Voor het eerst in de geschiedenis van de EU valt een meerjarenbegroting lager uit dan de vorige. Het originele voorstel van de Europese Commissie ging boven de 1000 miljard euro, maar nettobetalers als Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Finland en Nederland konden daar niet mee leven. Een compromis werd bereikt voor 960 miljard. Dat is (in reële termen) 3,5 procent minder dan in 2007-2013.

De kopstukken van de vier grootste fracties in het Europees Parlement – EVP, S&D, ALDE en De Groenen / Vrije Europese Alliantie – verwierpen in een gezamenlijk persbericht de ‘besparingsbegroting’ voor zeven jaar. “Dit akkoord zal de competitiviteit van de Europese economie niet versterken, maar verzwakken. Het is niet in het belang van de Europese burger”, luidt het.

“Dit is een begroting die is onderhandeld door 27 tapijtenhandelaars, niet door mensen met een visie”, fulmineert Europees Parlementslid Bart Staes (Groen). “Dit is een begroting van het verleden, niet van de toekomst.”

Volgens Staes wordt er te veel bespaard op toekomstgerichte maatregelen. “De Commissie stelde voor om minstens negen miljard euro te investeren in energie – in hernieuwbare energiebronnen en slimme elektriciteitsnetwerken. Daar is maar vijf miljard van overgebleven.”

“Er moet zogezegd geïnvesteerd worden in onderzoek en ontwikkeling, in de strijd tegen armoede, in een beter energienetwerk. Maar met een begroting die nauwelijks één procent is van het bruto nationaal inkomen van de Unie kan je geen mirakels verrrichten.”

Wat kost ons de EU?

De nationale bijdragen vormen twee derde van het EU-budget. Geen enkele lidstaat wil te veel bijdragen en dat houdt de inkomsten aan de lage kant. De rest haalt de Unie uit invoerrechten en een percentage van de BTW-inkomsten.

Als de meerjarenbegroting klopt, dan zal de Unie ons elk 256 euro per jaar kosten. Omgerekend per dag is dat 71 cent, de prijs van een croissant. Ter illustratie: vorig jaar moest in de Verenigde Staten elke burger 8.331 dollar afdragen aan de federale overheid.

Een correcte vergelijking is dat niet, want de totale belastingdruk ligt in de VS een pak lager dan in de gemiddelde EU-lidstaat. Maar het inkomstenplaatje toont wel aan hoe weinig de Unie gelijkt op een volwaardige politieke federatie als de VS.

Staes wil net als zovele Europarlementsleden af van een inkomstensysteem dat zwaar afhankelijk is van nationale bijdragen. Hij wijst op de oorspronkelijke Commissievoorstellen om een deel van de BTW en de kersverse financiële transactietaks als inkomsten te gebruiken, maar die nu van tafel zijn geveegd.

Op de kritiek dat er al te veel belastingen zijn, antwoordt hij: “Als de Unie nieuwe inkomstenbronnen heeft, dan gaat ze dat natuurlijk aftrekken van wat de lidstaten zelf al financieren.”

Gat in de begroting

Ondanks het verlaagde plafond van de begroting, wordt er meer gepland – 960 miljard euro ‘vastleggingen’ – dan kan worden uitgegeven – 908 miljard euro ‘betalingen’. Een Europese fiscal cliff, zo je wil.

Het tekort van 52 miljard euro zet kwaad bloed bij de vier grootste fracties. “Grote gaten tussen betalingen en vastleggingen zullen enkel tot moeilijkheden leiden in de toekomst en zullen de huidige problemen niet oplossen. Wij houden vast aan artikel 310 van het Verdrag dat een begroting in balans vereist”, staat in het gezamenlijke persbericht.

De fractieleider van de Europese liberalen Guy Verhofstadt tilt in een opiniestuk in De Standaard van 14 februari zwaar aan het gat in de begroting: “Van regeringsleiders die voortdurend (en terecht) zitten te hameren op begrotingsdiscipline is het onbegrijpelijk dat ze blijkbaar geen graten vinden in het maken van nieuwe schulden op Europees niveau.”

“Je moet rekenen op de middelen die je hebt om effectief beleid te voeren. Al de rest is een beetje windowdressing”, beaamt Staes. “In de begroting van 2012 was er ook een verschil tussen vastleggingen en betalingen. Op een bepaald moment bestond het risico dat de Erasmusbeurzen voor studenten niet meer zouden kunnen worden uitbetaald.”

“Het hele gedoe van een meerjarenbegroting is niet meer van deze tijd. We moeten ons de vraag stellen of we niet beter terugkeren naar het oude systeem, zoals het jarenlang heeft bestaan: jaar per jaar de begroting onderhandelen, rekening houdend met de noden en uitdagingen, en op basis daarvan een serieus beleid voeren”, dixit Staes.

Geheime stemming

De ontevredenheid over de nieuwe meerjarenbegroting zit diep. De voorzitter van het Europees Parlement, Martin Schulz (S&D), liet al de dag voordat het akkoord over de begroting werd bekendgemaakt, optekenen dat er een geheime stemming van het parlement gepland staat.

Die ongewone procedure zou verhinderen dat nationale regeringen hun Europarlementsleden onder druk zetten. De enige voorwaarde is dat minstens een vijfde van de parlementsleden erom vraagt.

De Britse conservatieve premier David Cameron vindt het idee van zo’n anonieme stemming alvast ‘totaal verkeerd’. “Europarlementsleden moeten transparant stemmen zodat ze verantwoording kunnen afleggen tegenover hun kiezers. Ze moeten niet alleen rekening houden met hun electoraat, maar ook met hun land dat zal lijden als het akkoord niet doorgaat”, aldus Cameron.

De stemming wordt verwacht binnen drie maanden.