De mensenrechtenorganisatie roept de internationale gemeenschap op om deze onrustwekkende tendens te keren door een sterk Internationaal Wapenhandelsverdrag aan te nemen in juli.

“Overal ter wereld schieten overheden ernstig tekort. Sommige machthebbers reageren met brutaal geweld op vreedzame en legitieme demonstraties, andere blijven dan weer compleet onverschillig en laten onderdrukte en fel belaagde burgers aan hun lot over”, zegt Amnesty International.

“Onze wereldleiders moeten onmiddellijk hun verantwoordelijkheid nemen. Machteloze burgers moeten beter beschermd worden en machthebbers die over de schreef gaan, moeten worden beteugeld.”

“Onze wereldleiders moeten onmiddellijk hun verantwoordelijkheid nemen. Machteloze burgers moeten beter beschermd worden en machthebbers die over de schreef gaan, moeten worden beteugeld”

In de eerste maanden van 2011 betuigden vele overheden hun steun met de protestbewegingen. Dit enthousiasme werd helaas niet vertaald in concrete daden.

“Tijdens het voorbije jaar is vaak duidelijk geworden dat opportunistische allianties en financiële belangen mensenrechten overtroeven wanneer wereldmachten strijden voor invloed in het Midden-Oosten en Noord-Afrika”, zegt Amnesty. “Mensenrechtenretoriek wordt vooral gehanteerd wanneer het de politieke agenda of bedrijfsbelangen uitkomt, maar snel weer opgeborgen wanneer het in de weg komt van winst of andere prioriteiten.”

De VN-Veiligheidsraad lijkt steeds nuttelozer en minder in staat om de wereldvrede te bewaken. De instelling kwam niet tussenbeide in Sri Lanka en bleef passief tegenover de gruwelijkheden in Syrië. Opkomende machten als India, Brazilië en Zuid-Afrika waren op hun beurt meer dan eens medeplichtig door hun stilzwijgen.

“Mensenrechtenretoriek wordt vooral gehanteerd wanneer het de politieke agenda of bedrijfsbelangen uitkomt, maar snel weer opgeborgen wanneer het in de weg komt van winst of andere prioriteiten”

“De situatie in Syrië moet onmiddellijk doorverwezen worden naar het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag zodat misdaden tegen de mensheid onderzocht en bestraft kunnen worden. De vastberadenheid van sommige leden van de VN-Veiligheidsraad om Syrië tegen elke prijs de hand boven het hoofd te houden, is een verraad van de Syrische bevolking”, verklaarde Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen, bij de voorstelling van het Jaarrapport.

“Het afzetten van individuele politieke leiders – hoe dictatoriaal ook – is niet voldoende om duurzame verandering te realiseren. Regeringen moeten de vrijheid van meningsuiting in eigen land en in het buitenland garanderen en verdedigen. Ze moeten hun internationale verantwoordelijkheden serieus nemen en investeren in systemen en structuren die rechtvaardigheid, vrijheid en gelijkheid verankeren in de wet.”

Wapenhandelsverdrag wordt ultieme test voor geloofwaardigheid VN-Veiligheidsraad

De VN-conferentie over het Internationaal Wapenhandelsverdrag (ATT) van juli 2012 wordt dé ultieme test voor politici. Is er voldoende politieke wil om mensenrechten te laten primeren op eigenbelang en winst? Een sterk verdrag is nodig om te vermijden dat wapens nog langer in de handen van mensenrechtenschenders terecht komen.

Zonder krachtig verdrag lijkt de rol van de VN-Veiligheidsraad als hoeder van wereldvrede en veiligheid gedoemd om te mislukken. Haar permanente leden zijn immers de grootse wapenleveranciers van de wereld en deinzen er niet voor terug om resoluties te blokkeren indien dat in hun voordeel is. Rusland, Syriës grootste wapenleverancier, saboteerde vorig jaar meermaals een resolutie in de VN-Veiligheidsraad over het geweld in Syrië.

“In 2011 bewezen demonstranten dat verandering mogelijk is. Ze daagden wereldleiders uit om op te komen voor rechtvaardigheid, gelijkheid en waardigheid. Ze lieten zien dat leiders die deze verwachtingen niet waarmaken niet langer aanvaard worden”, besluit Amnesty. “2012 kende een slechte start. Het is nu hoogtijd voor actie en daadkracht”.

Amnesty stelt in haar jaarrapport ook volgende tendensen vast over het jaar 2011

– In 2011 moest België haar mensenrechtenbeleid verantwoorden voor de VN-Mensenrechtenraad in Genève. Nadien engageerde België zich om werk te maken van een nationale mensenrechtencommissie die onafhankelijk toezicht moet houden op de naleving van mensenrechten. Amnesty hoopt dat België haar engagement naleeft.

België liet zich vorig jaar opnieuw negatief opmerken door de opvangcrisis. Duizenden asielzoekers en migranten kregen geen opvang tijdens de winter. Noodoplossingen kwamen er pas na ernstige vrieskou.

“België liet zich vorig jaar opnieuw negatief opmerken door de opvangcrisis. Duizenden asielzoekers en migranten kregen geen opvang tijdens de winter”

– Zeker 91 landen perkten de vrije meningsuiting in en minstens 101 landen folterden of mishandelden mensen – vaak vanwege hun deelname aan betogingen.

– Repressieve landen zoals China schakelden hun veiligheidsapparaat in de hoogste versnelling om elk volksprotest in de kiem te smoren. De erbarmelijke mensenrechtensituatie in Noord-Korea ging er niet op vooruit.

– In Sub-Sahara-Afrika vond de Arabische revolutie veel weerklank bij de bevolking. Maar ook in deze regio werd er buitensporig geweld ingezet tegen demonstranten: van Angola tot Senegal, van Nigeria tot Oeganda.

– Sociaal protest won aan kracht in Latijns- en Noord-Amerika. Ook hier leidde dit vaak tot harde confrontaties met machtige economische en politieke belangen. Onder meer in Brazilië, Colombia en Mexico werden activisten bedreigd en vermoord.

– In Rusland groeide het burgeractivisme en het land kende haar grootste demonstraties sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Maar dissidente stemmen werden systematisch ondermijnd.

– Landen zoals Turkmenistan en Oezbekistan kenden geen betekenisvolle verbetering. Het gastland van het Eurovisiesongfestival dit jaar, Azerbeidzjan, onderdrukte de vrijheid van meningsuiting en 16 gewetensgevangenen zitten nog steeds opgesloten voor het vreedzaam uiten van hun mening in 2011.

– Sinds de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan brak er zwaar geweld uit in het grensgebied met Soedan. De VN-Veiligheidsraad en de Raad voor Vrede en Veiligheid van de Afrikaanse Unie faalden. Mensenrechtenschendingen zoals de willekeurige bombardementen door het Soedanese leger en het weigeren van humanitaire organisaties tot de getroffen gebieden door de Soedanese regering werden niet veroordeeld.

– In het Midden-Oosten en Noord-Afrika ging de aandacht vooral naar de burgeropstanden, maar ondertussen etterden ook andere diepgewortelde problemen in de regio verder. Het Iraanse regime raakte meer en meer geïsoleerd, tolereerde geen oppositie en executeerde mensen tegen een tempo dat enkel overtroffen werd door China.

Saoedi-Arabië pakte demonstranten aan met een ongekende brutaliteit. Israël bestendigde de humanitaire crisis in Gaza door de blokkade te consolideren en breidde de illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever uit. De Palestijnse politieke organisaties Fatah en Hamas beschouwden elkaars aanhangers als doelwitten, terwijl het Israëlische leger en Palestijnse gewapende groepen elkaar afwisselend bestookten met vergeldingsaanvallen.

“Saoedi-Arabië pakte demonstranten aan met een ongekende brutaliteit. Israël bestendigde de humanitaire crisis in Gaza door de blokkade te consolideren en breidde de illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever uit”

– In 2011 liet de Myanmarese overheid meer dan 300 politieke gevangenen vrij en mocht Aung San Suu Kyi deelnemen aan de verkiezingen. De escalatie van mensenrechtenschendingen tegenover etnische minderheden en de voortdurende intimidatie en detentie van activisten, maken echter duidelijk dat er nog meer hervormingen nodig zijn.

– Andere negatieve trends het voorbije jaar: xenofobie overspoelde Europa waarbij migranten voortdurend tot zondebok werden gemaakt; Roma, die in Europa al langer het slachtoffer zijn van vervolging en marginalisering, werden geconfronteerd met gedwongen huisuitzettingen en geweld; fundamentele rechten van inheemse Amerikaanse gemeenschappen werden met voeten getreden om natuurlijke rijkdommen te kunnen exploiteren; en discriminatie op grond van seksuele geaardheid of genderidentiteit is toegenomen in Afrika.

– Enkele positieve trends in 2011: de continue evolutie naar een doodstrafvrije wereld; de strijd in Latijns-Amerika tegen de straffeloosheid voor zware mensenrechtenschendingen begaan in het verleden; en de arrestaties van generaal Ratko Mladic en Goran Hadžic voor misdaden begaan in de jaren negentig in voormalig Joegoslavië zijn mijlpalen voor gerechtigheid in Europa.

Lore Van Welden

Lore Van Welden is persverantwoordelijke bij Amnesty International Vlaanderen.