In de afgelopen decennia zijn dergelijke gebruiken door de vernietigende droogtes in de Sahel bijna in de vergetelheid geraakt. Nu beleven ze een comeback. Volgens de US Geological Survey 2012 is er meer dan vijf miljoen hectare aan nieuwe bosaanplant, en neemt dit nog toe.
Boslandbouw
“Boslandbouw is de toekomst van landbouw in steppen en in sub-humide regio’s”, zegt Chris Reij van het World Resources Institute, een denktank in Washington. “In zuid-Niger, bijvoorbeeld, hebben boeren door nieuwe aanplant de kwaliteit van miljoenen hectares land verbeterd door bos aan te planten en bomen te vermenigvuldigen waarvan de wortels al onder hun land lagen.” Het effect over twintig jaar is enorm: “Meer dan 500.000 extra ton voedsel per jaar”, aldus Reij.
De aanplant van bomen is een onderdeel van de zogenaamde “evergreenlandbouw”. Deze vorm van natuurlijke landbouw werd ontwikkeld in de jaren tachtig, tijdens de hevige droogtes in de Sahel. De opbrengst van veevoer was ingestort en grote kuddes vee waren afgemaakt. Veel bomen in de regio waren verdwenen, omdat lokale gemeenschappen waren gedwongen om hun hout te kappen en te verkopen. De woestijn breidde zich uit.
Anaboom
Eeuwenlang hebben boeren bomen op hun land geplant als natuurlijke bemesters. Bomen voegen stikstof toe aan de grond. Daarnaast geven ze ook schaduw, wat de vochthuishouding verbetert in de lucht en in de grond. In de Sahel maken boeren voor de teelt van maïs en sorghum vaak gebruik van een unieke acaciasoort, ook wel bekend als anaboom (faidherbia albida).
De boom heeft de ongebruikelijke gewoonte om in het natte seizoen – als de gewassen groeien en zon nodig hebben – de bladeren te laten vallen, maar daarna uit te lopen. De bladeren en de schillen kunnen worden gebruikt als veevoer.
Toen wetenschappers de boom beter gingen onderzoeken, ontdekten ze een virtueel ecosysteem onder de grond, met wortels van verschillende soorten waardevolle inheemse bomen, klaar om geteeld te worden. De bomen groeien elk jaar vanzelf. Bij goed graasbeleid voor het vee, zodat de bomen tijd krijgen om te groeien, ondergaat het landschap een transformatie.
De gevolgen zijn niet alleen ecologisch. Overal waar het droog is, is er voedselonzekerheid, maar ook politieke instabiliteit. “Als je kijkt waar terrorisme en instabiliteit het meest acuut is, zie je de kaart van de steppen van Afrika en West-Azië”, zegt Dennis Garrity, VN-ambassadeur voor de steppen en hoofd van het World Agroforestry Centre in Nairobi.
De bevolking groeit snel in deze gebieden, terwijl het vruchtbare landoppervlak afneemt. Daarbij komt nog klimaatverandering, waardoor droogtes heviger zullen worden. “Dit is dus geen militair probleem, maar een multidimensioneel probleem waarbij voedselonzekerheid, economische onzekerheid en onderontwikkeling samenkomen”, aldus Garrity.
