Voormalig Rapporteur Mensenrechten in Palestina

Professor John Dugard gaf een lezing over de status van Palestijnen die actief zijn in het verzet tegen de Israëlische onderdrukking. Dugard is voormalig Speciaal VN-rapporteur voor de mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden. Hij trekt een parallel met de behandeling van militante politieke tegenstrevers van het apartheidsregime in Zuid-Afrika en benadrukt de gelijkenissen tussen de twee regimes. Wat hier volgt is een samenvatting van de analyse van professor Dugard.

Delegitimeren van politieke gevangenen

Israël erkent Palestijnen die zich engageren in verzetsactiviteiten tegen de repressie niet als ‘strijders’, ‘manifestanten’ of ‘politieke’ gevangenen. Om te vermijden dat hun strijd legitimiteit verwerft, behandelt de staat hen als ‘terroristen’, gewone criminelen of ‘problemen voor de veiligheid’. Het Zuid-Afrikaanse regime behandelde Nelson Mandela en zijn medestrijdende politieke gevangenen op dezelfde manier.

Israël weigert te erkennen dat er een conflict is tussen de staat Israël en het Palestijnse volk, dat zijn recht op zelfbeschikking en op een eigen staat uitoefent.

Belang van de status van krijgsgevangene

De status van krijgsgevangene is van toepassing op leden van een georganiseerde groepering die strijdt “tegen koloniale overheersing, vreemde bezetting en racistische regimes in de uitoefening van hun recht op zelfbeschikking”, aldus het Bijgevoegd Protocol I van de Conventies van Genève van 1949.

Het Palestijnse volk heeft recht op zelfbeschikking en is onderworpen aan vreemde bezetting en mogelijk koloniale overheersing. De strijd tussen de Palestijnse nationale bevrijdingsbeweging PLO en Israël zou daarom erkend moeten worden als een internationaal gewapend conflict dat onder de Conventies van Genève valt.

De PLO poogde de Conventies van Genève en Protocol I toe te passen in een verklaring, net als het Afrikaans Nationaal Congres (ANC, de beweging onder leiding van Nelson Mandela, nvdr). Meerdere strijders voldoen aan de voorwaarden van dat Protocol I. Zij zijn leden van een georganiseerde strijdmacht onder een verantwoordelijke bevelstructuur die zich schikt naar de regels van het internationaal humanitair recht.

Palestijnse vrijheidsstrijders zijn geen criminelen

Israël lijkt op Zuid-Afrika omdat ook zij weigeren Protocol I van de Conventies van Genève te ondertekenen. De uitbreiding van de voordelen van de Conventies van Genève naar de PLO als een nationale bevrijdingsbeweging zijn daarom niet bindend voor Israël. Dugard is echter van oordeel dat Protocol I deel is geworden van het internationaal gewoonterecht omdat intussen ongeveer 170 staten lid zijn. Israël is dus gebonden door het Protocol ook al is het er zelf geen lid van.

In tegenspraak met de verplichtingen onder het international gewoonterecht hebben de Israëlische gerechtshoven het argument verworpen dat de Palestijnse verzetsstrijders betrokken zijn in een oorlog voor zelfbeschikking en dus aanspraak maken op het statuut van krijgsgevangene.

Als Palestijnse strijders wél zouden worden vastgehouden als krijgsgevangenen, zouden ze tot het einde van de bezetting kunnen worden vastgezet. Ze zouden tegelijkertijd vrijgelaten worden als al diegenen die door Israëlische militaire gerechtshoven zijn veroordeeld en worden vastgehouden als criminelen.

De symbolische of politieke implicaties van hun status als krijgsgevangene zijn echter belangrijk. Krijgsgevangenen worden namelijk niet behandeld als criminelen, maar als waardige tegenstrevers in een militair conflict, als vrijheidsstrijders in een oorlog voor zelfbeschikking wiens rechten worden erkend en bepaald door het internationale recht.

Militaire rechtspraak

In apartheid Zuid-Afrika werden strijders berecht volgens crinimele wetten. Dergelijke processen gaven de militanten de gelegenheid hun tegenstrever te confronteren en hun zaak in een politiek proces te bepleiten. In apartheid Zuid-Afrika en in Namibië gebruikten militanten dat met gunstig effect.

Ze werden deskundig verdedigd door sympathiserende advocaten in niet-militaire rechtbanken open voor het publiek en in aanwezigheid van de media en buitenlandse waarnemers. Ze gebruikten de procedureregels en bewijsvoering ten voordele van hun politieke strijd. De geschiedenis van de apartheid bulkt van dergelijke politieke processen die het prestige van de beschuldigden verhoogden en de repressie en discriminatie in het daglicht plaatsten.

De meeste Palestijnse strijders worden berecht door militiare rechtbanken ondanks de voorkeur van het internationale humanitaire recht voor onpartijdige burgerlijke rechtbanken. Militaire rechtspraak wordt geacht de uitzondering te zijn en niet de regel, aldus de Vierde Conventie van Genève. Deze rechtbanken worden bemand met militaire rechters die onafhankelijkheid missen, in ontoegankelijke plaatsen samenkomen, en een ontoegankelijke militaire wetgeving toepassen zonder respect voor de regels van de rechtstaat.

In het algemeen krijgen Palestijnse militanten niet de kans om de bezettende macht uit te dagen in een open rechtzaak voor onpartijdige rechters die de regels van de rechtstaat wel toepassen.

Het Israëlisch regime vermoordt politieke tegenstrevers

Zij die de vergelijking tussen het repressieve regime van Israël en de apartheid weigeren te aanvaarden, stellen heel trots dat Palestijnse politieke gevangenen tenminste niet worden geëxecuteerd en dat de staat Israel de doodstraf de facto heeft afgeschaft.

Er zijn echter meer Palestijnen vermoord in gerichte aanslagen op strijders dan dat er personen gerechtelijk werden geëxecuteerd voor politieke misdrijven in Zuid-Afrika. Israël is géén abolitionistische staat. Het is een staat die de doodstraf toepast op een arbitraire en onvoorspelbare manier zonder vorm van proces.

Hoe wreed en onmenselijk de leefomstandigheden van Palestijnse gevangenen ook zijn, hoe oneerlijk ook de processen die hen naar de gevangenis sturen, hoe vernederend hun karakterisering als ‘criminelen’ en ‘terroristen’ ook is, we mogen niet vergeten dat zij de gelukkigen zijn. Zij werden immers niet afgemaakt door een regime dat politieke tegenstrevers vermoordt onder het eufemisme van ‘gerichte moordaanslagen’.

Adri Nieuwhof

Adri Nieuwhof is mensenrechtenadvocate in Zwitserland en levert regelmatig bijdragen voor Electronic Intifada.