Lagarde Christine official portrait 2011
Nieuws, Wereld, België, Imf, Tmd, Christine Lagarde -

Als Christine Lagarde eredoctoraat verdient, dan niet voor IMF-prestaties

We beleven de zwaarste mondiale financiële en economische crisis in tachtig jaar. En toch ontvangt maandag Christine Lagarde, de directeur van het Internationaal Muntfonds (IMF), een eredoctoraat van de KU Leuven. Als zij die eer al zou verdienen, dan zeker niet voor wat het IMF de jongste 35 jaar presteerde. In die periode kroonde het zich tot een kampioen in onderontwikkeling, en dat was allerminst de bedoeling van de oprichters.

maandag 29 oktober 2012 11:07
Spread the love

In de jaren dertig van vorige eeuw woedde de vorige wereldwijde crisis. De financiële crash van 1929 veroorzaakte een ongeziene economische ineenstorting en maatschappelijke ontreddering. Die mondden uit in het verdwijnen van bijna alle democratieën – weggespoeld door talloze dictaturen – en uiteindelijk in het inferno van de Tweede Wereldoorlog met ruim vijftig miljoen doden. Toen kon de mensheid eindelijk puin ruimen..

Het was een extreem duur betaalde les. Nooit zouden we mogen vergeten dat de economie een immense, bijna dierlijke kracht herbergt, maar dat samenleving en politiek dit dier moeten berijden en er de teugels stevig van vastnemen.

Dat was de reden waarom nog in volle Tweede Wereldoorlog in Bretton Woods het IMF en de Wereldbank werden opgericht. Samen moeten ze de wereldeconomie in goede banen leiden.

Toen wisten ze beter hoe het moest, een goede samenleving maken

Ze behoren tot de instrumenten van de in 1945 opgerichte Verenigde Naties. De wereld wilde weg van de verschrikkingen van de voorbije 15 jaar. Vooral de Veiligheidsraad moest oorlog voorkomen en vrede en veiligheid realiseren.

Al even belangrijk was de ambitie om de voedingsbodem voor conflicten te laten verdwijnen. Alle landen en volkeren moesten hun welvaartsmachines kunnen uitbouwen voor hun economische en sociale vooruitgang. Daarvoor waren IMF en Wereldbank nodig. Daarom kreeg de VN ook een Economische en Sociale Raad. Laat u dus niet te gauw wijsmaken dat wereldbestuur enkel voor naïeve dromers zou zijn, en dus onmogelijk. Onze grootouders en overgrootouders waren verstandiger dan wij.

Maar waar het op aan komt, is of IMF en Wereldbank, allebei gehuisvest in Washington, werkelijk mee besturen in het belang van de hele wereldbevolking. Vooral in de eerste decennia van hun bestaan lukte dat vrij goed. Nooit in de menselijke geschiedenis is de welvaart zoveel toegenomen en is ze tegelijkertijd ook zo verdeeld geraakt onder tal van mensen als in de dertig jaar na Wereldoorlog II.

Vrij algemeen aanvaard was de opvatting dat de economie best sociaal gecorrigeerd werd, en dat overheden – soms heel actief – konden tussenkomen in de productie en zeker in de verdeling van de welvaart, en in de uitbouw van publieke voorzieningen en sociale zekerheid.

Een wel heel eenzijdige globalisering

Maar de jaren zeventig laten een koerswending zien. IMF en Wereldbank – later vergezeld van de WTO – nemen het gangmakerschap van een wel zeer eenzijdige economische globalisering. Daarbij kunnen de markten niet vrij genoeg zijn, lijkt het wel alsof alles op aarde best in de handen van privébedrijven overgaat en houden samenlevingen en hun overheden zich bij voorkeur afwezig. Het is de zogenaamde Washington consensus.

De gevolgen blijven niet uit. Deze aanpak keldert bv. het welvarende Argentinië tot een arm land. In een interview voor Panorama in 2003 kreeg ik de IMF-vertegenwoordiger zo ver toe te geven dat het beleid was mislukt: “Het is waar, de middenklassen werden uitgedund… het was een economie die werkte, maar enkel voor heel weinigen.” Miljoenen vielen zonder inkomen. Als de Argentijnen het vandaag opnieuw beter hebben, is het omdat ze zich onttrokken aan de voogdij van het IMF.

Dat het communisme dood ging in Rusland en andere landen, gelukkig maar want het was economisch en ecologisch een ramp, en een aanfluiting van al te veel mensrechten. Maar de IMF boys en girls leidden het land allerminst naar een succesvolle sociaal gecorrigeerde markteconomie. Ze leverden het uit aan een maffiakapitalisme dat de rijkdommen plunderde en niets gaf om economie of samenleving. De hakbijl viel voor talloze onrendabele fabrieken, maar dat hele steden meteen ook hun ziekenhuis, brandweer en andere voorzieningen kwijt waren, neen dat hadden die ‘specialisten’ niet in de gaten.

Tal van Afrikaanse landen kregen structurele hervormingen aangesmeerd die later telkens nefast bleken voor hun ontwikkeling. In Senegal verzekerde de IMF-vertegenwoordiger mij: “Heel dikwijls wordt men pessimist omdat men op korte termijn denkt. Ik geef u rendez-vous over vijf eeuwen.” Maar dat kan men toch niet antwoorden aan zij die sterven van honger, reageerde ik. En na een lange stilte kwam het antwoord: ‘Neen, dat kan men niet zeggen.”

Al minstens 25 jaar vertellen tal van stemmen dat IMF, Wereldbank, al evenzeer de Europese Unie of later de Wereldhandelsorganisatie het spoor kwijt zijn: ze weten echt niet meer hoe we onze economieën best ontwikkelen in tijden van globalisering.

Een heel zwaarwegende en vlammende kritiek op het IMF beleid komt van Joseph Stiglitz, de Nobelprijswinnaar economie van 2001 en voormalig topeconoom bij de Wereldbank. Heel overtuigend beschrijft hij in zijn in 2002 verschenen boek Perverse globalisering hoe het IMF tientallen landen het slechtst denkbare economische beleid opdringt. Altijd opnieuw is het resultaat een veel diepere economische crisis dan zou moeten, veel meer werkloosheid, armoede en verloren welvaartsproductie.

Neen, de lessen zijn niet geleerd

Enkele jaren later vraag ik Stiglitz of al die kritiek iets verandert bij het IMF: “Ja,” is het antwoord, “maar de veranderingen zijn onbeduidend en echt veel heeft het IMF niet geleerd: niet dat vrijmaking van kapitaalmarkten economische groei hindert, niet over armoede door ongelijkheid, onvoldoende dat democratische participatie noodzakelijk is, niet dat een industriële overheidspolitiek belangrijk is, en wat het beweert over sociale bescherming en zekerheid meent het niet.”  

Tot vandaag zijn de lessen niet geleerd. Vanaf 2008 betalen ook Europeanen daarvoor een forse rekening. Na de financiële en economische crisis die de grootbankiers veroorzaakten vanaf 2007-2008, importeert ook Europa volop de nefaste praktijken van decennia IMF beleid. De Ieren, de Grieken, de Spanjaarden, de Portugezen, de Italianen, ze kunnen er intussen allemaal van meespreken.

En het enige wat wordt bereikt, is dat de economieën in elkaar donderen en de schuldenbergen nog verhogen. Onvergeeflijk is dat massaal veel jongeren niet aan een job geraken en hun toekomst verliezen. Het IMF heeft nooit aanvaard dat elke economie altijd ook sociaal moet zijn.

Lagarde en haar IMF tonen geen leiderschap

Nog is het niet gedaan. Even erg is dat het IMF ook die andere reeds heel lang woekerende crisis, de  ecologische crisis, maar niet lijkt te kunnen bevatten. Nochtans, economen kunnen niet anders dan zich neerleggen bij de wetten van de fysici. Onze planeet is eindig, en dus moet elke economische productiewijze – of ze wil of niet – zich neerleggen bij die biofysische grenzen. De economie is nu eenmaal een onderdeel van het begrensde ecosysteem aarde.

Het IMF heeft echter nooit de noodzaak van een werkelijke sociaalecologische economie aanvaard, laat staan ze helpen nastreven. Ze is allerminst de gangmaker van een wereld die de nodige welvaart zowel ecologisch duurzaam als sociaal rechtvaardig voortbrengt en verdeelt.

In Leuven en Kortrijk hebben ze het blijkbaar niet in de gaten. Maar er zijn dus heel grote vraagtekens te plaatsen bij het leiderschap van Christine Lagarde en haar IMF. Een eredoctoraat is meer dan voorbarig.

Deze bijdrage verscheen eerst op deredactie.beklik hier

take down
the paywall
steun ons nu!