Op de COP28 hebben een aantal landen onder leiding van de VS een oproep gelanceerd om het aandeel van kernenergie in de wereldproductie van elektriciteit te verdriedubbelen. Onderzoeksjournalist Karl Grosmann schreef een stevige repliek in zijn artikel Nuclear Power Pushing at the UN’s COP28 Climate Change Conference.
Aviel Verbruggen las het en vult het aan met eigen opmerkingen, een samenvatting van de stelling die hij uitwerkt in zijn boek Energie- en klimaatbeleid ontluisterd – Democratische omwenteling tegen neoliberale doorbraak.
Zijn besluit: “Het is raadzaam de schijnwaarheid atoomkernenergie zo snel mogelijk uit te doven voor een volgende ‘niet voor mogelijk’ verklaarde atoomcatastrofe een zoveelste grote menselijke tol eist”.
Georkestreerd lobbying door het IAEA
Atoomkernenergie is het bijproduct van de atoomwapenindustrie. Vanaf 1941 besteden de VS omvangrijke middelen aan de ontwikkeling van atoomwapens voor zijn dominante militaire overmacht over de wereld. In augustus 1945 vernietigen twee VS-atoombommen de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki.
Na de oorlog ging de financiering van de atoombewapening onbegrensd door. Bijna alle publieke onderzoeksgeld passeerde de Atomic Energy Commission (AEC)1. De enorme bestedingen aan atoomwapens werden vergoelijkt door breder onderzoek en door de wet E=m2 ook toe te passen voor opwekking van elektriciteit.
Albert Einstein2 was zeer kritisch voor deze techniek om water te koken3. Macht en bezit hebben wijsheid overvleugeld, zodat massaal geld uit de staatskas bleef stromen. Ook de privésector mocht nu atoomtechnologie toepassen.
Postzegel 1955. Public Domain
In 1953 opende het programma Atoms for Peace van president Ike Eisenhower de wereldmarkt voor VS-bedrijven. In 1957 werd het Internationaal Atoomenergieagentschap IAEA opgericht, dat werd betaald door de staatskassen van de aangesloten landen.
Het IAEA heeft twee tegenstrijdige opdrachten: promoten én controleren van atoomactiviteiten. Het IAEA is echter vooral advocaat en lobbyist voor de atoomkernenergie4. Gedurende dertig jaar (1945-1975) ging quasi alle geld voor energieonderzoek naar de ontwikkeling atoomtechnologie.
Geen andere technologie heeft ooit zo lang en zo enorm veel openbaar geld en steun ontvangen. Alle mogelijke soorten reactoren en brandstofcycli (en hun afval) werden onderzocht, ontwikkeld en getest. De uiteindelijke resultaten qua vreedzame toepassingen zijn altijd enorm ondermaats gebleven.
Het IAEA is vandaag regisseur van het toneelstuk Nucleaire Renaissance, opgezet om nieuw leven te blazen in deze economisch wegkwijnende activiteit. Als internationaal instituut beweegt het zich daartoe vlot op het mondiale beleidstheater.
De klimaatovereenkomst COP21 (Parijs, 2015) muntte uit in vaagheid. Zo kregen bijvoorbeeld fossiele brandstof, olie, gas, steenkolen … er geen vermelding in. Alleen Art.16§8 van die overeenkomst is niet vaag: het IAEA krijgt voortaan het recht aanwezig te zijn op alle komende COP-klimaatconferenties.
Het mollenwerk van IAEA in Werkgroep III van het VN-IPCC-klimaatpanel5 is nog straffer. In zijn rapporten van 2014, 2018 en 2022 heeft het IAEA de essentiële IPCC-missie verbroken door alleen literatuur pro-atoomkernenergie aan bod te laten komen6.
Zo slaagde het IAEA erin beleid steunend op de kromme driepikkel “hernieuwbare energie, nucleaire, koolstof opvang en opslag” telkens opnieuw te behouden. Jim Skea7, voorzitter van die Werkgroep III leefde in 2022 zelf de IPCC-regels niet na door formeel ingediende commentaren op de atoomontwerpteksten te negeren.
Er is hier werk aan de winkel voor kritische onderzoeksjournalistiek.
Atoomenergie, een dood paard
Karl Grossman beschrijft in zijn artikel hoe atoomkernenergie op COP28 aan bod komt. Er zit een pakket beweringen in de uitleg van het IAEA die het label ‘gebakken lucht’ verdienen. Daarnaast zit er een stapel voorstellen en verzoeken in, zoals een nieuwe “hold-up” op de kassen van naïeve regeringen en internationale financiële instellingen.
Samengevat: niets nieuws onder de zon, gewoon voortdoen met wat al bijna 80 jaar aansleept. Zo is er bijvoorbeeld de campagne Build Nuclear Now, een kopietje van de gelijknamige campagne uit de jaren 1970. Die is doorspekt van financiële katers, waarvan de eeuwige afvalstaart zo snel als mogelijk naar de overheid wordt doorgeschoven8.
Geen enkele privé-investeerder wil nog eigen geld in atoomkernenergie stoppen. Nuscale, het VS-vlaggenschip van de lobby achter de Small Modular Reactors (kleine kernreactoren, SMR), heeft al de handdoek in de ring geworpen. CEO van Nuscale John Hopkins stelde immers vast dat hij “op een dood paard zat”.
“Wie op een dood paard zit, kan beter afstijgen”, gezegde van het Sioux-volk
Na zijn beschrijving van dit COP28 theater laat Grossman er enkele kritische stemmen over aan het woord. Harvey Wasserman, Mark Jacobson en Michael Lee zijn niet mals. Dit is “meer dan onzin”, “het stomste beleidsvoorstel, ooit gezien”, “atoomenergie is geen laag-koolstofoplossing”.
De IAEA gebruikt nog steeds het logo van Atoms for Peace. Foto: IAEA/CC BY-SA 2:0
Sterker nog is de beoordeling van vier voormalige insiders van de wereld van de atoomenergie uit de VS, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Zij stellen het zo: “De centrale boodschap, die telkens opnieuw wordt herhaald, dat een nieuwe generatie atoomenergie proper, veilig, slim en goedkoop zal zijn, is fictie. De realiteit is het tegendeel, dit is een zeer complexe technologie met de kans op enorme schade.”
Zij weerleggen uitgebreid het narratief van atoomenergie als bijdrage aan de oplossing van het klimaatprobleem. Tenslotte wijst paus Franciscus er op dat “politieke verandering” nodig is voor de ecologische transitie die moet bestaan uit “energie-efficiëntie, hernieuwbare bronnen, de uitschakeling van fossiele brandstoffen en opvoeding in levensvormen die minder afhankelijk zijn van de fossiele energie”.
Aanvulling voor hardhorenden
Graag vul ik deze kritiek9 op de atoomenergie aan met verduidelijking van twee zaken.
Ten eerste: elektriciteit uit atoomkerncentrales botst met het oogsten van elektriciteit uit zonlicht, wind en water. Ze zijn onverenigbaar in een elektrisch systeem, zodat het succes van de een het bankroet van de andere veroorzaakt10.
Het is kiezen tussen atoom of zon voor productie en netontwikkeling. Dit is duidelijk als het inzicht is doorgesijpeld dat hernieuwbare elektriciteit vooral van onderuit moet komen, verenigd in lokale slimme netten met voorzieningen voor stabiliteit en opslag van energie.
Ten tweede: atoomkernenergie is een economisch-financiële draak, welke nieuwe vondsten er ook zouden bijkomen om water te koken met het splitsen of smelten van atoomkernen.
Er bestaat niet één ethisch, sociaal, financieel, economisch, politiek, technisch argument om nog één uur langer, één euro meer te besteden aan atoomkernenergie. Spijtig genoeg zal dit niet kunnen, want er wacht jou, vooral jonge lezers, een atoompassief dat blijvende aandacht en geld zal opslokken.
Ondanks de ronkende beloften die in de jaren 1950-60 werden gemaakt dat er snel een oplossing zou komen voor al dat atoomafval, heeft anno 2023 geen enkele atoomstaat er een werkbare oplossing voor. Diep in de huid van Moeder Aarde wegstoppen, is zowat het enige dat hen overblijft. Het is een non-oplossing die tevens nog veel meer problemen bevat dan tot dusver werd gedacht.
Vandaag wel mogelijk en nodig zijn daarentegen forse ingrepen voor de onmiddellijke uitdoving van de schijnwaarheid atoomkernenergie. Het is raadzaam die ingrepen te doen voordat een volgende nooit mogelijk verklaarde atoomcatastrofe opnieuw een grote menselijke tol eist.
Notes:
1 Zo bekwam ondermeer wetenschapper John Nash (1928-2015) financiering van de AEC voor zijn onderzoek in speltheorie. In 1994 ontving hij de Nobelprijs Economie (zie de film A Beautiful Mind uit 2001).
2 In 1948 heeft Albert Einstein (1875-1955) met zijn collega’s het Bulletin of the Atomic Scientists opgericht, tot vandaag een bron van onafhankelijke topkwaliteit informatie.
3 Nog te weinig geweten, het is niet kernsplitsing die elektriciteit opwekt. De hitte opgewekt door kernsplitsing wordt omgezet in heet water dat op zijn beurt stoomturbines doet draaien. Dat water dient tegelijk als buffer om de hitte van de kernsplitsing niet uit de hand te laten lopen, zoals gebeurde in de kerncentrales van Three Miles Island (VS) , Tsjernobyl (Oekraïne, toen in de Sovjet-Unie) en Fukushima (Japan).
4 Dit geldt ook voor het Belgische Studiecentrum voor Kernenergie in Mol. Zie De Standaard 4 dec. 2023, p. 26-27.
5 Het VN-klimaatpanel IPCC omvat drie werkgroepen: I. klimatologen rapporteren over het klimaat en de klimaatverandering; II. wetenschappers beschrijven daar de impact van; III. economen en beleidsmensen bespreken mogelijkheden voor de vermindering van de uitstoot van broeikasgas. Deze laatste werkgroep III is dooraderd van neoliberale denkschema’s en lobbypraktijken, zoals nu tijdens de COP28.
6 Zie Aviel Verbruggen, Pricing Carbon Emissions, Routledge, 2021, p. 106-111.
7 Jim Skea werd recent gepromoveerd tot IPCC-voorzitter. Hij verdedigde de voorzitter van de COP28 in Dubai Al Jaber op een persconferentie van 4 december 2023 door zijn uitspraken te bevestigen over fossiele energie als ‘wetenschappelijk onderbouwd’. Deze ‘wetenschap’ van IPCC Werkgroep III is zeer twijfelachtig.
8 Op vlak van het doorschuiven van de kosten naar de overheid (en het behoud voor zichzelf van de winsten), dus naar de belastingbetaler heeft ENGIE België een hoofdvogel geschoten en is die overwinning nu legaal aan het betonneren.
9 Zie Hoofdstuk 4 van het boek Energie- en klimaatbeleid ontluisterd – Democratische omwenteling tegen neoliberale doorbraak voor een vollediger beeld.
10 Opwekking van water-, zonne- en windenergie kan af en aan gezet worden naargelang de omstandigheden. Kernenergie kan dat niet, kernenergie vereist een permanente en hoge productie, het is altijd grootschalig en vergt enorme veiligheidsinvesteringen. Bovenal, kernenergie vereist grote bedrijven, terwijl water, zon en wind zelfs met kleine kmo’s en met niet-winstzoekende coöperatieven mogelijk is, anathema voor winstzoekende multinationals.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
“Franse kernenergie? Ongelooflijk dat hun leugencam... 
