2008: overal ter wereld kwamen hongerige mensen op straat (hier de Filipijnen)
Verslag, Nieuws, Economie, Milieu, Biobrandstoffen -

Voedselcrisis 2008: het waren de speculanten

Twee jaar geleden veroorzaakte de voedselcrisis honger en armoede bij honderden miljoenen mensen. Nu weet ook de Wereldbank wie de dader was achter die enorme ellende: de speculanten.

vrijdag 27 augustus 2010 15:56
Spread the love

In de lente van 2008 braken er hevige protesten uit in landen als Egypte, Indonesië, de Filippijnen, Pakistan, Marokko, Mauritanië, Mozambique, Senegal, Ivoorkust en Jemen. In Haïti vielen er vijf doden tijdens betogingen. In Kameroen kwamen veertig betogers om het leven. Ook bij ons kwamen de vakbonden op straat tegen de ‘koopkrachtcrisis’.

Oorzaak van de woede: de voedselprijzen swingden de pan uit. Rijst werd in vijf maanden tijd dubbel zo duur. Een ramp voor mensen die sowieso al een groot aandeel van hun inkomen besteden aan eten. De VN hadden het over de ‘stille tsunami’.

Chinezen en Indiërs

Hoe kon het dat de prijzen plots door het dak gingen? Onder economen wordt daar nog altijd over gebikkeld. De ene groep wijst in de richting van de gestegen vraag. De Chinezen en de Indiërs consumeren almaar meer voedsel en ook de opkomst van de biobrandstof doet de prijs van landbouwproducten stijgen.

Andere economen wijzen de speculanten aan als de grote schuldigen. Gilbert De Swert, oud-hoofd van de studiedienst van het ACV doet dat bijvoorbeeld in zijn boek Crisismoordenboek: “De huizenboom in de VS was voorbij en grondstoffen kwamen in zicht als the next big thing.”

Die rush naar grondstoffen werd nooit plastischer uitgedrukt dan in die reclameslogan waarmee de bank KBC beleggers wou lokken naar een nieuw beleggingsfonds voor landbouwproducten: “Haal voordeel uit de stijging van de voedselprijzen”.

Luchtbel

De Wereldbank mengt zich nu ook in het debat. Op het hoogtepunt van de crisis stak de Wereldbank de schuld op de biobrandstoffen. In een nieuw rapport heet het dat de rol van de biobrandstoffen toch niet zo groot was als gedacht. De voedselcrisis werd deels veroorzaakt door speculatie, moet nu ook de Wereldbank toegeven. “Veel nieuw geld maakte jacht op te weinig activa en vond uiteindelijk een uitweg in de grondstoffenmarkten en veroorzaakte zo een speculatieve luchtbel”, aldus de Wereldbank.

Er is een tijd geweest dat economie simpel was. Er was vraag en er was aanbod en als er te veel vraag was voor een te klein aanbod, dan stegen de prijzen. Door de financialisering van de grondstoffen worden prijzen niet meer bepaald door het spel van vraag en aanbod.

Enkele voorbeelden in het rapport van de Wereldbank maken dat duidelijk. Tussen half 2007 en half 2008 steeg de olieproductie terwijl de vraag naar olie daalde. Volgens de normale economische logica hadden de prijzen moeten dalen. Niet dus: de prijs van een vat ruwe olie steeg van 90 dollar tot 132 dollar. Maar liefst 50 procent meer dus.

Een recenter voorbeeld: de stocks van de belangrijkste voedselproducten waren in 2009 20 procent groter dan in 2008. Toch stond de voedselprijsindex in december 2009 23 procent hoger dan een jaar eerder.

De consumptie van vlees steeg in China en India in de voorbije jaren ook minder snel dan in de jaren ’80 en ’90.

Honger

De reden van die wanverhouding is de winsthonger van pensioen- en hefboomfondsen. Het geld dat naar de grondstoffenindex ging steeg van 10 miljard dollar in 2002 tot 250 miljard in maart 2008. “Haal voordeel uit de stijging van de voedselprijzen”, zo echoden al die beleggers de slogan van KBC. “Maar als jij tarwe, rijst en soja koopt en bijhoudt, dan gaat iemand anders honger lijden”, schrijft Gilbert De Swert.

Op het hoogtepunt van de voedselcrisis verzamelden enkele Belgische organisaties zich op initiatief van Netwerk Vlaanderen in het Platform tegen voedselspeculatie. Zij eisten dat België de speculatie op voedsel verbood en daar ook rond mobiliseerde binnen Europa. Nu België voorzitter is van de Europese Unie kan ons land het misschien opnieuw op de agenda zetten.

Biobrandstoffen

Het rapport van de Wereldbank komt ook niet helemaal toevallig. De FAO (Food and Agriculture Organisation van de VN) waarschuwde in juni nog voor een stijging van de voedselprijzen door de toename van biobrandstoffen. Europa heeft de ambitie om in 2020 10 procent van alle brandstoffen gebruikt voor transport te vervangen door biobrandstoffen.

De Europese Commissie veegt de bezorgde reacties van NGO’s van tafel en krijgt nu ook de steun van de Wereldbank.

De Belgische ontwikkelingsorganisaties schreven in 2007 al een gezamenlijk standpunt over biobrandstoffen. “Een klimaatbeleid ter reductie van broeikasgassen moet in de eerste plaats gericht zijn op energiebesparing en energie-efficiëntie. Daarnaast moet de energievoorziening gebaseerd worden op hernieuwbare energie. Energie uit biomassa kan hierbij een belangrijke rol spelen, naast bijvoorbeeld windenergie, zonne-energie, … Het is dan ook in de context van een coherent energie- en klimaatbeleid dat bio-energie een plaats kan en moet krijgen, rekening houdend met een realistische inschatting van de mogelijkheden en beperkingen ervan.” 

take down
the paywall
steun ons nu!