Nieuws, Afrika, Cultuur, Congo, Recensie, Koloniale geschiedenis, Eerste Wereldoorlog, Boekrecensie -

‘Loopgraven in Afrika’: Lucas Catherine onderzoekt onontgonnen gebied

Tussen de kanjers studies over de Eerste Wereldoorlog, die de boekenplank in het herdenkingsjaar sieren, dreigt Lucas Catherines 'Loopgraven in Afrika (1914-1918)' in de vergeethoek te raken. Waar vele publicaties het oude bekende verhaal herkauwen, onderzoekt Catherine echter onontgonnen gebied.

dinsdag 17 december 2013 10:00
Spread the love

Beschikte België over een koloniaal leger? Werd het ingezet in de Eerste Wereldoorlog? Stuurde België zoals Frankrijk en Engeland ook zwarte soldaten naar het front? Bestaat er een namenlijst van gesneuvelde zwarte soldaten? Is het überhaupt mogelijk om het verhaal van deze oorlog te vertellen vanuit een zwart Afrikaans standpunt?

Belangrijke vragen, die niet alleen de historici zullen boeien. Is Loopgraven in Afrika wat dikte betreft minder imposant dan andere oorlogsboeken, in belangrijkheid moet deze uitgave voor niets of niemand onderdoen.

Dat het Franse en het Britse leger in de Eerste Wereldoorlog koloniale onderdanen heeft ingezet, is algemeen bekend. Minder geweten is dat ook België zijn Congolese troepen mobiliseerde. Niet om hen over te brengen naar het IJzerfront, maar om hen in Afrika zelf in te zetten voor de verdediging van de grondstoffenreserves in Oost-Congo.

Vanuit de naburige Duitse kolonies in Oost-Afrika, die maar weinig ertsen rijk waren, vormde het Duitse koloniale leger een bedreiging voor Congo. Op het Kivumeer had België het overwicht. Maar dat was niet het geval op het Tanganyikameer, waar de Duitsers een kleine oorlogsvloot onderhielden.

Om de kolonie te verdedigen, zette België een eigen Congolese weermacht in. In de loop van de Eerste Wereldoorlog veroverden deze troepen op de Duitsers een terrein dat vijf maal groter was dan België.

Het is echter een illusie te geloven dat deze soldaten op respect konden rekenen vanuit België. De racistische vooroordelen bleven. De zwarte soldaten werden behandeld als tweederangssoldaten en contact met blanken was verboden.

Zowel de toenmalige gouverneur-generaal als koning Albert I waren tegen Congolese soldaten aan de IJzer onder meer omdat ze vreesden dat de zwarte soldaten gevaarlijk zouden zijn voor Europese vrouwen, gezien hun seksuele potentie. Dat we de koloniale onderdanen nodig hadden om de oorlog te voeren en te winnen, wou men zeker niet toegeven.

Loopgraven in Afrika reconstrueert een bijzonder interessant militair verhaal in het gebied van de Grote Meren met oog voor de machtsverhoudingen van toen. Dit boekje van een honderdtal bladzijden levert ook verrassend sociologisch materiaal. Zo bleken de Congolese soldaten meestal vergezeld te zijn van hun vrouwen, die soldij kregen uitbetaald. Hoeveel het er waren, is echter moeilijk te achterhalen.

Maar het boek beperkt zich niet tot de militaire gebeurtenissen in de Oost-Afrikaanse regio. Auteur Catherine situeert de veldslagen in het bredere kader van de industriële oorlog, die de Eerste Wereldoorlog was. Hij gaat ook in op de ideologische beperktheid van de verslaggeving van toen.

Het fotomateriaal toont een propere oorlog, met nauwelijks een beeld van de gesneuvelde zwarte soldaten. Al zijn er voldoende getuigenissen van Belgische officieren, toch worden de Congolese soldaten nauwelijks in de bronnen vermeld.

Het verhaal van de Afrikaanse oorlog werd in de Belgische oorlogsbronnen slechts heel uitzonderlijk opgetekend. Uit het beperkte materiaal distilleerde Lucas Catherine een boeiend en opmerkelijk vlot leesbaar historisch verslag.

Hopelijk vormt dit merkwaardige Loopgraven in Afrika de aanhef voor verdere studies. Waar een herdenkingsjaar goed voor is.

Dit boek kan je hier bestellen in onze shop!

take down
the paywall
steun ons nu!