Er is hier niemand, behalve wij allemaal
Nieuws, Europa, Cultuur, Recensie, Roemenië, Oorlog, Boekrecensie, Er is hier niemand behalve wij allemaal, Ramona ausubel -

Romandebuut ‘Er is hier niemand, behalve wij allemaal’

Het debuut van Ramona Ausubel ontleedt groepsdenken in een Roemeens dorpje dat aan de vooravond van de oorlog terugplooit op een verbeelde realiteit.

donderdag 27 september 2012 16:40
Spread the love

Ramona Ausubel studeerde aan de University of California en publiceerde eerst enkele korte verhalen, gebundeld in A Guide to Being Born. Daarmee won ze diverse literaire prijzen. Ze groeide op in Santa Fe, New Mexico. Haar werk is verschenen in o.a. The New Yorker, Pax Americana en The Orange Coast Review.

Zelf is ze journalist geweest voor The Faultline Journal of Art & Literature. Haar werk is opgenomen in Best American Short Stories en ze haalde de finale van de Pushcart Prize. Er is hier niemand, behalve wij allemaal is haar romandebuut.

De auteur baseerde het boek op de geschiedenis van haar eigen familie. Haar grootmoeder ontvluchtte het geweld van de Tweede Wereldoorlog in Europa.

In het dankwoord zegt ze: “Lang geleden woonde familie van mij in een plaats genaamd Zalischik, weggestopt in een kromming van een rivier in de Karpaten. Die plaats en het dorp in dit boek zijn niet precies hetzelfde, net zoals delen van de geschiedenis en bepaalde dingen uit de Joodse religie ten behoeve van deze roman zijn herschreven. Een grote inspiratiebron was ‘A Treasury of Jewish Folklore‘ van Nathan Ausubel (wellicht een ver familielid). Enkele verhalen daaruit waren zo fantastisch dat ik er nauwelijks iets aan heb willen veranderen”.

Voor het afgelegen Roemeens dorpje Zalischik komt de oorlog in 1939 steeds dichterbij. Terwijl de dorpelingen luisteren naar de woorden van de ‘genezer’ die vertelt over de schepping van de aarde en Gods andere werken, nadert buiten de verschrikking van de oprukkende legers. “Maar een damp steeg op uit de aarde en bevochtigde heel de aardbodem” (p. 18).

Spontaan en unaniem besluit het dorp dat ze daar niet aan gaan meedoen. Niet alleen sluiten ze de oorlog buiten, meteen gaan ze ook de wereld overdoen en opnieuw maken, binnen de veilige grenzen van het dorp. Aanvankelijk gebeurt er niet veel en is het verschil niet noemenswaardig. Er zijn wel enkele nieuwe wetmatigheden en regels, de ene al grappiger dan de andere.

“Bij angst voor geesten: stop vier kevers in een pan en giet er wat goede wijn overheen. Voor hartzeer van de oneindige soort: wees goed voor een duif” (p. 88). Tal van comités worden opgericht: “Het Comité voor de waardering van de rivier, het Comité tegen het aanwenden van de regen als excuus om onaardig te zijn. En natuurlijk het Comité voor verontschuldigingen” (p. 95).

Stilaan wordt de afzondering echter voedingsbodem voor een collectieve waan: de ouders van de hoofdfiguur Lena schenken hun dochter aan de buren omdat die zelf geen kinderen kunnen krijgen. Lena gaat daar niet alleen moeiteloos op in, ze speelt ook zonder probleem de rol van baby’tje, vervolgens adolescent en ten slotte jonge bruid, allemaal om de nieuwe moeder te plezieren. Deze atmosfeer wordt beschreven met een licht koortsige, soms verrassende droomstijl waarin men de psychose echter voelt aankloppen.

Stilaan breekt de werkelijkheid door en op een dag komen soldaten het dorp binnengevallen. “We waren een angstig volk geworden, wonend op een eiland waar we vergeten waren hoe we onszelf moesten verdedigen” (p. 197).

Sommigen blijven en worden gevangen genomen, anderen kunnen ontsnappen. Lena vlucht met haar zonen en weldra zal blijken dat de wereld buiten nog vreemder is dan die in de collectieve waan. Keer op keer ontmoeten we mensen die verhalen construeren om de werkelijkheid leefbaar te maken of hun eigen voordeel te rechtvaardigen.

“Dit is maar een verhaal. Ik zal altijd je moeder zijn”, zei ik. In dit hoofdstuk is Natalja je moeder. Er verandert niets, alleen wat we zeggen” (p. 282).

Het is de sterkte en meteen ook de zwakte van het boek: de ene (fantastische) werkelijkheid vervangt moeiteloos de andere en alle dingen gebeuren zonder veel weerstand, zomaar. Alles overkomt de personages en ze ondergaan het gelaten. Dat is misschien ook wel de essentie van oorlog en hoe mensen er mee omgaan.

Vond je deze bespreking interessant?
Steun DeWereldMorgen.be door dit boek in onze shop te kopen.

take down
the paywall
steun ons nu!