Iedereen heeft tijdens de corona periode kunnen vaststellen hoe gruwelijk het eraan toeging in de verzorgingscentra. De etterbuil spatte open. De zorgcentra werden ‘horror’ holen. Hoe goed zo ook hun best deden, het te weinig en onderbetaald personeel ging niet, maar snelde vaak, van de ene kamer naar de andere.
Medisch gezien is de corona crisissfeer vandaag weg (behalve de long covid patiënten). Met een nieuwe crisis zou de horror zomaar terug kunnen komen.
Getuigen
De schandelijke toestanden in sommige woonzorgcentra blijven ook na corona. Lezersrubrieken in de kranten schetsen een beeld over hoe het er echt aan toe gaat in contrast met de promopraatjes.
We moeten echter niet veralgemenen. Het zou erg zijn als overal in alle rusthuizen de uitwassen kankeren. Het gaat vooral om zowat 20 procent van de rusthuizen in ons land waar de macht werd overgenomen door het allesoverheersende winstprincipe van de multinationals. Maar toch, alleen wat aan het licht komt doet al huiveren.
Dirk Pepermans schreef in de lezersrubriek van Het Laatste Nieuws (13 april 2022) over de ondermaatse personeelsbezetting. ‘s Avonds en in het weekend is de bezetting mini-minimaal.
“Mijn moeder Maria (88) gaat nooit naar bad. Ik twijfel of ze wekelijks onder de douche gaat. Haar piepkleine kamer wordt één keer per week gekuist. Activiteiten zijn er niet. Mijn moeder is licht dementerend en zit de hele dag in een rolstoel met doorzitwonden tot gevolg. Bij ieder bezoek zegt mama: ik wil dood”.
“Bij ieder bezoek zegt mama: ik wil dood”
In dezelfde krant (3 oktober 2023) doet dhr. Van Wassenhove zijn beklag. Hij kan het weten want zijn moeder is opgenomen in een rusthuis in de Brusselse rand. Hij schrijft vol ergernis: “Wij vonden moeder in haar fixeerstoel met een door urine doorweekte rok. Niemand weet hoelang zij daar al zat. In te veel rusthuizen wordt grens van het aanvaardbare, zelfs van het menselijke al lang overschreden. Een beschaving onwaardig”.
Er zijn niet alleen individuele getuigenissen. Een VRT-Pano reportage (2017) van de jonge journalisten Lina Nasser en Kevin Calluy was een eyeopener, een klassieker over dit thema.
Anderhalve maand gingen ze in zeven commerciële rusthuizen werken als vrijwilliger-undercover. In de reportage schetsten ze letterlijk stinkende scenes waarin sommige ouderen terecht kwamen, met veel confituur boterhammen en gehakt. In plaats van meer gevarieerde voeding te geven krijgen de bewoners bijvoeding waar ze extra moeten voor betalen.
En vooral niet te vergeten, de eenzaamheid van sommige ouderen die naar de dood verlangen als uitweg voor hun miserabele toestand.
Wallenberg
Steeds meer wordt duidelijk dat winstbejag van de aandeelhouders van grote privé zorgbedrijven geen enkele goede kant heeft: niet voor de oudere bewoners, niet voor het personeel, zeker niet voor de belastingbetaler en voor de soevereiniteit van de gemeenschap over de ouderenzorg.
Het uitsluitend op winst gerichte privékapitaal voert al een aantal decennia zijn offensief in de controle, overnames en oprichting van privé verzorgingscentra en rusthuizen. Ook in Vlaanderen. Zo’n 20 procent is in handen van privégroepen. De rest is nog van de overheid of in handen van parastatale vzw’s voornamelijk uit de katholieke zuil. In totaal tellen we in Vlaanderen zo’n 80.000 oudere medemensen in rust-en verzorgingstehuizen.
Het uitsluitend op winst gerichte privékapitaal voert al een aantal decennia zijn offensief t.a.v. verzorgingscentra en rusthuizen
In 2020 werd het EQT, het investeringsfonds van de Zweedse familie Wallenberg eigenaar van de Franse rusthuisuitbater Colisée, die op zijn beurt eigenaar is van het Belgische Armonea. De familie Van den Brande lag samen met de familie de Spoelberch en de Mévius (AB InBev) aan de basis van Armonea (2008).
De holding van de Belgische bieradel kreeg, via zijn investeringsvehikel Verlinvest, de helft van Armonea in handen.
Maar Verlinvest haakte af toen Armonea overgenomen werd door het Franse Colisée. Colisée legde zo’n 550 miljoen euro op tafel om Armonea over te nemen. Zo werd de Franse groep de vierde grootste Europese speler in de ouderenzorg. De familie Van den Brande boekte een meerwaarde van bijna 65 miljoen euro op die transactie.
Armonea heeft heel wat oudjes onder zijn vleugels. Ze heeft in totaal 138 zorgcentra waarvan 86 in België, 17 in Duitsland en 35 in Spanje. Armonea behoort samen met Senior Living Group (Korian) en Orpea tot de grootste private spelers in Vlaanderen-België.
De familie Van den Brande behoort tot de jetset van het Vlaams kapitalisme. Haar investeringsvehikel Palmyra Brands is ook eigenaar van Orelia, dat zich richt op kleine en oudere rusthuizen. Verder heeft de familie ook participaties in de cementgroep Cemart, de fabrikant van alternatieve drankvaten Ecodraft, het modemerk Les Hommes en het verpakkingsbedrijf Mediap.
De Doodgravers
Een klassieker in de analyse van de privatisering van de ouderenzorg is het boek van Franse onderzoeksjournalist Victor Castanet Les Fossoyeurs (2022, De Doodgravers). Hij neemt de Franse Orpea-groep onder het vergrootglas. Het is de wereldleider in rust- en verzorgingstehuizen met 1.100 residenties wereldwijd.
De auteur beweert intimidaties ondervonden te hebben tijdens zijn opzoekingen. Halverwege zijn werk werd hij benaderd om te stoppen met zijn onderzoek. Hij zou daarvoor 15 miljoen euro krijgen van Orpea. Hij weigerde. Orpea zette ook privédetectives in om te achterhalen wie hij was, waar hij woonde, en vooral, om zijn bronnen te identificeren.
Enkele maanden nadat het boek verscheen werd de Franse overheid wakker. In maart 2022 erkende de administratieve staatsinspectie een deel van de beschuldigingen in het boek en diende een klacht in volgens artikel 40 van het Franse Strafwetboek.
“Als we de jaarsalarissen, premies en bonussen samentellen van de vele directeuren komen we tot het equivalent van 211.000 maaltijden”
Het onderzoek van Castanet deinde uit naar Zwitserland. Daar bevindt zich het inkoopcentrum van de Orpea groep. Een voormalige directeur van Orpea stelde dat: “als we de jaarsalarissen, premies en bonussen samentellen van de vele directeuren komen we tot het equivalent van 211.000 maaltijden. Voor een verpleeghuis van tachtig bewoners komen we zo tot een voedselbudget van 7 jaar met het geld van die salarissen”. Dit systeem is ook actief in de bevoorrading van paramedische producten.
Maar een even belangrijk mechanisme om gemeenschapsgeld door te sluizen naar de managers en aandeelhouders is de combinatie van juridisch aparte constructies voor gebouwen voor rust- en zorgsites samen met het organisaties voor het dagelijks gesubsidieerd beleid. Commerciële woonzorgcentra hangen met dure contracten vast aan vastgoedinvesteerders van wie ze de gebouwen huren.
Sprinkhanen
Het hoofdprobleem voor het personeel, de oudere bewoners én de staat is dat privé entiteiten in de rustsector financiële investeringsvehikels zijn voor rijke beleggers. Zij zien dat er een onuitputtelijke bron van inkomsten en winsten ligt. Hoe? Door enerzijds de (hoge) prijzen voor een kamer betaald door de bewoners en/of hun familie.
Vorig jaar schreef ene mijnheer Etienne Beerens naar aanleiding van de prijsstijging van een rusthuiskamer in Vlaanderen met gemiddeld 193,45 euro per maand het volgende:
“Volgens Johan Staes van VLOZO, de sectorfederatie van privé rusthuizen zou de overheid de toelage aan woonzorgcentra van 84 naar 100 euro per dag er persoon moeten optrekken. Dan zou de gemiddelde maandfactuur maar ongeveer 1.650 euro in plaats van 2.100 euro per maand zijn. Met andere woorden: de aandeelhouders willen niks van hun enorme winsten inleveren, en het geld moet maar opnieuw van de staat komen”. (HLN, 3/10/2023).
Kijk ook naar de besparingen op personeel, op paramedische uitrusting, en naar maaltijden met veel confituur boterhammen en gehakt. Anderzijds door miljoenen euro gemeenschapssubsidies van de staat.
Het boek van V. Castanet schetst hoe kunstmatig de schulden worden opgestapeld. Een faillissement dreigt, de winsten zijn binnen gerijfd. Van een rustige oude dag in een privé rusthuis is geen sprake meer. De oudjes en het personeel leven met het zwaard van Damocles boven hun hoofden: het failliet. In Frankrijk, maar ook in ons land.
De winsten van de private spelers zijn een enorme aderlating voor het geld van de staat (subsidies), van het uitgebuit personeel (te weinig in aantal en onderbetaald) en de rusthuisbewoners (te hoge tarieven). De zwerm sprinkhanen strijkt neer, eet het gewas en vliegen, vol gevreten, naar het volgende veld. Het is een plundertocht.
De privéwinsten zijn een enorme aderlating voor het geld van de staat), van het uitgebuit personeel en van de rusthuisbewoners
We herinneren ons de moeilijkheden bij Senior Assist in 2017. Het privébedrijf baatte in Vlaanderen 34 centra uit. Het bedrijf was in handen van de heren Frank Bamelis en Bert Vanderschrick. De heren kwamen in moeilijkheden met hun centra en klopten aan bij de banken. De banken wisten dat de heren hun winsten hadden geplaatst in belastingparadijzen en weigerden leningen.
In mei 2017 titelde de zakenkrant De Tijd: “Achter de façade van Senior Assist schuilt een web van vennootschappen en dubieuse offshore constructies in belastingparadijzen”.
Lessen voor de Vlaamse regering?
Is het boven vermeld boek van Victor Castanet ook doorgedrongen in de Vlaamse regering? En kent de Vlaamse regering gelijkaardige voorbeelden in Vlaanderen?
De neoliberale regering Jan Jambon die alles wat “los en vast zit” wil privatiseren komt recent, ineens met een voorstel van decreet dat stelt dat winst maken in de zorg in het algemeen en de ouderenzorg in het bijzonder verboden is. Het gaat om het principe. De details zullen later uitgewerkt worden in ministeriële besluiten.
De Vlaamse minister van Welzijn Hilde Crevits (CD&V) stelt dat er geen maatschappelijk draagvlak is om winsten of meeropbrengsten te realiseren op de ouderenzorg. Bovendien wordt die zorg vooral gefinancierd door de Vlaamse overheid, zegt ze. Volgens de minister is het niet correct daar winst uit te puren.
We verliezen in dit verband niet uit het oog dat er een stembusslag is in juni en oktober. De CD&V staat er slecht voor. De partij weet dat haar traditionele achterban, de families van ouderen, kwaad zijn over de prijsstijgingen in de rusthuizen en de moeilijke arbeidsvoorwaarden van het personeel.
Daarenboven heeft de christendemocratie in recente decennia in de Vlaamse regering een sleutelrol gespeeld in het verschijnen van de multinationals in de ouderenzorg.
Vraag: hoe komt het dat de neoliberale Vlaamse ministers die bijna religieus de ‘vrije markt’ belijden, deze aanval op het privaat winstdogma steunen? De kans is groot dat de ‘details’ van het decreet na de verkiezingen van 9 juni ingevuld worden. Het risico is groot dat dit voorstel van decreet niet veel meer dan ‘window-dressing’ is, een electorale stunt is. En na 9 juni in de vergetelheid zal geraken.
Het is bewezen dat publieke rust- en verzorgingstehuizen, met inspraak en controle van oudere bewoners, personeel en vakbonden, beter presteren
Alleen een volgehouden strijd van het sociaal middenveld, samen met na de verkiezingen hopelijk een versterkte linkse en progressieve oppositie in het Vlaams parlement, kan de mogols van de multinationals “van het erf verjagen” of ten minste onder gemeenschapscontrole brengen. Immers, het is bewezen dat publieke rust- en verzorgingstehuizen, met inspraak en controle van oudere bewoners, personeel en vakbonden, beter presteren.
En het belangrijkste: overheidssubsidies zijn dan geen aderlating die verdwijnt in de zakken van aandeelhouders in belastingparadijzen. Miljoenen euro’s blijven zo in de Vlaamse economie waar ouderen decennialang aan bijgedragen hebben.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
