Het enige wat de halvering van armoede in ons land in de weg staat is: de politieke keuze. Wat namelijk een groot verschil kan maken is heroriëntering en herverdeling van fiscale uitgaven en een rechtvaardige fiscaliteit. We kunnen dus gewoon binnen de huidige budgetten blijven. Dat is een belangrijke boodschap van Decenniumdoelen vzw in hun campagne #Komafmetarmoede om de politieke partijen te overtuigen tot een ander armoedebeleid over te gaan. 

Kinderarmoede in Vlaanderen neemt toe tot boven de 15 procent. Armoede in België komt boven de 19 procent uit. “Een schande voor een welvarend land en een rijk regio”, vindt Decenniumdoelen. “En een dubbele schande omdat in de naburige landen met een vergelijkbare welvaart de armoede veel lager ligt.” Een “tienjarig ‘armoedig’-beleid” is de conclusie van de tiende Armoedebarometer uitgevoerd door Decenniumdoelen. “De armoedecijfers blijven ontstellend hoog.”

350 inwoners van over heel Vlaanderen hebben vier prioriteiten aangegeven waar een armoedebeleid zich op moet richten. Vervangingsinkomens en bijstandsuitkeringen moeten boven de Europese armoedegrens uitkomen. Er moeten meer kwaliteitsvolle en betaalbare woningen komen en een duurzaam en eerlijk energiebeleid. Ook een eerlijke fiscaliteit is nodig. En er moet een sterke solidaire verplichte ziekteverzekering zijn die een brede bescherming biet voor iedereen. 

Om deze vier prioriteiten met een armoedebeleid te realiseren, heeft #Komafmetarmoede 28 voorstellen opgesteld. “28 voorstellen waarvan we weten dat ze armoede kunnen halveren”, aldus de campagne. Deze voorstellen maken armoede bestrijden perfect mogelijk.

16 miljard fiscale uitgaven herverdelen

Het eerste agendapunt dat #Komafmetarmoede eist is een 10-jarenplan voor armoedebestrijding. “Een plan dat samen met mensen in armoede, armoedeverenigingen, experten, de brede samenleving en sociale partners wordt opgesteld, gemonitord en bijgeschaafd waar nodig.” Dat vraagt de nodige middelen. “Middelen die in tijden van budgettaire uitdagingen niet gemakkelijk te vinden zouden zijn. Nochtans geven de Vlaamse en federale regering zeer veel geld uit. Enkele grote uitgaven zijn de woonbonus, dienstencheques, bedrijfswagens, federale uitgaven voor een tweede woning, taxshift en pensioensparen. Hier vergeten we nog de vele fiscale uitgaven voor energiebesparing, klimaat, etc. Met deze uitgaven beloont, stimuleert of ontziet de overheid fiscaal de burgers. In totaal gaat het om meer dan 16 miljard euro.”

Maar deze uitgaven hebben een keerzijde. Ze steunen sommige groepen meer dan andere. #Komafmetarmoede verwijst naar het Mattheus-principe, “zij die al veel hebben, krijgen meer, en zij die niet veel hebben, wordt ontnomen wat ze verdienen”, is te lezen in de Bijbel (Mattheüs 25:29). 

Neem premies voor een elektrische wagen. Deze zijn sowieso voor dure wagens, wagens die niet direct in het bereik liggen van een modaal gezin. “Zou het systeem van bedrijfswagens worden afgeschaft, dan zou dat 1,9 miljard euro beschikbaar maken voor een ander mobiliteitsbeleid. Federale middelen voor een tweede woning gaan in essentie naar gezinnen die ál een woning hebben. Is een dergelijke ondersteuning dan wel nodig?”, vraagt #Komafmetarmoede zich af. “Deze middelen kunnen we beter inzetten voor klimaatdoeleinden of het versterken van de huurmarkt.” 

“Vandaag is er een grote perverse herverdeling van arm en rijk”, constateert #Komafmetarmoede. “De Mattheus-effecten van vele maatregelen zijn groot: zij bereiken de lagere inkomensgroepen amper en toch betalen de zwakkeren deze maatregelen mee via directe en indirecte belastingen.” Daarom is dus een rechtvaardige heroriëntering nodig, is de conclusie. “Die zorgt niet enkel voor het nodige budget, maar ook en tegelijkertijd voor maatregelen op maat van de lagere inkomensgroepen.” Minstens 16 miljard bedragen de fiscale uitgaven van de overheid. “Voldoende middelen dus om een armoedebestrijdingsbeleid te voeren. Nu worden deze vooral verdeeld over de midden- en hogere klassen. Met alle gevolgen voor de andere inkomensgroepen: zij blijven achter.”

100.000 gezinnen met lager armoederisico

Het beste voorbeeld bij uitstek is de woonfiscaliteit. “De woonbonus subsidieert de woonkeuzes van vooral de midden- en hogere klasse, ten koste van de lagere inkomensgroepen”, legt #Komafmetarmoede uit. “De afschaffing van de woonbonus op tien jaar tijd levert honderden miljoenen op waarmee sociale woningen en huurtoelagen gesubsidieerd kunnen worden. Er blijven zelfs middelen over voor een klimaattoelage gericht op het klimaatneutraal maken van de minder goede huurwoningen en bescheiden eigen woningen. Op tien jaar tijd kunnen er zo 100.000 sociale woningen bijkomen. Dat betekent dat 100.000 gezinnen nog een maximale huur van gemiddeld 400 euro per maand betalen in plaats van ongeveer 650 euro nu. Dat betekent 100.000 gezinnen met een veel lager armoederisico. De armoede daalt dan met minstens 2 procentpunt.” 

De sociale minima en minimumlonen zouden al verhoogd moeten zijn. “Het stond in het federaal regeerakkoord maar de regering heeft deze belofte verbroken. Terwijl het een voorwaarde is om iedereen de kans te geven op een menswaardig leven. Dixit Yves Leterme in 2007, is dat geen onbetaalbare belofte. Volgens het Planbureau kost het optrekken van de sociale minima tot aan de armoedegrens 1,2 miljard euro.

“De keuze voor een dure taxshift maakt duidelijk dat – indien er politieke wil is – er middelen te vinden zijn. Dat terwijl ook de taxshift beter anders georganiseerd kan worden. Nu beloont de taxshift vanaf het derde inkomensdeciel, terwijl deze op de midden en hogere inkomensdecielen amper een positief werk-effect heeft. Het positief werk-effect zit in de lagere decielen. Een heroriëntering van de taxshift naar de lagere inkomensgroepen, kan voor een financiële ruimte zorgen van 8,7 miljard euro die richting de sociale minima en minimumlonen kan gaan.”

Heroriëntering groeipakket kan 327 miljoen euro opleveren

Een andere maatregel is investeren in een sociale economie. Heel wat werkzoekenden zijn niet (onmiddellijk) geschikt voor het zogenaamde reguliere werk. Sociale economie is hierop het antwoord. Maar de aangroei van de sociale economie is de laatste jaren gestabiliseerd of zelfs verminderd. Nochtans is de vraag naar bijkomende plaatsen groot. De VDAB heeft aan meer dan 7.500 mensen een ‘recht op maatwerk’ toegekend, maar zij kunnen niet aan de slag wegens een gebrek aan tewerkstellingsplaatsen.

Vanuit de sector is de vraag om de eerste vijf jaar 5.000 extra plaatsen te creëren. #Komafmetarmoede schroeft die vraag op naar 10.000 plaatsen op 10 jaar tijd. Wat kosten deze 10.000 plaatsen extra? “We rekenen op een investering van 21.500 euro per persoon. Hiertegenover staan minder uitgaven voor werkloosheidsvergoeding en terugverdieneffecten. De reële kost is dan 3.300 euro per jaar per persoon.” Dat komt neer op een budget van amper 16,5 miljoen euro voor 5.000 personen en dus 33 miljoen voor 10.000 personen. “Een peulschil om moeilijk plaatsbare mensen waardig aan het werk te krijgen. Hiervoor kunnen extra middelen gevonden worden”, stelt #Komafmetarmoede.

Ook in de maximumfactuur in het middelbaar onderwijs is investering nodig. “Dit vraagt een kleine bijkomende inspanning, maar die kan gedragen worden binnen de Vlaamse begroting.” 

“Het budget voor sociale toelagen binnen het groeipakket kan stijgen met 10 procent, in plaats van 6 procent vandaag, door onnodige uitgaven voor kleuterparticipatie en niet-inkomensgebonden kinderopvang eruit te zuiveren. Dat zou 327 miljoen euro opleveren, oftewel 10 procent van het budget. Ook deze stijging kan een positief effect hebben op armoede met 2 procentpunt.” Het huidige groeipakket is al een hervorming van de kinderbijslag. Die hervorming stond in het teken van de belofte de kinderarmoede in Vlaanderen te halveren. Maar het groeipakket maakt deze belofte in de huidige vorm dus niet waar. 

Een rechtvaardige fiscaliteit betekent progressiviteit in de tarieven. “Aan wie sterke schouders heeft, kan meer gevraagd worden.” De huidige energiefactuur is een goed voorbeeld van onrechtvaardige fiscaliteit. “Van elke klant wordt namelijk evenveel gevraagd. En grootgebruikers worden zelfs ontzien en gesubsidieerd via de gewone klant. Een herschikking van de energiefactuur levert een kleine verbruiker snel 100 euro winst per jaar op.” 

Vermogens belasten is ook een belangrijke voorwaarde voor een rechtvaardige fiscaliteit. “Nu wordt de ongelijkheid in vermogen alsmaar groter. Vermogensbelasting creëert bijkomende ruimte.” 

Zonder begrotingstekort te hypothekeren

De armoede halveren kan dus. Armoedebestrijding kost middelen, maar deze zijn binnen de huidige budgetten, dus binnen de 16 miljard euro, zeker te vinden. “De eisen zijn betaalbaar en realiseerbaar door een heroriëntering binnen bestaande budgetten en een rechtvaardige fiscaliteit. Daardoor ontstaat er financiële ruimte voor armoedebestrijding en (eindelijk!) ademruimte voor de lagere inkomensgroepen en mensen in armoede.” 

Armoede bestrijden is dus perfect mogelijk als politieke partijen en kandidaten de moed hebben om deze keuzes te maken. “Het is een positief verhaal”, benadrukt Jos Geysels, voorzitter van Decenniumdoelen. “Dat betekent dat je een maatschappelijk tekort, want dat is het toch als 1 op 5 amper de eindjes aan elkaar kan knopen, kan verbeteren. Dat die mensen erop vooruit kunnen gaan. En wel zonder dat wij nu gigantische begrotingstekorten op federaal niveau, laat staan op Vlaams niveau, zouden hypothekeren. In deze tijden waarin geschermd wordt met tekorten, is het belangrijk dat wij die boodschap kunnen brengen.” 

“Het is een positief verhaal dat wel een aantal politieke keuzes met zich meebrengt. Wij denken dat wij genoeg voorstellen hebben om die politieke keuzes betaalbaar en realiseerbaar te maken. Om effectief te kunnen realiseren in meerjarenbegrotingen en regeerakkoorden door, zoals gezegd, te heroriënteren, door fiscale uitgaven een andere bestemming te geven.” 

“Armoede bestrijden, armoede halveren is perfect mogelijk, is betaalbaar, is realiseerbaar. Het veronderstelt alleen politieke keuzes. Politieke keuzes die niet het begrotingstekort zullen doen toenemen, maar wel het maatschappelijke tekort – want dat is armoede en ongelijkheid – te doen afnemen.”

Meer info over #Komafmetarmoede: https://www.komafmetarmoede.be/ 
Ook te volgen op Facebook: https://www.facebook.com/Decenniumdoelen/