Het brengt ons recht naar Jan Blommaert, van wie als hommage enkele korte eerder gepubliceerde teksten zijn opgenomen. Het brengt ons ook naar Antonio Gramsci, de Italiaanse marxistische denker waar Zahidi en Vanderbeeken in de inleiding naar verwijzen. Wie erin slaagt om zijn eigen terminologie gangbaar te maken en als neutraal te laten aanvoelen is al bezig de culturele hegemonie te verwerven.

In het geval van de Vlaamse beweging gaat het al lang niet meer om het vrijwaren van de rechten van Nederlandstaligen in België, maar om het doordrukken van een neoliberale en conservatieve visie op hoe onze maatschappij in elkaar moet zitten. Culturele tegenstellingen worden uitvergroot om klassentegenstellingen te verbergen.

Hoog tijd dus om een tegendiscours op punt te zetten. De ideologische keuzes van N-VA en Vlaams Belang moeten als keuzes aangeduid worden, niet als algemene waarheden. En het antwoord ligt niet enkel in andere opties binnen een cultureel discours, maar vooral in een nieuwe focus op klassentegenstellingen.

Dansen met het Vlaams Belang

Een eerste deel verzamelt bijdragen die ontmaskeren hoe de Vlaamse Beweging een Vlaamse identiteit wil construeren. Een erg sterke bijdrage vind ik het artikel van Michelle Graus, voorzitter van ACOD-VRT. Zij ontleedt de huidige beheersovereenkomst van de openbare omroep. Daarin staat dat de VRT ‘een breed palet aan opinies van externen (moet laten) komen’.

Nu Vlaams Belang en N-VA samen de meerderheid van de raad van bestuur van de VRT uitmaken betekent dat: in de nieuwsuitzendingen moeten rechtse stemmen de kans krijgen om hun ideeën over cultuur en economie minstens gelijkwaardig aan bod laten komen als ‘linkse’ personaliteiten. Hoe kan de redactie van een actualiteitenmagazine of praatprogramma dat anders zien dan inmenging in hun redactionele keuzes?

Zelfs een programma als ‘De Ideale Wereld’ wordt op de vingers getikt als komiek Geert Hoste een grap maakt over het Vlaams Belang. De voorzitter van die partij mag dan weer wel in volle verkiezingstijd een dansje dansen op Ketnet.

Zelfs een programma als ‘De Ideale Wereld’ wordt op de vingers getikt als komiek Geert Hoste een grap maakt over het Vlaams Belang.

Graus toont ook aan hoe sterk de beheersovereenkomst mee geschreven is door Christian Van Thillo, CEO van DPG Media, het bedrijf achter VTM, Het Laatste Nieuws en De Morgen. Hier zien we dus hoe een cultureel discours in functie staat van een economische visie, niet eens de vrije markt als dusdanig maar wel degelijk de prioriteiten van één specifiek bevriend privébedrijf.

Deniz Agbaba, vakbondssecretaris en voorzitter van Groen Brussel, ontleedt in haar bijdrage het idee van de ‘bezorgde burger’, de persoon die ‘vergeten en genegeerd’ zou worden door de overheid. In het discours van N-VA’ers zoals Theo Francken blijkt die burger zich vooral zorgen te maken over gekleurde jongeren, het offerfeest of de naleving van de coronamaatregelen in Molenbeek. De ‘bezorgde burger’ is een groep kiezers waarvoor Vlaams Belang als N-VA onder elkaar strijd voeren.

Agbaba stelt tegenover die ‘bezorgde burger’ van rechts een heel andere bezorgdheid, namelijk die om het lot van vluchtelingen in nood, lage lonen, werkonzekerheid of het klimaat. De oorzaak van die ongerustheid ligt bij het huidige economisch systeem.

Neoliberale dogma’s

In het tweede deel gaan de bijdragen dieper in op het economisch programma van N-VA en Vlaams Belang, en de berichtgeving over economische thema’s in de media. Het neoliberalisme werd tot aan de bankencrisis in 2008 nauwelijks in vraag gesteld. Zoals Vanderbeeken en Zahidi in hun introductie op dit deel zeggen: ‘Zelfs het juist benoemen van wat het is en zelfs dat het bestaat, werd lang bestreden.’

Dat leidt tot een aantal dogma’s over de rol van de overheid, de kostprijs van publieke diensten en de morele verplichting van alle (goede) Vlamingen om hard te werken in loondienst of als zelfstandige. Tegenstemmen, zoals demograaf Patrick Deboosere die een andere stem laat horen in het debat over de vergrijzing, worden als wereldvreemd en belachelijk weggezet. Christophe Callewaert duidt in zijn bijdrage de agressie waarmee rechtse opiniemakers de aanval op dissidente stemmen zoals Deboosere uitvoeren.

In dit tweede deel vallen ook enkele fijne bijdragen van Olivier Pintelon op. In korte passages maakt hij komaf met typische rechtse beelden. De Vlaming die werkt, spaart en onderneemt blijkt gewoon een nieuwe naam voor de happy few te zijn, die zeker gevrijwaard moeten blijven van een belasting op hun vermogen.

Het heil dat van een flexibele arbeidsmarkt moet komen is vooral de winst van de ondernemingen die gemakkelijker hun personeel willen kunnen ontslaan. En rechts neemt ook de automatische loonindexering en loonsverhogingen door anciënniteit onder vuur. Voor Pintelon is dat niets minder dan een hold-up op de portemonnee van Jan Modaal.

In deze bijdragen toont het boek zich zeer waardevol voor wie in zijn buurt, vriendenkring of werkomgeving een tegenstem wil laten horen.

De Vlaming die werkt, spaart en onderneemt blijkt gewoon een nieuwe naam voor de happy few te zijn.

Beschaving in verval

Het laatste deel van het boek gaat in op de strijd die rechts voert tegen iedereen en alles wat anders is of denkt. De klimaatactivist, de moslim, al wie zichzelf woke noemt of het van anderen toegeworpen krijgt, en natuurlijk de cultuurmarxisten, wie of wat dat ook zijn.

Ico Maly opent dit deel met een analyse van het antiverlichtingsdenken van opiniemakers en politici als Bart De Wever, Joachim Pohlmann, Marine Le Pen en Thierry Baudet. Steeds weer hangen zij een beeld op van een westerse beschaving in verval, normen, identiteit en waarden die te grabbel liggen en oprukkende decadentie.

Maly toont aan waar de vijanden gezocht worden. Een vermeende elite die weigert om de verworvenheden van het westen te beschermen, maar ook de democratisering van het hoger onderwijs en de generatie van mei ’68 die volgens Pohlmann het ‘grote Europese cultuurideaal vernietigde’.

Tegenover die decadentie zetten deze opiniemakers het beeld van een weerbare en trotse mens. Denk aan de trainingskampen van Schild en Vrienden, maar ook aan politicoloog Jonathan Holslag, die voor patriottisme en een sterk leger pleit.

Tegendiscours

De beste bijdragen van ‘Debatfiches van de Vlaamse Elite’ bieden de lezer elementen van een tegendiscours, een geloofwaardig alternatief verhaal waarmee je rechts Vlaanderen weerwerk kan bieden. We denken dan aan de verschillende bijdragen die we hierboven bespraken, maar bijvoorbeeld ook aan de teksten van Anna Vleesschouwers, Rudi Laermans, Thomas Decreus, Rachida Lambrabet en de samenstellers Robrecht Vanderbeeken en Karim Zahidi.

Het boek toont zeer helder de noodzaak van zo’n tegendiscours aan. Alles begint met het project van de tegenstander goed te omschrijven en bij naam te noemen: neoliberaal en cultureel conservatief. Om te kijken wie het discours uitzet, en wie ervan profiteert. Zo pas kunnen we het vanzelfsprekende in het verhaal van Vlaams Belang en N-VA in vraag stellen, en een alternatief op punt zetten.`

Alles begint met het project van de tegenstander goed te omschrijven en bij naam te noemen.

De inzet is groot. Het tegenhouden van een rechtse verkiezingsoverwinning in 2024 is enkel de eerste stap. Meer duurzaam is dat we elkaar leren naar boven te stampen in plaats van naar beneden. Dat we van diversiteit als verrijking genieten, de grote uitdagingen van deze tijd samen aangaan en het belang van de hele werkende klasse leren verdedigen. Dit boek is voedsel voor wie zich voor een beter Vlaanderen en België wil inzetten.

Debatfiches van de Vlaamse Elite verscheen bij EPO