“Deze historische overeenkomst bereidt de weg voor twee levensvatbare staten die vreedzaam met elkaar omgaan, een internationaal ideaal”, zei de Amerikaanse president Barack Obama.

“De leiders hebben gekozen om weer een belangrijke stap uit het conflict te zetten.” Obama feliciteerde de voormalige Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki, die namens de Afrikaanse Unie (AU) bemiddelde in het conflict dat in april nog bijna op oorlog uitliep.

Er waren verschillende gespreksrondes voor nodig, vanaf half augustus, resulterend in vier dagen van directe onderhandelingen in de Ethiopische hoofdstad Addis Ababa tussen beide presidenten, Omar al-Bashir van Soedan en zijn ambtgenoot Salva Kiir van Zuid-Soedan. Ze spraken af de productie en de export van olie te hervatten en een gedemilitariseerde zone in te stellen van 20 kilometer aan beide kanten van de gemeenschappelijke grens.

Zichzelf feliciteren

Maar over de meest gevoelige onderwerpen spreekt het akkoord zich niet uit: over de afbakening van betwiste grenzen en over de controle van de olierijke regio Abyei. “En dat is eigenlijk dus geen vooruitgang”, zegt de ervaren Soedan-expert Eric Reeves. “De internationale gemeenschap is zo ingenomen met de Afrikaanse Unie, het vredesproces en zichzelf, dat ze de prestatie ruimschoots overdrijft.”

Toen Zuid-Soedan na decennia burgeroorlog op 9 juli 2011 zijn onafhankelijkheid verwierf, nam het twee derde van de olievelden mee. Soedan behield echter de meeste infrastructuur voor verwerking, transport en exporthavens. Door onenigheid over de vergoeding die het noorden vroeg voor het gebruik van zijn oliepijpleidingen, besloot het zuiden in januari de olieproductie stop te zetten. Na negen maanden is slechts het ‘minimaal noodzakelijke’ bereikt, vindt Reeves.

Dat komt volgens hem doordat Al Bashir van de hardliners in Khartoem maar beperkte speelruimte kreeg. “De onderhandelaars gingen voor een minimale deal, om de diplomatieke druk van de ketel te halen en de olie te krijgen die ze zo wanhopig nodig hebben. Het noorden wil niet praten over grensonderhandelingen, en niet over Abyei – omdat ze geen poot hebben om op te staan! Ze hebben precies gekregen wat ze wilden, blijkt nu.”

Vernederend

Het echte nieuws over de onderhandelingen betreft eigenlijk de Afrikaanse Unie, vindt Reeves. De AU had een verregaand plan, waarbij een deel van de olieopbrengst uit Abyei naar het noorden zou gaan. Het zuiden wilde wel, maar het werd van tafel geveegd door het noorden.

“Dit was heel vernederend voor de AU-onderhandelaars”, zegt Reeves. Diplomatieke actie kan alleen nog maar het gevolg zijn van het inschakelen van de Vredes- en Veiligheidsraad van de AU, en als Khartoem opnieuw weigert, die van de VN.

“Bij elke stap – als ze Khartoem niet kunnen dwingen – verliest de AU geloofwaardigheid als een bemiddelingsmacht.”

Het huidige akkoord zal in de nabije toekomst wel standhouden, omdat beide partijen enorme economische prikkels hebben om zich ernaar te voegen. Maar de inflatie is meer dan 50 procent in beide landen, en het is de vraag of de oliekraan dit jaar al kan opengaan. De dreiging van instabiliteit blijft dus bestaan.