Spanning in de lucht

Sinds maandagmorgen 2 december om 9 uur is de wereldwijde coalitie van NGO’s en vakbonden ‘Our world is not for sale‘ in vergadering om de stand van zaken in de voorbereiding van de WTO-top van Bali te analyseren en de plannen te maken voor de gezamenlijk lobby in de loop van deze week.

Een paar straten verder doen de WTO-leden hetzelfde. De hele dag vergaderen ze in de vele deelgroepen waar ze toebehoren: de minst-ontwikkelde landen (MOL), de G33, deG20, de Afrika-groep, de ACP-landen, enz.

De nervositeit hangt in de lucht. Niemand weet wat er hen deze week te wachten staat, nadat de onderhandelaars er vorige week in Genève niet in geslaagd waren om consensusteksten aan te nemen. Zullen de onafgewerkte teksten er toch doorgedrukt worden? De WTO-geschiedenis kent veel voorbeelden van dit soort manoeuvres!

Het orkestreren van een sfeer

Sinds het mislukken van de voorbereidende onderhandelingen zijn er een aantal eigenaardige dingen gebeurd. Op de WTO-website verschenen maar liefst drie ongebruikelijke persberichten die toch wel de wenkbrauwen doen fronsen.

Eerst was er het bericht dat de minst-ontwikkelde landen (MOL) waren samengekomen met enkele belangrijke betrokkenen (‘key stakeholders’) en dat al hun bekommernissen waren opgelost!

Nadien bleek dat de key stakeholders waarvan sprake de EU en de VS waren. Stel je voor! Een handje vol minst-ontwikkelde landen alleen in een vergadering met tegenover hen de twee grootste handelsblokken in de wereld!

Ook bleek dat de coördinator van de MOL, die tot dan toe de onderhandelingen had gevoerd, niet eens aanwezig was. Natuurlijk niet, na de mislukking van de onderhandelingen waren de meeste onderhandelaars huiswaarts vertrokken om verslag uit te brengen en hun ministers te briefen. 

Dan verscheen er een bericht op de WTO-website getekend door een grote groep WTO-leden die de wens uitdrukten dat er in Bali een positief resultaat zou worden bereikt. En vervolgens een oproep van de Indonesische voorzitter en zijn drie covoorzitters met dezelfde boodschap.

Tegelijk verschenen er artikels in leidende kranten, zoals de Financial Times waarin de ontwikkelingslanden die het niet eens waren met voorbereidende teksten met de vinger werden gewezen en vooral India bij voorbaat werd aangeduid als de ‘lastigaard’.

Geloofwaardigheid

Bovendien wordt de Bali-top voorgesteld als de laatste kans om de geloofwaardigheid van de WTO te redden. Als de ministers er dit keer weer niet in slagen om een akkoord te bereiken, heeft de WTO dan nog wel nut? Heeft de Doha-‘Ontwikkelingsronde’ nog wel nut?

Is het niet beter om de onderhandelingen van de afgelopen jaren aan de kant te schuiven en een nieuwe agenda op te stellen? Of nieuwe thema’s op tafel te leggen? Of buiten de WTO om (nog meer) bilaterale en regionale handelsakkoorden af te sluiten?

Vooral de VS, die als enige van de rijke landen nog geen ‘quota vrije-taks vrije’ markttoegang verleent aan de minst-ontwikkelende landen en weigert om iets aan zijn katoensubsidies te doen die de Sahellanden zo parten spelen, zou wat graag de huidige WTO-agenda in ruilen voor nog iets kortzichtiger.

Fait accompli?

De persmededelingen en -berichten zijn er op gericht om druk op de ketel te houden. Tot voor kort was iedereen het er over eens dat de top in Bali geen onderhandelingsconferentie zou worden. Nu moeten de geesten voorbereid worden om toch te onderhandelen in Bali en bovendien om koste wat het kost met een resultaat naar buiten te komen “want de WTO zelf staat op het spel”.

De landen die niet tevreden zijn met de onafgewerkte tekst vrezen dus dat er hen bij de officiële opening van de top dinsdag 3 december een onaangename verrassing te wachten staat.

Iets in het genre van: “Gezien de grote vraag van leden voor een positieve uitkomst, heeft de voorzitter of de directeur-generaal een eigen voorstel klaar gemaakt waarin hij voor al de openstaande kwesties een oplossing heeft geformuleerd waarvan hij denkt dat ze in overeenstemming zijn met wat de meerderheid denkt. Wij stellen voor om deze tekst te aanvaarden, want anders zal de WTO al zijn geloofwaardigheid verliezen, enz … “.

Niet de WTO, maar voedselzekerheid staat op het spel

De onafgewerkte tekst van de beslissingen die hier in Bali op de agenda staan, het zogenaamde ‘Bali-pakket’, is bijzonder onevenwichtig (zie ‘Geen evenwicht in het Bali-pakket‘). Met dit pakket slepen de rijken landen een uitgebreid en afdwingbaar handelsakkoord uit de brand en in ruil krijgt het Zuiden een reeks vage beloftes of dubieuze voorlopige maatregelen. 

En wat nog erger is: ontwikkelingslanden die overheidsmiddelen gebruiken om voedselvoorraden aan te leggen waarmee ze tegelijk de voedselprijzen kunnen stabiliseren, het inkomen van boeren ondersteunen en behoeftige gezinnen van voedsel voorzien, riskeren in de toekomst voor het WTO-tribunaal gesleept te worden; terwijl de EU en de VS ondertussen hun boeren voor miljarden euro en dollar mogen subsidiëren.

Het voorstel dat hier over dit dossier op tafel ligt, is ontoereikend. Het is slechts een voorlopige maatregel die weinig rechtszekerheid biedt. In ruil vraagt het Noorden een volledig handelsakkoord en na de Bali-top zullen ze nog eens extra toegevingen eisen om de voorlopige maatregel definitief te maken!   

Een positief resultaat ligt binnen handbereik

Als de WTO ondanks alles toch en positief resultaat wil bereiken op deze top ligt er een mooie oplossing zo voor het rapen: de vier maatregelen voor de minst-ontwikkelde landen goedkeuren zonder daarvoor iets in de plaats te eisen! Het zou een mooi onbaatzuchtig signaal zijn!

Marc Maes

Marc Maes is 11.11.11-beleidsmedewerker voor handel en volgt momenteel de WTO-top in Bali.