME OVERLEUNENDE PRESIDENT
De (links gesitueerde) president, AMLO, distantieerde zich in het publiek van het wetsvoorstel als strijdig met de godsdienstvrijheid en als een tekst die geen rekening houdt met “onze” tradities en gebruiken. Het wetsvoorstel heeft als doel, stelde hij, de viering te verbieden van de man die het meest heeft gestreden voor de armen, want Christus was een sociale strijder, altijd kwam hij op voor gerechtigheid”.
De bespreking van het wetsvoorstel is uitgesteld, er was duidelijk een afkoelingsperiode nodig, en de presidentiële afkeuring zal ook wel wat herformuleringen nodig maken. Maar het vervelende is dat de discussie erg troebel is, en het onmogelijke dat de president partij kiest voor populistisch katholicisme, in plaats van in te gaan op de problemen. Hijzelf is helemaal niet neutraal, en met zijn linkse interpretatie van Jezus als sociaal activist kan hij zich wel populair maken, maar ondertussen schendt hij juist de scheiding van (katholieke) kerk en staat. Hij heeft ook geen oog voor de rechten van vrijzinnigen en andere godsdiensten dan de katholieke. Electoraal allemaal slim, in een land met een bevolking van 130 miljoen mensen, waarvan 83 % katholiek.
HET GEBREK AAN HELDERE DEFINITIES
De vragen die eigenlijk eerst aan de orde moeten komen zijn nuanceringen:
- wat is de publieke ruimte?
- wat is het verschil tussen de straat en een overheidsgebouw?
- Is er een verschil tussen religieuze symbolen die door personen gedragen worden, en monumenten, beelden, opschriften?
- Is er een verschil tussen tijdelijk geplaatste religieuze uitingen, en vast geplaatste?
- kan de overheid katholieke symbolen en propaganda, of die van andere levensbeschouwingen, financieren?
- hoe zorgt de overheid voor neutraliteit tegenover de veelheid van godsdiensten en andere levensbeschouwingen?
KATHOLIEKE NEIGING TOT DOMINANTIE EN MONOPOLIE IN HET VERLEDEN (EN HET HEDEN)
Het vrijzinnige protest tegen het aanleunen bij het katholicisme door de overheid wordt iets begrijpelijker als je bekijkt met welke katholieke overheersing Mexico gestart is. In de eerste grondwet, uit 1824, werd bepaald: “de religie van de Mexicaanse natie is en zal altijd zijn: de katholieke, apostolische, Romeinse. De natie beschermt haar met wijze en rechtvaardige wetten en verbiedt de uitoefening van elke andere godsdienst.”
Dit is een ver verleden, maar de katholieke dominantie is er nog steeds en ze weegt op staat en samenleving. Niet omdat het storend is dat katholieken hun geloof hebben en beleven, maar omdat ze hun overtuigingen in ethische kwesties (abortus, homoseksualiteit enz.) proberen op te leggen aan de hele gemeenschap.
OOK EEN BELGISCHE KWESTIE: LAÏCITEIT IN DE GRONDWET OPNEMEN?
Overigens werd de Mexicaanse staat gelaïciseerd zonder dat dat begrip in de grondwet stond. Pas in 2012 werd het daarin opgenomen en werd Mexico officieel en constitutioneel een gelaïciseerde republiek. In België duikt ook regelmatig de suggestie op dat de laïciteit zou moeten worden opgenomen in de grondwet, maar daar is weinig animo voor, en de voor- en nadelen daarvan verdienen nauwkeurig onderzoek. Noch in Mexico, noch in Frankrijk is het opnemen van de laïciteit in de grondwet een vooruitgang.
De Katholieke Kerk in Mexico vindt de laïciteit prima, en in haar visie hoort de staat de godsdienst mee te financieren. De bisschoppenconferentie: “Het belastinggeld (…) moet dienen voor alle mensen, en die hebben een religieuze overtuiging.” De neutraliteit van de staat tegenover de levensbeschouwingen interesseert de Kerk niet, maar in naam van de godsdienstvrijheid wil ze wel staatsgeld binnenhalen of kerststallen laten betalen met belastinggeld.
Mexican bishops defend the presence of Christian symbols on public property | Catholic News Agency
Discutirá la SCJN proyecto que prohíbe instalación de nacimientos de Navidad (cronica.com.mx)
AMLO y la Iglesia, en defensa de “las tradiciones” y la fe – Proceso
“Franse kernenergie? Ongelooflijk dat hun leugencam... 
