“Mediavrijheid en vrije meningsuiting zijn een groot goed, maar als diegenen met de diepste zakken bepalen wat waar en vals is, wat feiten en leugens zijn, komt de democratie in gevaar.” Je moet al enkele jaren op je teller hebben staan, voordat de naam Guido Van Liefferinge een belletje zou kunnen doen rinkelen. Hij begon zijn loopbaan in de pers bij Het Laatste Nieuws, richtte begin jaren 70 het jongerenblad Joepie op en was ook de bezieler en oprichter van het populaire weekblad: Dag Allemaal. Ondertussen heeft Van Liefferinge zich al enkele jaren teruggetrokken uit pers en medialand, maar uit het boek blijkt dat hij medialand blijft bestuderen en er uitgesproken en onderbouwde meningen over heeft.

Van Liefferingen neemt je in drie delen mee doorheen de recente geschiedenis van ons medialandschap. Het is een verhaal van steeds meer concentratie en steeds grotere winsthonger waarbij de burgers (lezers, kijkers, luisteraars, …) opschuiven van ‘te informeren burgers’, via ‘aan te spreken doelgroep’ tot ‘handelswaar voor marketing’.

Vandaag zijn lezers, kijkers, surfers, … niet langer de doelgroep waarvoor men media maakt. De mediaconsument is het product waarvan men via cookies, pixels, trackers en allerlei slinkse manieren hun hele leven in kaart brengt. De belangrijkste troef van mediahuis DPG (VTM, De Morgen, Het Laatse Nieuws, Dag Allemaal, …) is dat ze in het Nederlands taalgebied beschikt over de meest uitgebreide databank met gegevens van ons online gedrag. Die positie maakt dat DPG mediahuis een unieke positie heeft naar adverteerders en marketeers toe. De inhoud die gemaakt wordt, heeft niet als bedoeling om te informeren, maar moet dienen om kliks te genereren die op hun beurt data opleveren over wie jij bent en waarvoor jij wanneer aanspreekbaar bent voor de marketeers.

Niets nieuws hoor ik sommige mensen zeggen. Noam Chomsky formuleerde immers al in 1988 in het standaardwerk ‘Manufacturing consent’ hoe reclame één van de belangerijkste redenen is die maken dat onze media verworden tot een propaganda-machine. In 2004 formuleerde TF1 mediabaas Patrick Le Hay dat als volgt: “Wij verkopen aan onze klanten een massapubliek, een groot aantal individuen dat vatbaar is voor een reclame boodschap. Wat wij verkopen aan Coca-Cola is beschikbare tijd van het menselijk brein”.

Maar Chomsky had geen glazen bol en kon niet voorspellen hoe nefast en indringend de komst van nieuwe technologie en sociale-media zouden zijn voor het medialandschap. Van Lieferninge onderzoekt die nieuwe technologie en schetst hoe de winsthonger van mediagiganten als Facebook, en meer lokaal DPG, onherroepelijk leiden tot “alternative facts” en media die haat en verdeeldheid zaaien.

Je kan het boek lezen als een noodkreet, een oproep, om het debat aan te gaan over waar het met onze pers en media heen moet. Om die noodkreed kracht bij te zetten, besluit het boek met een citaat van journaliste Maria Resa. Ze won in 2021 samen met Dimitri Muratov de Nobelprijs voor de Vrede.

‘Wat we vandaag zien, is een langgerekte doodsstrijd van de democratie. Elke ondemocratische maatregel, hoe minimaal ook, verzwakt de democratie. En eens er voldoende dergelijke maatregelen zijn, is de democratie zo verzwakt dat ze sterft. Onze grootste nood vandaag is de haat en het geweld te keren, het toxische slib dat ons achtervolgt in ons informatie-ecosysteem.’

Beide nobelprijswinnaars werden door collega journalisten, ook in onze persorganen en media, bejubeld. Over het boek van Van Liefferinge blijft het in diezelfde pers en media dan weer opvallend stil. Hier en daar is er een journalist die aan zijn mediabaas wil bewijzen dat hij/zij een een trouwe soldaat is door op sociale media een karaktermoord te plegen op de auteur, maar veel verder zijn we nog niet geraakt.

Het boek wil het debat openen door de problemen scherp te stellen. Ik zou hier nu kunnen opsommen waar ik het allemaal niet mee eens ben in het boek en uitleggen waarom ik dat vind. Maar sta me toe die opdracht door te geven aan mijn collega’s uit de reguliere pers. Het zou goed zijn dat er wordt ingegaan op de inhoud en dat het debat eindelijk eens met open visier wordt gevoerd.

Het boek is een aanrader en eyeopener voor iedereen die bekommerd is over pers, media en democratie, bovendien leest het als een sneltrein. Of om Zuckerberg te plezieren: Vijf redenen om je naar de boekhandel of bibliotheek te reppen om Fuck The media, red de pers te lezen.

• Een thriller die leest als een sneltrein
• Het media establishment wil niet dat je weet wat in het boek staat
• Ontdek het verschil tussen pers en media
• Griezel bij de drijfveren achter Facebook en andere sociale media en hoe deze doordringen tot het diepste wezen van ons menselijk zijn.
• Ontdek hoe jij het product bent geworden dat media doorverkoopt aan de reclamewereld.