Foto: pxfuel.com/RoyaltyFree
Opinie - Patrick Deboosere

Het pensioendebat verdient beter dan versleten oneliners

Zijn de pensioenen 'onbetaalbaar' en 172 miljard euro (ongeveer een derde van het totale bbp) die in 2019 officieel vanuit België naar belastingparadijzen afvloeiden wel 'betaalbaar'? De pensioenen zijn perfect betaalbaar, volgens VUB-demograaf Patrick Deboosere. De discussie gaat niet over onbetaalbaarheid maar over prioriteiten en politieke keuzes, over de vraag wat voor maatschappij wij willen, ieder voor zich of solidair.

donderdag 9 september 2021 09:38
Spread the love

 

Het pensioendebat laait weer op. En de klassieke oneliners worden weer bovengehaald: “We worden ouder, dus moeten we maar langer werken” of “de pensioenen worden onbetaalbaar”.

We worden niet ouder, meer mensen worden oud

Eén van de belangrijkste misvattingen is het idee dat we steeds ouder worden. We verwarren hierbij het gemiddelde (de levensverwachting) met de biologische houdbaarheidsdatum van de menselijke soort. In de afgelopen anderhalve eeuw zijn we erin geslaagd om steeds meer vroegtijdige sterfte uit te schakelen.

Kindersterfte is in ons land zo goed als onbestaande geworden en op alle leeftijden van ons volwassen leven is het sterfterisico gedaald. Dat heeft een spectaculaire stijging van de levensverwachting bij de geboorte opgeleverd, maar de levensverwachting van een negentigjarige nu verschilt nauwelijks van die van een negentigjarige 150 jaar geleden.

Bijna iedereen heeft vandaag de kans om oud te worden, maar ultiem is de tijd die ons toegemeten is op aarde niet verschillend van die van onze voorouders. Bovendien zijn die gemiddelden sterk afhankelijk van opleiding, inkomen en beroepsverleden. De levensverwachting van professoren ligt een heel eind boven die van het onderhoudspersoneel.

Het aandeel ouderen in de bevolking neemt bijgevolg toe

Vandaag zijn er ongeveer 20 procent 65-plussers en demografische prognoses die aangeven dat dit tegen 2040 zal stijgen tot ongeveer 25 procent om vervolgens lange tijd te stabiliseren. Dus ja, als maatschappij zullen we meer moeten besteden aan pensioenen. Als het aantal gepensioneerden toeneemt moeten ook de uitgaven evenredig stijgen. De vraag is: hoe pakken we dat aan?

Als betaalbaarheid de maat is voor de pensioenhervorming, dan is dit een opstap naar afbraak van pensioenrechten. Oplossingen die mensen verplichten langer aan het werk te blijven zijn in essentie een afbraak van de welvaart.

Dat men nadenkt over soepele uitstapregelingen, dat men mensen voor wie hun beroep een passie is, de mogelijkheid geeft om langer te werken is één zaak, maar dat men wie fysiek of mentaal op is, dwingt om langer te werken is een rijk land onwaardig.

Het verouderingsproces van de mens is niet veranderd

De mens vandaag is biologisch niet verschillend van de mens honderd of duizend jaar geleden. Evolutionaire processen hebben veel langere periodes nodig. De maatschappij is veranderd. Onze werk- en leefomstandigheden zorgen voor betere overlevingskansen en voor gezondere mensen.

“Pensioenen komen meteen opnieuw in de economie terecht, bij de bakker, de kruidenier of de arts. Dat is bezwaarlijk het geval met de 172 miljard euro (ongeveer een derde van het totale bbp) die in 2019 officieel vanuit België naar belastingparadijzen vloeiden.”

We zorgen ook beter voor elkaar en zijn beter in staat om verouderingsprocessen te milderen. Een nieuwe ooglens kan cataract verhelpen, met een nieuwe knie of heup blijven we langer mobiel.

Maar de bouwvakker, de leerkracht of de verpleegkundige, die de zestig nadert in 2021 is fundamenteel niet verschillend van de bouwvakker, leerkracht of verpleegkundige die in 2000 of in 1970 even oud was.

De proportie ouderen zal stabiliseren.

Voor de Tweede Wereldoorlog bedroeg het aandeel 65-plussers ongeveer 7 procent van de bevolking. Vandaag is dit ongeveer 20 procent. Demografische prognoses geven aan dat we tegen 2040 naar ongeveer 25 procent gaan en dat dit aandeel vervolgens gedurende lange tijd stabiliseert.

Er is dus op korte termijn een sterke aangroei met 5 procent. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat wat in het verleden kon in de toekomst onmogelijk is. Onze welvaart neemt nog steeds toe en ook toekomstige generaties moeten kunnen rekenen op een solidaire samenleving.

Alle landen in de wereld maken vandaag een verouderingsproces door

Die veroudering gaat vandaag veel sneller in de geïndustrialiseerde landen. Overal duikt ook dezelfde discussie over pensioenen op.

Sommigen stellen het voor als een tegenstelling tussen wie werkt en wie op pensioen is. Maar de meeste gepensioneerden hebben hun hele leven gewerkt en de meeste werkenden gaan ooit op pensioen. Wie het voorstelt alsof de pensioenen onbetaalbaar worden, draait de mensen een rad voor de ogen.

De concentratie aan rijkdom neemt toe en de ongelijkheid groeit, een evolutie die dwars door de generaties heen loopt. De geleidelijke afbraak van een progressief belastingstelsel heeft daar alleen maar toe bijgedragen. Het verdwijnen van de hoogste belastingschijven komt alleen de hoogste inkomens ten goede.

De pensioenen zijn perfect betaalbaar, het is een kwestie van keuzes

Met de huidige pensioenwetgeving zou de bijkomende kost van de pensioenen tegen 2040 met iets meer dan 4 procent van het bbp (zie voetnoot) toenemen. Dit is aanzienlijk. Maar, onder de regering Michel werd in naam van de werkgelegenheid een “taxshift” doorgevoerd.

Het effect op de tewerkstelling was verwaarloosbaar, maar met één pennentrek verdween ook 2 procent van het bbp aan inkomsten die niet werden gecompenseerd. Dit is ongeveer de helft van de toekomstige vergrijzingskost. De discussie gaat dus niet over onbetaalbaarheid, wel over prioriteiten.

Bovendien verdwijnen pensioenen niet in een bodemloze put. Pensioenen komen direct terug in de economie terecht, bij de bakker, de kruidenier of de arts. Dat is bezwaarlijk het geval met de 172 miljard euro (ruim een derde van het totale bbp) die in 2019 officieel vanuit België naar belastingparadijzen vloeide. Een bericht in februari 2020 dat door de coronacrisis ondergesneeuwd raakte.

 

Foto: Daniël Rijs

Patrick Deboosere is demograaf aan de VUB en auteur van Lang leve de vergrijzing (EPO, 2020).

 

Lees ook:

Demograaf Patrick Deboosere: “Pensioenen niet langer betaalbaar? Slaat nergens op”

Lang leve de vergrijzing. Demograaf zet de puntjes op de i. Een fragment.

In deze video van 2’40 vat Patrick Deboosere de problematiek gevat samen: https://www.facebook.com/DeWereldMorgen/videos/3058316737734155

 

Note:

Het bruto binnenlands product (bbp) is de totale geldwaarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten gedurende een bepaalde periode (meestal één kalenderjaar). Bron: Wikipedia.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!