Index on Censorship is een internationale organisatie, gebaseerd in het Verenigd Koninkrijk, die het recht op vrije meningsuiting verdedigt. Ze werd opgericht in 1972, oorspronkelijk om de verhalen van dissidenten achter het IJzeren Gordijn publiekelijk te maken.

De organisatie reikt jaarlijks de Freedom of Expression Awards uit aan personen die door hun moed en lef een inspiratie vormen voor mensen die vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel voeren. De vier winnaars van dit jaar zijn: Malala Yousafzai, het Pakistaanse meisje dat aangevallen werd omdat ze op de bres sprong voor onderwijs, de Syrische internetactivist Bassel Khartabil, de Zuid-Afrikaanse fotograaf Zanele Muholi en de Griekse journalist Kostas Vaxevanis.

Belastingontwijkers

Deze laatste publiceerde in oktober 2012 in zijn weekblad Hot Doc de Lagarde-lijst: een lijst van zo’n 2.000 rijke Grieken die belastingen ontwijken door hun geld op Zwitserse bankrekeningen te plaatsen.

De lijst is onderdeel van een veel langere lijst met rekeninghouders, die in 2010 is gestolen door een ex-medewerker van de HSBC-bank. Deze kwam vervolgens bij de Franse regering terecht, waarna toenmalig minister van Financiën van Frankrijk Christine Lagarde deze overhandigde aan haar Griekse ambtgenoot.

Wat er sinds die overhandiging in 2010 met de lijst gebeurde, is onduidelijk. De Lagarde-lijst dook pas weer op toen journalist Kostas Vaxevanis haar in handen wist te krijgen en ze in oktober 2012 publiceerde in het magazine waar hij als journalist werkzaam was.

Grote commotie volgde: in een land waar de bevolking al jaren gebukt gaat onder zware bezuinigingen is het nieuws dat er op grote schaal belasting wordt ontdoken een flinke kaakslag. Misschien nog onthutsender: waarom heeft de Griekse regering nooit iets met de lijst gedaan, als ze deze al sinds 2010 in haar bezit had?

Het publiceren van de lijst werd Vaxevanis echter niet in dank afgenomen: hij werd in zijn huis aangevallen en in november 2012 gearresteerd en voor het gerecht gesleept wegens het schenden van privacywetten. Hij is toen vrijgesproken, maar in juni van dit jaar moet hij weer voor de rechtbank verschijnen omdat de openbare aanklager een hernieuwde zitting eiste.

Deugdelijkheid van subjectiviteit

In de toespraak die Vaxevanis hield toen hij de award in ontvangst nam, zei hij onder andere het volgende: “Er is geen objectiviteit. Wat ertoe doet is de deugdelijkheid van onze subjectiviteit: hoe fatsoenlijk, eerlijk en professioneel we blijven in een wereld waarin alles relatief is. Hoe vastberaden we zijn om te vechten tegen misleidingen in deze wereld van overload aan informatie.”

“Het wordt vaak gezegd dat journalistiek het drukken is van wat anderen niet willen drukken. Al het andere is public relations. Dat moet gebeuren met respect voor mensenrechten en menselijke waardigheid. Desalniettemin moet het wel gebeuren.”

“De laatste jaren heeft journalistiek in Griekenland niets meer van doen met de waarheid. Een corrupte elite regeert het land. In het hart daarvan zitten ondernemers die geen verantwoording schuldig zijn. Ze doen wat ze willen en sluiten vaak akkoorden met de regering. De politici maken wetten alsof ze tot de maffia behoren, om de ondernemers te dienen. Uiteindelijk onthullen de journalisten niets.”

“Journalistiek vandaag gaat niet over het opnemen van feiten. Het moet een gevecht zijn tegen onmenselijkheid en onwetendheid.”

Over zijn proces in juni zegt Vaxevanis: “Ik weet niet wat de uitkomst van het proces zal zijn, maar als ik veroordeeld word, zal ik niet in hoger beroep gaan, maar vragen om in de gevangenis gezet te worden. Ik wil journalist zijn in een land dat niet bang is voor de waarheid. Ik geef om de waarheid van het volk, niet die van een kaste van corrupte politici en ondernemers. […] Zij willen journalistiek die gemuilkorfd is, wij willen sociaal betrokken en waarheidsgetrouwe journalistiek.”