Jorn De Cock stelt zich de vraag of mensen in het Midden-Oosten toleranter zijn tegenover andere religies dan wij Europeanen (foto: Tobias Dosogne). 

Veel andere auteurs gingen naar het Midden-Oosten en schreven er ook boeken over. Met welke vragen ging jij eigenlijk naar het Midden-Oosten?

De Cock: “In 2007 besefte ik dat ik eigenlijk niks wist van het Midden-Oosten. Wij hebben eigenlijk een heel statische visie over die regio. En uit de verhalen over het Midden-Oosten blijkt een grote hypocrisie. En voor een journalist is hypocrisie ongelooflijk interessant.”

Klopt het beeld dat wij over het Midden-Oosten hebben met de werkelijkheid?

De Cock: “De werkelijkheid is veel complexer dan wij ons voorstellen. Wij denken vaak in clichés. Bijvoorbeeld: geen enkele moslim mag alcohol drinken. Is dat toch even een tegenvaller, daar in het Midden-Oosten.”

“In de berichtgevingen en in het debat staren wij ons blind op de islam. Maar in de praktijk zijn er wel 900 verschillende islams. En de echte problemen die in het Midden-Oosten aan de orde van de dag zijn, zijn helemaal niet religieus van aard.”

“Ze hebben veel meer te maken met tradities, met een patriarchale structuur. Dat hadden wij ook in Vlaanderen, tot circa 1955.”

Uit jouw verhalen blijkt vaak het tegenovergestelde van de clichés?

De Cock: “Dat is ook zo. Je kan in Jordanië zo een kerk binnenstappen. Ze zijn dus helemaal niet zo intolerant als wij denken. Eigenlijk is de tolerantie tegenover christenen heel groot. Misschien zijn zij wel toleranter dan wij tegenover moslims.”

65 procent van de mensen in het Midden-Oosten is jong. Zij bevinden zich in een spanningsveld tussen traditie en moderniteit. Welke richting gaat het uit, volgens jou?

De Cock: “Ik ben zeer voorzichtig met mijn conclusies. Eigenlijk gaat het twee kanten op. Je hebt hyperverwesterde jongeren tegenover conservatieve jongeren. Wie is er in de meerderheid?”

“Het hoogtepunt van het conservatisme lijkt voorbij te zijn. In Syrië zie je bijvoorbeeld meer hoofddoeken dan tien jaar geleden, maar het zijn er veel minder dan één jaar geleden.”

“De internationalisering doet ook veel. Veel jongeren zitten op Facebook en hebben satelliet-tv met vaak meer dan 700 kanalen. Ook studeren veel jongeren liever in het buitenland en komen zij met andere ideeën terug. De internationalisering maakt de nieuwe generatie.”

Er beweegt dus veel in het Midden-Oosten. Maar is het niet moeilijk om een overzicht te krijgen over zeven complexe landen in zes maanden tijd? Hoe begin je eraan?

De Cock: “Ik begon eraan door met vele mensen te spreken en veel te lezen. Naar journalistieke normen is zes maanden enorm lang. Ik viel van het ene in het andere land. Ik had geen camera en reisde alleen. Dat opende veel deuren.”

“Ik had vooral interesse in het verhaal van de gewone mens. Ik liet mij door het toeval leiden. Als ik één interessant persoon had gevonden, bracht deze mij al snel in contact met tien anderen.”

Er zijn in het Midden-Oosten veel vrouwen die zich inzetten voor vrouwenrechten. Toch voert het Westen veel liever een zotte imam op in de media. Waarom toch?

De Cock: “Wanneer een imam, die weinig voorstelt, met zijn laptop, in een tent in een woestijn, een fatwa typt, dan wordt dat al snel wereldnieuws. We voeden blijkbaar graag onze eigen angst.”

“Ik ontmoette ook een dame die werk maakte van de eremoorden. Dankzij haar inspanningen is het aantal eremoorden in het Midden-Oosten gedaald tot tien. Twee jaar geleden waren dat er twintig. Waarom schrijven we daar niet over?”

In 2003 was je al eens in het Midden-Oosten geweest. Merk je veel verandering?

De Cock: “In 2003 ging ik naar het Midden-Oosten om de impact van een oorlog te bekijken. De laatste jaren is het relatief rustig gebleven. Waardoor de natuurlijke evolutie terug op gang gekomen is. Het Midden-Oosten is geen statisch iets, maar een samenleving in beweging.”

Zijn de mensen in het Midden-Oosten haatdragend tegenover het Westen?

De Cock: “Nee, helemaal niet. Zij zijn eigenlijk veel toleranter voor ons dan wij voor hen. Het Westen is voor hen een rolmodel. Zij zien de voordelen ervan. Er is meer vrijheid en de staat draagt beter zorg voor je.”

“Veel mensen die ik interviewde, wilden niet geassocieerd worden met hun regering. Zij voelden zich vaak vereerd dat zij hun persoonlijke verhalen mochten vertellen aan mij als westerse journalist.”

Moussem Nomadisch Kunstencentrum organiseerde in samenwerking met de Federatie van Marokkaanse Verenigingen deze boekvoorstelling in CC Berchem.

Jorn De Cock, ‘Arabische Dageraad – Een reis tussen glamour en fatwa’, 320 p, Uitgeverij Meulenhoff / Manteau.