In haar nieuwe boek Nooit Meer Is Nu schrijft Anja Meulenbelt over Theodor Herzl (1860-1904), de oervader van het zionisme. Herzl, een West-Europese Jood dacht ‘ingeburgerd’ te zijn, maar zag met de opkomst van het fascisme het antisemitisme weer oplaaien. “Herzl was een van de belangrijkste Joden die een oplossing bedacht”, schrijft Meulenbelt: “er moest een onafhankelijke staat voor de Joden komen.”

”De antisemieten zullen onze meest loyale vrienden worden, de antisemitische naties worden onze bondgenoten.’’

Interessant is te zien dat Herzl zich neerlegde bij het antisemitisme. In feite, en dat ”klinkt nu vreemd’’ zegt Meulenbelt, zag hij antisemieten van toen als potentiële bondgenoten. Zij deelden dezelfde ideeën: niet-Joden en Joden konden niet harmonieus met elkaar samenleven, ze waren te verschillend daarvoor. Ze citeert een zin uit Herzl zijn dagboek: ”De antisemieten zullen onze meest loyale vrienden worden, de antisemitische naties worden onze bondgenoten.’’

“Vreemd” klinkt dit bondgenootschap misschien, maar niet onbekend. De huidige Israëlische premier, Benjamin Netanyahu, heeft de afgelopen vijftien jaar, waarin hij grotendeels aan de macht was, namelijk gehandeld vanuit een vergelijkbaar idee.

Natasha Roth-Rowland, onderzoeker bij de Diaspora Alliance en gespecialiseerd in de Israëlische extreemrechtse en religieus-nationalistische bewegingen, vertelt hoe Netanyahu niet alleen Israël naar rechts heeft gestuurd, maar ook internationale relaties heeft ontwikkeld met extreemrechts, zelfs met partijen die Israël voorheen min of meer had geboycot vanwege hun antisemitisch verleden.

Geschiedenis lijkt zich te herhalen, waarbij Israël dezelfde strategie gebruikt om bondgenoten te vinden: eerst om de Joodse staat te stichten en nu om opnieuw steun te zoeken voor dezelfde bezetting. Maar wat zien beide partijen in elkaar?

Solidarity with #Israel

Het is duidelijk te zien dat Netanyahu gesteund wordt door extreemrechts. Op 11 oktober deelde Geert Wilders, leider van de extreemrechtse PVV in Nederland, een foto op X van zijn kantoor in het parlement, waar de Israëlische vlag naast de Nederlandse vlag hangt, met de tekst “Solidarity with #Israel“. Hij betuigt onvoorwaardelijke steun aan Israël en beschrijft het land als “de eerste verdedigingslinie van het Westen.”

En deze steun gaat al langer terug. Op een conferentie in 2010 over terrorismebestrijding, georganiseerd door de rechtse vleugel van Likud, de partij van Netanyahu, stonden naast Wilders ook andere bekenden: Filip Dewinter van het Vlaams Belang en Heinz-Christian Strache, destijds leider van de extreemrechtse Oostenrijkse partij FPÖ, die ook is opgericht door voormalige nazileden.

Extreem rechts met antisemitische verleden

Opvallend is dat Strache niet de enige extreemrechtse leider was met een vleugje antisemitisme waarmee de Likud-partij toentertijd flirtte. Vlaams Belang voerde bijvoorbeeld in dezelfde tijd als de conferentie campagne voor amnestie voor collaborateurs met de nazi-bezetters.

Hoewel Israël in het verleden extreemrechtse partijen met antisemitische neigingen heeft geboycot, zoals de FPÖ tien jaar eerder, leek dat allemaal van tafel te zijn geveegd.

Wat de partijen aan elkaar hebben

Een voorbeeld van hoe Netanyahu antisemitische ideeën terzijde schuift, is te zien in zijn relatie met de Hongaarse minister-president Viktor Orban. Netanyahu kwam in 2017 langs in Boedapest, in deze zelfde periode voerde Orban ook een antisemitische campagne waarin hij beweerde dat Joden de controle, invloed en rijkdom uitoefenden. Deze campagne was gericht tegen de Amerikaanse miljardair van Hongaarse afkomst, George Soros. Soros was een Joodse overlevende van de Holocaust, die werd bekritiseerd vanwege de steun die zijn Open Society-stichtingen gaven aan ngo’s die migranten hielpen.

“Hongarije staat aan de frontlinie van staten die vechten tegen antizionisme”

Opmerkelijk genoeg veroordeelde de Israëlische premier deze antisemitische campagne niet; in plaats daarvan sloot hij zich aan bij de strijd tegen George Soros, en daarbij impliciet tegen het seculiere, het humanistische en het liberale. “Hongarije staat aan de frontlinie van staten die vechten tegen antizionisme”, benadrukte Netanyahu.

De samenwerking wierp zijn vruchten af. Een dag na het bezoek van Netanyahu werd in Boedapest de anti-immigratiewet “Stop Soros” aangenomen. Bovendien werden de Hongaarse anti-migrantenhekken, geïnspireerd op de scheidingsmuur van de Westelijke Jordaanoever, uitgerust met Israëlische bewakingssystemen.

Orban gaf ook openlijk zijn steun aan Israël. Dit omvatte onder andere zijn onthouding bij een VN-resolutie die de erkenning door de Verenigde Staten van Jeruzalem als de hoofdstad van Israël veroordeelde.

De samenwerking tussen extreemrechts en Netanyahu is iets “dat beide partijen ten goede komt”, aldus Roth-Rowland. Voor extreemrechtse partijen, zoals die van Orban, biedt de openbare steun voor Israël de mogelijkheid om de aandacht af te leiden van hun eigen antisemitische verleden. Aan de andere kant krijgt Israël steun voor het beleid van diens bezetting, kolonisatie en etnische zuivering in de Palestijnse gebieden.

Hoe beide partijen op elkaar lijken

Het zijn echter niet alleen praktische overwegingen die extreemrechts en Netanyahu zo nauw met elkaar verbinden. Meulenbelt beschrijft in haar boek het begin van de Joodse staat, waarbij ze Rabbijn Elmer Berger citeert die in 1945 al zei: “Is het niet opmerkelijk, en op een tragische manier ironisch, dat zowel de zionisten als de extreme antisemieten het eens waren over dezelfde oplossing: zet de Joden apart in een eigen land?” Meulenbelt schrijft over het bondgenootschap tussen antisemieten en het zionisme; ”wat zij delen, is een sterk nationalisme.”

Het bondgenootschap tussen antisemieten en het zionisme: ”wat zij delen, is een sterk nationalisme.”

Roth-Rowland ziet ook dat beide partijen gedeelde ideeën hadden en hebben over territorium; over het oprekken van ondoordringbare grenzen, evenals de militarisering daarvan. Ze delen dezelfde visie op de wereld, met gedeelde waarden en een fundament van conservatieve ideeën die zich richten op xenofobie, negatieve reacties op migranten, maar ook op een traditionele opvatting van het gezin en genderkwesties, en discriminatie van LGBTQ+-mensen.

Maar in werkelijkheid is de kern van deze gedeelde wereldvisie islamofobie, vertelt Roth-Rowland. Hierbij wordt de islam als een bedreiging voor het Westen, en de westerse levensstijl, gezien. In deze perceptie beschouwt Israël zichzelf als de laatste ‘verdedigingslinie’ van de ‘Westerse beschaving’ in het Midden-Oosten. Het is dezelfde visie waarmee extreemrechts zichzelf presenteert als beschermer van de Joden, die bedreigd zouden worden door moslims.

Maar wie vanuit een ander perspectief kijkt, ziet iets anders; ziet Israël die op zoek is naar steun voor het beleid van bezetting, kolonisatie en etnische zuivering in Palestina. En deze steun kunnen ze dus vinden bij extreemrechts.

Want niet alleen kunnen ze elkaar praktisch ondersteunen, als er even voorbij antisemitisme wordt gekeken, delen ze ook dezelfde waarden. Zoals oriëntalist Bernard Lewis het verwoordde: “De oude antisemitische garde is fervent voorstander van Israël geworden, omdat ze de Arabieren nog meer haten dan de Joden.”

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier