congolese rebellen
Vrouwelijke strijders in een Congolese rebellengroep. Foto: Matchbox Media Collective, Flickr / CC BY-NC-SA 2.0
Analyse - and

Zoveelste bloedbad in Congo: het Westen wast de handen in onschuld

Het is weinig geweten, maar de veruit meest bloedige oorlog van de voorbije kwarteeuw voltrekt zich in onze ex-kolonie Congo. Dat heeft alles te maken met wat er in de ondergrond zit en met de rol van buurland Rwanda, die in de regio het vuile werk opknapt voor het Westen. Tekst en uitleg door Afrikakenner Saïd Bouamama.

donderdag 15 december 2022 13:19
Spread the love

 

Een met opzet verzwakte staat

Op 29 november heeft de militaire groepering M23 een nieuw bloedbad aangericht in de regio Kivu, in het oosten van Congo. Het voorlopige onderzoek van de Verenigde Naties naar dit nieuwe bloedbad schat het aantal geëxecuteerde burgers op 131 en vermeldt verkrachtingen, ontvoeringen en plunderingen.

De Congolese minister van Industrie, Julien Paluku, schat het aantal slachtoffers op 272, waaronder 17 kinderen.

m23 Kivu

M23-strijders in het oosten van Congo. Foto: MONUSCO Photos, Wikimedia Commons / CC BY-SA 2.0

Dit bloedbad staat niet op zichzelf. De door M23 gepleegde oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid zijn legio sinds de hervatting van het militaire offensief op 11 november 2021, nadat de gevechten sinds 2013 waren gestaakt. (Volgens Caritas zijn er in de oorlog in het oosten van Congo sinds 1998 bijna 7 miljoen mensen omgekomen, nvdr.)

Officieel beroept de M23 zich ter rechtvaardiging van de hervatting van de gevechten op “de niet-naleving van de verbintenissen van 2013 betreffende de repatriëring van hun strijders uit Uganda en Rwanda en hun re-integratie”.

Het scenario is hetzelfde als dat van het gewapende offensief van M23 toen het in 2012 werd opgericht. Datzelfde M23 beriep zich toen op de niet-naleving van het akkoord dat op 23 maart 2009 was ondertekend na de nederlaag van een andere gewapende groep, het “Congrès National pour le Développement et le Progrès” (CNDP).

De naam M23 is een verwijzing naar de datum van deze overeenkomst, 23 maart 2009. Het militaire offensief van M23 in 2012 was al het toneel van talrijke bloedbaden. De leider van deze opstand, generaal Bosco Ntanganda, werd door het Internationaal Strafhof veroordeeld tot 30 jaar gevangenisstraf wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid.

De Congolese staat werd door internationale druk gedwongen om voormalige rebellen in zijn strijdkrachten op te nemen.

De akkoorden van 2009 zijn, net als die van 2012, tot stand gekomen in een context van een zwakke Congolese staat, die door internationale druk werd gedwongen om voormalige rebellen in zijn strijdkrachten op te nemen. Deze vreemde logica, die teruggaat tot de akkoorden van Sun City in Zuid-Afrika in 2003, belet de Democratische Republiek Congo haar strijdkrachten te stabiliseren en maakt ze machteloos om het grondgebied te beveiligen.

De Congolese specialist in veiligheidszaken, Jacques Djoli, legt uit: “Als we het hebben over vermenging, demobilisatie en re-integratie, dan is dat gebeurd in een soort prutswerk dat geen coherente kracht kan opleveren”. Parlementslid Juvénal Munubo bevestigt: “Deze vermengingen [integratie voormalige rebellen en gewone soldaten] hebben het niet mogelijk gemaakt een republikeins leger op te bouwen, met een eenheid van commando”.

De aldus in stand gehouden structurele instabiliteit van de veiligheid is bevorderlijk voor de plundering van de immense bodemschatten in het oosten van het land door militaire rebellengroepen die door buitenlandse staten worden gesteund. De illegale exploitatie van natuurlijke hulpbronnen maakt het dus mogelijk om enerzijds gewapende rebellengroepen te financieren en anderzijds buurlanden te verrijken.

De herhaalde drama’s die Congo hebben geschokt, zijn onbegrijpelijk als deze economische onderbouw niet in de analyse wordt betrokken. De uitdrukkingen die populair zijn om de situatie in Kivu te beschrijven zijn niet overdreven: “bloeddiamanten”, “conflictgoud”, of “bloedige coltan”.[1]

Strijd om de ondergrond

De rijkdommen van de Congolese ondergrond zijn al lang bekend, en recente ontdekkingen blijven ze bevestigen. Reeds in 1892 gebruikte de Belgische geoloog Jules Cornet de uitdrukking “geologisch schandaal” om de hoeveelheid en de diversiteit van de bodemschatten van Congo te beschrijven.

Zonder volledig te zijn, citeren wij enkele gegevens van het ‘American Center for Geological Studies’ (USGS). In 2017 bedroeg de diamantproductie 15 miljoen karaat, goed voor 20 procent van de wereldproductie, waardoor de DRC na Rusland de grootste producent ter wereld is.

De in stand gehouden structurele instabiliteit van de veiligheid is bevorderlijk voor de plundering van de immense bodemschatten.

In datzelfde jaar produceerde de DRC 73.000 ton kobalt, waarmee het de grootste producent ter wereld is met 60 procent van de wereldproductie. Ook in 2017 bereikte de productie van cassiteriet (een tinoxide) 760 ton, d.w.z. 41 procent van de wereldproductie, waarmee de DRC de grootste producent ter wereld is.

We hadden ook goud kunnen noemen, dat goed is voor 1 procent van de wereldproductie, koper, dat goed is voor 5 procent, germanium, dat goed is voor 12 procent, enz.

Kivu. Kaart: Milenioscuro, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

Coltan en niobium, die grotendeels in de Kivu-regio aanwezig zijn, zijn met opzet niet vermeld, omdat deze grondstoffen door de plundering niet op hun ware grootte in de productiestatistieken voorkomen.

Coltan is een afkorting van het gemengde mineraal colombo-tantaliet dat columbiet en tantaliet bevat. Het isoleren van tantaliet levert tantaal op, terwijl het isoleren van columbiet columbium oplevert, beter bekend als niobium.

Tantaal is een radioactief erts dat essentieel is voor de productie van mobiele telefoons, plasmatelevisies, GPS, laptops, defensiesystemen en de lucht- en ruimtevaartindustrie. Niobium is een nog duurder erts dat wordt gebruikt bij de vervaardiging van raketten en satellietmotoren.

Deze twee metalen maken coltan en de DRC tot een wereldwijde geostrategische kwestie. Een document van de Franse school voor economische oorlogsvoering waarschuwde al in 2008 voor de wereldwijde geostrategische belangen in verband met dit mineraal:

“Australië en Brazilië exporteren momenteel grote hoeveelheden, maar de geostrategische belangen van de mogendheden die redeneren in termen van reserves liggen in de Democratische Republiek Congo. Het coltan in de Kivu-regio vertegenwoordigt namelijk tussen 60 en 80 procent van de tantaal reserves in de wereld (het metaal dat uit coltan wordt gewonnen).

Voor deze landen met hoogtechnologische defensiesystemen is coltan, afgezien van het feitelijke economische potentieel, van strategisch belang, aangezien tantaal onmisbaar is voor de luchtvaart-, ruimtevaart- en defensie-industrie.”

“Voor landen met hoogtechnologische defensiesystemen is coltan, afgezien van het feitelijke economische potentieel, van strategisch belang.”

Pierre Jacquemot, voormalig Frans ambassadeur in de Democratische Republiek Congo en docent aan het Institut d’Etude Politique de Paris, beschrijft de plunderingseconomie die in de regio is ontstaan vanwege het strategische belang van mineralen in het algemeen en tantaal en niobium in het bijzonder, als volgt:

“Sinds 2010 is de export van mineralen (cassiteriet, coltan en wolfraam) de belangrijkste bron van deviezen voor Rwanda geworden, voor het eerst meer dan de export van thee. In 2013 waren de mineralen goed voor 28 procent van de totale export. Rwanda beschikt echter niet over voldoende grote voorraden om in een dergelijke productie te voorzien.

Kaart: Don-kun, Uwe Dedering, Wikimedia Commons / CC BY 3.0

In feite steken ertsen uit Congo al jaren de grens over om in Rwanda geëtiketteerd te worden. Nadat ze in vaten zijn gestopt en op een klein vliegtuigje zijn geladen dat naar Goma vliegt, worden ze meestal overgebracht naar Kigali, de hoofdstad van Rwanda. Daar worden ze ‘legaal’ gemaakt en kunnen na een eerste bewerking een ‘in Rwanda gemaakt product’ worden.”

Dit is de economische basis van de Rwandese steun aan de rebellengroep M23, die in talrijke rapporten van ngo’s en internationale instanties aan de kaak is gesteld. Zelfs de Verenigde Staten, die jarenlang een strategische bondgenoot van Kigali zijn geweest, hebben bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken “aangedrongen op beëindiging van alle externe steun aan niet op staatsniveau opererende gewapende groeperingen in de DRC, met inbegrip van de steun van Rwanda aan M23”.

Rwanda knapt het vuile werk op

De veroordeling van de Rwandese steun aan de M23 is lippendienst. Zij wordt opgelegd door de publicatie van verscheidene verslagen met convergerende conclusies. Zo heeft de deskundigengroep van de Verenigde Naties voor de regio in juni jongstleden aangegeven dat “Kigali troepenversterkingen aan de M23 heeft geleverd voor specifieke operaties, met name wanneer deze gericht waren op de inname van steden en strategische gebieden”.

Na Blinken was het de beurt aan de Belgische minister van Buitenlandse Zaken om “Rwanda op te roepen alle steun aan de M23 te staken en alle middelen te blijven aanwenden die tot zijn beschikking staan om het te bewegen opnieuw deel te nemen aan een proces van ontwapening, demobilisatie en re-integratie in de gemeenschap”.

Paul Kagame, president van Rwanda. Foto: DIFD, Flickr / CC BY 2.0

Deze kritieken, die vooralsnog geen gevolgen hebben, baart de Rwandese president voorlopig geen zorgen, omdat hij weet dat zijn land een sleutelrol speelt in de Westerse strategie in het gebied van de Grote Meren en meer in het algemeen in Afrika.

Sinds het debacle van de gewapende interventie van de VS in Somalië in 1993 heeft Washington een strategie ontwikkeld ter ondersteuning van bevriende ‘relaisstaten’ uit de regio waaraan het de verdediging van Westerse belangen toevertrouwt. Concreet betekent dit dat zij de verdediging van haar belangen delegeert aan ‘regionale gendarmes’. Rwanda is zo’n ‘relaisstaat’ voor het gebied van de Grote Meren.

Dankzij Westerse militaire hulp beschikt Rwanda over een leger dat niet in verhouding staat tot zijn omvang en gewicht.

Om deze rol van inheemse beheerder van Westerse belangen te kunnen spelen, is Rwanda dankzij voortdurende Westerse militaire hulp voorzien van een hoog uitgerust en getraind leger. Dankzij deze Westerse militaire hulp van de Verenigde Staten, de Europese Unie en Israël beschikt Rwanda over een leger dat niet in verhouding staat tot zijn omvang en zijn economische en demografische gewicht.

Meer dan 5.000 Rwandese soldaten zijn betrokken bij missies van de Verenigde Naties in de Centraal-Afrikaanse Republiek, Zuid-Soedan, Darfoer, Mozambique, enz. Terwijl Rwanda door Europese diplomaten wordt bekritiseerd voor zijn steun aan de M23, besluit de Europese Unie Rwanda op 1 december 2022 een nieuwe militaire steun van 20 miljoen euro toe te kennen.

De voormalige Belgische minister van Defensie André Flahaut vat de betekenis van een dergelijk besluit als volgt samen: “De 20 miljoen euro die de Europese Unie aan het Rwandese leger heeft toegewezen, doet vragen rijzen over de (goede) bedoelingen van de internationale gemeenschap ten aanzien van de DRC. Met twee maten meten is onaanvaardbaar. Zij kan geen rechtvaardige en duurzame vrede ondersteunen”.

PVDA Europarlementariër Marc Botenga illustreert deze dubbele standaard als volgt: “Het beleid van de Europese Unie belemmert en ondermijnt de soevereiniteit van de DRC. Het is nu bekend, zelfs bij de Verenigde Naties, dat de Rwandese regering de M23-rebellen steunt. Rebellen die terreur en dood zaaien in de DRC, vooral in het oosten, waar in dit conflict al miljoenen doden zijn gevallen.

Dus wat doet de Europese Unie? Het besluit zijn militaire samenwerking te versterken. Met name Frankrijk heeft een versterking van de militaire samenwerking aangekondigd. De Europese Unie gaat 20 miljoen aan Rwanda geven en de VS zijn, zoals u weet, al heel lang een zeer belangrijke partner van Rwanda.

Terwijl u weet dat als een staat vandaag wapens wil verkopen aan de Democratische Republiek Congo, hij de Verenigde Naties daarvan in kennis moet stellen, wat uiteraard de levering van wapens aan een land dat zo vaak wordt aangevallen, vertraagt of zelfs verhindert”.

 

Dit is de vertaling door Frans De Maegd van een nog te verschijnen videoboodschap in de reeks ‘De wereld van onderuit’ op Investig’action.

 

Om meer te weten:

– Françoise Germain-Robin, RDC : la guerre aux portes de Goma, L’Humanité.
– Colette Braeckman, L’UE offre 20 millions à Kagame : le sang n’a pas d’odeur, Le Soir.
La RDC dans le vortex des groupes armés, Courrier International.

 

Note:

[1] Coltan is een erts dat de mineralen columbiet en tantaliet bevat. Uit coltan worden de elementen niobium en tantaal gewonnen die o.a. gebruikt worden bij de productie van mobiele telefoons, spelcomputers, pc’s, laptops en andere elektronische apparaten. (nvdr.)

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!