Mijn partner las in de avond een gegeven voor uit een boek dat zij aan het lezen is. Het is geen echt “nieuws”, maar het blijft van bijzondere betekenis, als straf deel van de nationale en Europese geschiedenis: het nationaal-socialisme heeft tijdens haar jaren aan de macht, tot in mei 1945, twee keer de bevolking van groot-Leuven (België) omgebracht aan kinderen met een beperking: 200.000 kinderen. Tijdens de eerste twee dagen van de herfst van 1941 hebben Duitse nazi-troepen zoals bekend in de buitenwijken van Kiev 33.000 Joodse mensen vermoord en doen neervallen in het Babi Yar ravijn, het “Ravijn van de vrouwen”. Tijdens de rest van het jaar van bezetting aldaar, liep het aantal nog op tot 100.000. Mijn lievelingscomponist Dmitri Soshtakovitch schreef later een symfonie, een van de vijftien, ter herinnering van deze tragedie, die hij de titel gaf Baby Yar. …Misdrijven die het menselijk begrip tarten, ook juist vandaag, in veilige tijden.

Russische oorlog

De Duitse oorlogsmachine die dit onmenselijke, moordzuchtige denken over bepaalde groepen mensen tot in het uiterste Oosten van ons Europese continent bracht, werd gestopt te Stalingrad. Op deze plek, vandaag Volgograd genaamd, werd met bloed en ijzer een van de meest kollosale keerpunten in de geschiedenis gesmeed tijdens een winter die op zichzelf al dodelijk was voor velen door de vorst en de vrieskou.

Op 22 augustus 1941 begon aldaar de belegering, met een bombardement door de Luftwaffe dat 40.000 mensen van het leven beroofde. In de gure winter zongen de troepen van het zesde Leger van generaal Paulus, de grootste eenheid binnen de Wehrmacht, een toontje lager. Heel het jaar 1942 ging de ultiem-verbeten bevochten strijd door. Ongeveer op dit moment in 1943, op 2 februari, 79 jaar geleden, werd het volledig omsingelde en uitgeputte zesde leger en zijn legendarische aanvoerder gevangen weggevoerd door het Rode Leger. In een klap werden op die manier 310.000 soldaten van de agressor uitgeschakeld via een stoutmoedige, grootschalige omsingeling. Later zou een andere grote omsingeling bij Kursk, waar de grootste artillerie- en tankslag ooit werd uitgevochten, nog een iets groter aantal soldaten krijgsgevangen (POW, prisoner of war) maken.

Moorddadige geschiedenis menselijk te boek gesteld

De omvang van de moordpartijen op bepaalde groepen mensen door het Hitler-regime en de SS geleid door Himmler werd pas duidelijk bij de bevrijding van de honderden uitroeiingskampen en werkkampen door de geallieerde legers. Een van de eerste om de horror te zien en te beschrijven was de oorlogscorrespondent Vasili Grossman die voor het blad De Rode Ster, Krasnaja Zvesda, verbonden was aan het Rode Leger. Ik las onlangs zijn tekst over de gereconstrueerde werkwijze in het kamp Treblinka bij Warshau. Grossman onderzocht hoe het mogelijk werd dat een kleine twintig SS-ers en helpers bijna een miljoen mensen konden van kant maken. Zijn verslag is veruit de meest schokkende tekst die ik ooit las. De menselijkheid van de schrijf-stem maakt het lezen toch mogelijk. Dit rapport werd na de oorlog herhaaldelijk gebruikt tijdens de Nürenbergprosessen waar de oorlogsmisdaden werden berecht.

Deze unieke tekst is in het Nederlands toegankelijk gemaakt in de  vertaling van de uitgave van de oorlogsdagboeken van Grossman door toonaangevend oorlogsgeschiedkundige Anthony Beevor en Loeba Vinogradova. Ik vond dit boek in Bárboek in Leuven.

Bronnen
-Susan D. Brachnach, Zeg dat we het niet vergeten. Het verhaal van de Holocaust.
-Anthony Beevor, Stalingrad
-Vasily Grossman, Stalingrad. Uitgegeven door Robert Chandler en Yuri Bit-Yunan, enkel in het Engels.

-In de overbekende serie Band of Brothers (HBO) handelt aflevering 9/10, “Why we fight” over de Shoah en de bevrijding van de kampgevangenen.

https://www.hbo.com/band-of-brothers

#lestweforget
#geschiedenis
#warhistory
#russia
#Jews
#ukraine

Eigen foto’s: boekcovers