Na een vertraging van twee jaar en een verhuis van China naar Canada moet de VN-biodiversiteitstop het natuurverlies een halt toeroepen en ecosystemen herstellen tegen 2030. Grote vraag is of die top even succesvol zal worden als de historische klimaattop in Parijs in 2015 – of eerder een dramatische mislukking, zoals de klimaattop in Kopenhagen in 2009.

“Alles kan gebeuren, maar het zou verschrikkelijk zijn als we op een ‘Kopenhagen’ afstevenen. Dan zouden we een gouden kans missen om de natuur te beschermen”, zegt Carlos Manuel Rodríguez, ceo van de Global Environmental Facility, de grootste financier van de bescherming van biodiversiteit.

Wetenschappers waarschuwen dat een miljoen soorten met uitsterven worden bedreigd als gevolg van de klimaatcrisis en andere bedreigingen, zoals vervuiling en ontbossing.

Landen moeten doelstellingen aannemen om het verlies aan biodiversiteit de komende tien jaar te stoppen, en een coalitie van meer dan honderd landen roept om 30 procent van alle land- en oceaanecosystemen te beschermen tegen 2030. Maar grote boslanden zoals China, Brazilië en Indonesië zijn nog niet toegetreden tot die coalitie.

Een ontwerptekst in de aanloop naar de top blijft omstreden. Aanvankelijk was de tekst “technisch best goed”, zegt Brian O’Donnell, directeur van de belangenorganisatie Campaign for Nature.

“Maar we hebben twee jaar online onderhandelingen gehad. Wat begon als een heel goed kader, eindigde bijna helemaal tussen vierkante haakjes.” Die haakjes wijzen op heel wat punten waarover nog geen overeenstemming is.

Gebrek aan leiderschap

De top zou aanvankelijk plaatsvinden in het Chinese Kunming in 2020, maar werd herhaaldelijk uitgesteld door de COVID-19-pandemie. Uiteindelijk bood Montreal aan om het als gaststad over te nemen, waarbij China het voorzitterschap behoudt.

Maar China heeft de wereldleiders nog niet officieel uitgenodigd. Het was aan VN-biodiversiteitschef Elizabeth Maruma Mrema  om hen aan te sporen om prioriteit te geven aan de top, eerder dan aan het wereldkampioenschap voetbal dat tegelijkertijd in Qatar plaatsvindt.

Wetenschappers waarschuwen dat een miljoen soorten met uitsterven worden bedreigd als gevolg van de klimaatcrisis en andere bedreigingen, zoals vervuiling en ontbossing.

Klimaat en natuur

Die problemen aanpakken helpt ook in de strijd tegen de klimaatcrisis, zegt Kiliparti Ramakrishna, adviseur Oceaan- en Klimaatbeleid bij de Woods Hole Oceanographic Institution. “Op de natuur gebaseerde oplossingen (voor het klimaatprobleem, red.) houden rechtstreeks verband met biodiversiteit – en toch behandelen we klimaat en biodiversiteit apart. Dat houdt geen steek.”

Op het einde van de klimaattop in Egypte waren wel al tekenen van verandering. Voor het eerst moedigde de eindverklaring van Sharm-el-Sheikh landen aan om ‘op de natuur gebaseerde oplossingen of op ecosystemen gebaseerde benaderingen’ voor klimaatactie te overwegen.

In het voorbije decennium zijn de verschillende landen het wel eens geworden over een tienjarenplan, de ‘Aichi-doelen’, om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen. Maar uit een samenvattend rapport van de VN blijkt dat landen er niet in zijn geslaagd om ook maar één van die doelen te halen.

“Ze stellen die strategieën slechts één keer per decennium vast. De strategie uit het verleden is mislukt en dus is dit het moment om het beter te doen. De biodiversiteit gaat te snel achteruit’, zegt O’Donnell.

Financieringstekort

Volgens Rodríguez was een gebrek middelen een van de belangrijkste redenen voor de mislukking van de Aichi-doelen. Geld zal deze keer centraal staan, zowel in de overeenkomst zelfs als bij de uitvoering ervan.

Zelfs als er een akkoord wordt bereikt, “is het nog maar papier”, zegt Rodriguez. “De implementatie vereist overheidsbeleid en sterke instellingen. Maar veel landen hebben in de eerste plaats investeringen nodig om die capaciteiten op te bouwen.”

Het laatste ontwerp mikt op 200 miljard dollar per jaar, “inclusief nieuwe, aanvullende en effectieve financiële middelen”. Voor Ramakrishna zou de top van Montreal een “Parijs-moment” kunnen zijn als er garanties komen over de financiën.”

Volgens het rapport van de VN wegen ‘schadelijke subsidies veel zwaarder door dan positieve prikkels op gebieden als visserij of de beheersing van ontbossing’.

Maar even cruciaal is dat wereldwijd de subsidies worden afgeschaft voor praktijken die de natuur vernielen, zegt Rodriguez. Ook dat was ook een van de Aichi-doelen, maar volgens het samenvattende rapport van de VN hebben ‘relatief weinig landen zelfs stappen ondernomen om de prikkels te identificeren die de biodiversiteit schaden’.

Nog volgens dat rapport wegen ‘schadelijke subsidies veel zwaarder door dan positieve prikkels op gebieden als visserij of de beheersing van ontbossing’.

De ontwerptekst van het akkoord bevat het doel om dergelijke subsidies met 500 miljard dollar per jaar te verminderen.

Andere cruciale kwesties blijven omstreden, zoals het gebruik van genetica. Afrikaanse landen hebben ontwikkelde landen opgeroepen om te betalen voor genetische informatie over hun biodiversiteit, die wordt gebruikt in onder meer farmaceutische bedrijven. Tijdens een voorbereidende onderhandelingsronde in Nairobi dit jaar konden de landen het niet eens worden over de kwestie.