Zomer 2021. Wallonië wordt overspoeld door een “waterbom”, met tientallen dodelijke slachtoffers tot gevolg.
Herfst 2023. De Westhoek lijdt onder historisch zware overstromingen.
De opwarming en haar gevolgen worden ook bij ons hoe langer hoe voelbaarder. En de opwarming wint nog aan snelheid. Hoe kunnen we het tij keren?
Netto zero klimaatneutraal beleid als greenwashing
Op 30 november begon de 28ste VN-klimaatconferentie (COP28) in Dubai. De voorzitter van COP28 is niemand minder dan Sultan Al Jaber, topman van de Abu Dhabi National Oil Company (ADNOC). Dit is als een pyromaan vragen om hoofd van de brandweer te worden.
Bovendien leidt een lid van de koninklijke familie van Verenigde Arabische Emiraten de firma Blue Carbon LLC, gespecialiseerd in koolstofkredieten. Dit bedrijf heeft akkoorden afgesloten met verschillende Afrikaanse landen voor de aankoop van grote stukken bos- en woudgebied. Doel is om daar koolstofkredieten te “oogsten”, die kunnen gebruikt worden ter compensatie van fossiele uitstoot van broeikasgassen.
Dat heet dan ‘netto-zero klimaatneutraal beleid’. Zij beroepen zich op het Akkoord van Parijs van de COP21 in 2015, waarin handel in emissierechten opgenomen werd als één van de middelen om tekortkomend beleid te compenseren met aangekochte emissierechten en koolstofkredieten elders.
Hoe werkt handel in koolstofkredieten?
Wanneer een fossiel bedrijf, bijvoorbeeld een olie- of gasbedrijf uit de Verenigde Arabische Emiraten, klimaatneutraal wil of moet worden, kan het verschillende wegen opgaan.
Ofwel evolueert het naar een energiebedrijf dat overstapt van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen. Dat is de weg die bijvoorbeeld het Deense bedrijf Orsted volgt. Het wil in 2025 klimaatneutraal zijn, door tegen dan volledig over te stappen van haar oorspronkelijke fossiele energiewinning naar hernieuwbare energiewinning.
Ofwel evolueert het fossiele bedrijf niet helemaal, of zelfs helemaal niet naar een hernieuwbare energiebedrijf. In dat geval kan het zichzelf ‘greenwashen’ tot een netto-zero CO2-bedrijf.
Hoe doet het dat dan? Door haar volledige dan wel overgebleven CO2-uitstoot te compenseren met de aankoop van bijvoorbeeld koolstofkredieten. Die moet ze gaan zoeken op de zogenaamde ‘koolstofmarkt’. Dat is de constructie van ADNOC en Blue Carbon LLC
Klimaatneutraal volstaat niet
Het VN-klimaatorgaan IPCC analyseert al decennia de evolutie van het klimaat. Ze brengt ook elementen aan om de versnellende opwarming aan te pakken, en ja, ze zelfs om te keren naar een geleidelijke herafkoeling. Vooral sinds het IPC- rapport AR5 van 2014 nemen de inzichten toe hoe groot de uitdaging is om die herafkoeling te kunnen waarmaken.
In dit rapport van 2014 staat nog voorzichtig vermeld dat de meest effectieve inzichten verder gaan, door netto opname van broeikasgassen voorop te stellen. Daarvoor verruimen ze de tijdshorizon van klimaatambitie tot voorbij 2050, namelijk 2100 en later.
Massale hoeveelheden broeikasgassen afvangen
Rapport na rapport worden de doelen om netto broeikasgassen op te nemen sterker geformuleerd. Niet alleen vervroegt het moment om van netto uitstoot van broeikasgassen over te stappen naar netto opname van broeikasgassen.
Het gaat om een vervroeging met 20 jaar op ongeveer vijf jaar tijd: het moment van klimaatneutraliteit werd in 2014 nog ‘rond 2070’ gedefinieerd, terwijl het in het rapport SR1.5 in 2018 met 20 jaar vervroegd wordt naar rond 2050.
Bovendien is klimaatneutraal in dit kader slechts een kort moment. Het wordt onmiddellijk gevolgd door een zeer lange periode van een toenemende netto opname van broeikasgassen. In het rapport van 2014 begint de netto-afvang van broeikasgassen vanaf 2070, om in 2100 tussen de 5 à 10 miljard ton te bedragen per jaar.
En in het rapport AR6 dat onlangs uitkwam, is deze hoeveelheid netto af te vangen broeikasgassen reeds opgelopen tot een grootteorde van 13 miljard ton CO2 in 2100, opnieuw per jaar.
Kort samengevat: het IPCC brengt in haar rapporten op nog geen tien jaar tijd twee belangrijk te behalen evoluties aan:
- het moment van klimaatneutraliteit vervroegt van rond 2070 naar rond 2050;
- de hoeveelheid af te vangen broeikasgassen rond 2100 verdubbelt haast van 5 à 10 miljard ton naar rond 13 miljard ton per jaar.
Hoe langer klimaatbeleid talmt, hoe ingrijpender klimaatbeleid nadien
Deze evolutie zal waarschijnlijk niet stoppen. Het feit dat in de IPCC-rapporten steeds striktere doelen geformuleerd worden, is niet enkel het gevolg van betere wetenschappelijke inzichten. Het is ook het gevolg van falend en talmend wereldwijd klimaatbeleid.
Doordat de hoeveelheid broeikasgassen nog steeds niet daalt, zal dit onverantwoordelijk beleid zwaar betaald moeten worden in de komende jaren en door toekomstige generaties.
Enkele sterke lobby’s saboteren het klimaatbeleid
Hoe komt het dan dat er nog steeds enkel gepraat wordt over klimaatneutraliteit als een doel, en niet als een moment, op weg naar een ander doel, namelijk massale en steeds toenemende afvang van broeikasgassen? Wie heeft daar baat bij?
Als een misdaad gepleegd wordt, dan is het inspirerend om zichzelf de vraag te stellen ‘cui bono’, of ‘wie komt het ten goede’. Vaak helpt dit principe om de richting te vinden waar de daders van een misdaad gevonden kunnen worden. We moeten niet ver zoeken.
In landen met de meeste fossiele grondstoffen en landen met de meeste kernenergie en/of kernwapens, voelen fervente belangenbehartigers van giga-bedrijven en regimes die massaal winst en macht slaan uit fossiele en nucleaire activiteiten zich geroepen om, na klimaatontkenning, “klimaatbeleid” voor te stellen op maat van hun eigen overleving.
Het Akkoord van Parijs kwam tot stand in het land dat het grootste aandeel aan kernenergie heeft ter wereld, namelijk Frankrijk. Wanneer de COP21 in Glasgow plaatsvindt, paradeert opnieuw de nucleaire lobby in de wandelgangen van de COP-gebouwen, om atoomenergie als een klimaatoplossing voor te stellen.
En de klimaattoppen in olielanden worden vergiftigd door fossiel eigenbelang, zoals het voorbeeld van ADNOC aantoont.
Klimaatneutraliteit als tactiek van fossiel gas en nucleair
Er is een reden waarom deze belangengroepen er alles aan doen om de mythe van klimaatneutraliteit als einddoel kunstmatig in leven te houden, tegen de wetenschappelijke inbreng in van het IPCC. Ze hopen met veel kunst- en vliegwerk, en mits gigantische subsidies en dus belastinggeld van de gewone vrouw en man van de straat, nog wel een plaats te kunnen nemen in klimaatneutraal beleid.
En dat is niet het geval voor klimaatpositief beleid, beleid dus dat de opwarming helpt omkeren. Want daar kunnen geen van beide relicten uit het verleden een bijdrage aan leveren. Enkel een geïntegreerd geheel van hernieuwbare energie in al haar veelvormigheid kan daarin wel een bijdrage leveren.
Na fossiel gas, nu nucleair als noodzakelijke partner van hernieuwbare energie?
Vaak tegen eigen beter weten in, heeft de gaslobby zich geprofileerd als een noodzakelijke transitiebrandstof. Ten eerste greenwasht ze zichzelf tot “natuurlijk gas”. Dat is een even (on)zinnige benaming als “natuurlijke petroleum”, “natuurlijke bruin- of steenkool” of “natuurlijk uranium”.
Ten tweede verspreidt ze de mythe van natuurlijk gas dat minder CO2 uitstoot. Hiermee verzwijgt ze haar andere klimaatontwrichtende bijdrage via het veel krachtiger methaan. Dat komt in haar hele keten vrij, waardoor ze zelfs op gelijke hoogte of nog erger kan eindigen dan steenkool, zeker wat schaliegas betreft.
De nucleaire sirenezang doet het klimaatschip op de klippen lopen
Ondertussen heeft fossiel gas (de echte naam voor “natuurlijk” gas) veel van haar pluimen verloren sinds de oorlog in Oekraïne. En dan is er die voor eeuwig stralende nucleaire sector. Gezien de gevaren die uitgaan van kerncentrales, zeker in oorlogstijden, zou kernenergie omwille van dezelfde oorlog in Oekraïne ook afgedaan moeten hebben.
Geen enkele nucleaire installatie is immers bestand tegen oorlogswapens. Bovendien is België meer afhankelijk van Russisch uranium dan van Russisch gas. Verder is kernenergie veel duurder en onveiliger. Ook remt het financieel en organisatorisch de ontwikkeling af van hernieuwbare en vooral klimaatpositieve energie.
En het afvalprobleem is nog steeds onopgelost. Dat wordt nog erger met een eventuele nieuwe generatie van kleine modulaire reactoren, zoals een Amerikaanse studie van de Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) aantoont.
Ten slotte levert kernenergie kernwapenmateriaal en grondstoffen voor andere militaire nucleaire toepassingen. Kortom, nucleaire energie is een enorme vergissing. Maar dat is buiten de nucleaire lobby gerekend, niet in het minst haar militaire poot.
De militarisering in de wereld, met de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en China op kop, dringt aan op “modernisering” van kernenergie. Dat dient als basis voor de modernisering van de militaire nucleaire toepassingen (kernwapens, aandrijving van marineschepen en hun conventionele bewapening, morbide recyclage van verarmd en vervuild uranium in conventionele wapensystemen…).
Dat leidt ertoe dat de nucleaire lobby nog aan belang wint, tegen alle fundamentele belangen van de gewone mensen en hun leefomgeving in.
Het is hoog tijd voor klimaatpositief beleid
In plaats van te blijven voortkankeren op afgedane energievormen, moeten we ons voluit richten op klimaatpositief beleid. Zo kan de basis gelegd worden om de opwarming om te keren naar geleidelijke herafkoeling. Dit zal gebeuren na een periode waarin de opwarming nog toeneemt ten gevolge van natuurlijke traagheidseffecten.
Een voorbeeld van dit laatste is het feit dat de oceanen lang de opwarming vertraagd hebben. Maar de reeds opgeslagen warmte zal eveneens vertraagd “uitgezweet” (of erger: uitgeregend en uitgestormd) worden.
Landbeheer, industrie en energie moeten massaal broeikasgassen netto afvangen
De opdracht om de opwarming om te keren naar herafkoeling is zo omvangrijk, dat we alle mogelijke maatregelen zullen moeten nemen om dit te bereiken. En de eerste sector die dat mee moet waarmaken, is het landbeheer zelf (herbebossing, herstel van veenlanden, humus opbouw in alle bodems, natuurgebieden, aanplanten van marginale gronden,…).
Ook landbouw en vooral veeteelt zullen grondig moeten wijzigen. Veralgemening van de biologische teelt, vruchtafwisseling, vervangen van een belangrijk deel van de veeteelt door andere gewassen (gewassen voor bio-based materialen, textiel, groenbemesting, duurzame biomassa), versterking van biodiversiteit…
Dit is een lange en nog onvolledige lijst van te nemen maatregelen. En ook hier botsen we op gevestigde belangen van de agro-business, zoals het Europese debacle met glyfosaat aantoont.
Ook de industrie zal haar aandeel moeten waarmaken. Dit zal gebeuren door eigen of andermans afgevangen CO2 uit de atmosfeer circulair te verwerken of duurzaam vast te leggen, bijvoorbeeld in bouwmaterialen of circulaire gassen.
En ten slotte zal de hernieuwbare energiesector een echte aanvullende partner vinden in hoogst flexibele biomethaan- (en andere groen gas-) gestookte installaties, bijvoorbeeld in warmtekracht koppeling (WKK) installaties.
Deze dienen standaard uitgerust te worden om CO2 af te vangen voor hergebruik. Tegelijk dient de verbranding van biomethaan (en andere groene gassen) te gebeuren met zuivere zuurstof. Zo vermijdt men de uitstoot van stikstofoxiden.
COP 28, 29,…: strijden voor eisen die het klimaat regenereren
Gezien we te maken hebben met erg klimaatbeleidsremmende lobby’s (fossiel, nucleair, agro-business,…, en hun financiers) zullen we onze campagnes voor een klimaatpositief beleid moeten opvoeren.
Ten eerste moeten we onszelf juiste klimaatdoelen vooropstellen. Klimaatneutraliteit is geen doel, maar slechts een omslagmoment naar het werkelijke doel om massaal broeikasgassen netto af te vangen.
Ten tweede dienen we ons voor te bereiden op acties die ingaan tegen de belangen van de grote lobby’s en hun financiers die klimaatbeleid remmen of onmogelijk maken.
En ten derde dienen we een nuttig idee van het peoples agreement uit 2010 op te pikken. In dit akkoord werd de oprichting bepleit van een Internationaal Tribunaal voor Klimaat en Milieurechtvaardigheid, dat overheden en bedrijven kan aanklagen en bestraffen.
Bronnen:
‘Absolute scandal’: UAE state oil firm able to read Cop28 climate summit emails
IPCC-report: Summary for Policymakers
PNAS: Nuclear waste from small modular reactors
World People’s Conference on Climate Change and the Rights of Mother Earth
